Spis treści

Układ moczowy

Z badań klinicznych wynika korzystny wpływ akupunktury na układ moczowy. Jak poprzednio pisałem, akupunktura wpływa na błonę mięśniową dwukierunkowo: rozkurczowo lub skurczowo, co zresztą wynika z jej homeostatycznego działania. Zjawisko rozkurczowego działania wykorzystywane jest np. w pomocy doraźnej, w atakach kolki nerkowej, gdzie nakłuwanie odpowiednich punktów rozluźnia mięśnie gładkie dróg moczowych, łagodzi ból, przyspiesza ewakuację i wydalanie kamieni, często nawet wtedy gdy zawodzą leki.

W praktyce pogotowia ratunkowego znane jest tzw. leczenie ”bąbelkami", stosowane w napadach kolki nerkowej (lub wątrobowej). Polega ono na śródskórnym wstrzykiwaniu wody lub soli fizjologicznej w ilości kilku milimetrów sześciennych do wytworzenia pęcherzyka wielkości około 0,5 cm w okolicę największego bólu. Miejsca te, jak się okazuje, są opisanymi poprzednio bolesnymi segmentarnymi strefami Heada, w których znajdują się akupunkturowe punkty alarmowe nerek (punkty spustowe).

Odwrotne działanie na błonę mięśniową dróg moczowych to działanie tonizujące, zwiększające napięcie. Wykorzystuje się je w leczeniu niektórych schorzeń urologicznych, np. u chorych z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, u których akupunktura wzmacnia mięśnie dna miednicy i mięśnie zwieraczy.

Korzystne działanie rozluźniające na układ moczowy ma stosowanie przypiekań z moxy. Stwierdzono, że zarówno przygrzewanie, jak i nakłuwanie odpowiednich punktów rozluźnia ściany pęcherza moczowego. Moxa poza tym zwiększa diurezę (wydzielanie moczu) mniej więcej o 200 ml na dobę u chorych z kłębuszkowym zapaleniem nerek. U osób zdrowych diureza zwiększa się o 20%. Niektórzy polecają stosowanie akupunktury nawet w bezmoczu z objawami mocznicy²³.

Coraz częściej stosuje się akupunkturę w czynnościowych zaburzeniach seksualnych. Większość czynności seksualnych zależy od prawidłowej czynności autonomicznego układu nerwowego, akupunktura zaś przy wraca jego zakłócone funkcje do normy. Występujące takie zakłócenia, jak u mężczyzn zaburzenia wzwodu i przedwczesny wytrysk (faza parasympatyczna), oraz u kobiet - brak wyładowań (anorgazmia), spastyczny skurcz mięśni krocza i pochwy (faza sympatyczna), sprawiające trudności w leczeniu seksuologom, dobrze poddają się leczeniu akupunkturą. Znany jest również pobudzający wpływ akupunktury na czynność jajników i jąder.

O wpływie akupunktury na hormony płciowe, na menstruację i na owulację piszę przy omawianiu hormonów.

Chińczycy (również na szkoleniach lekarzy polskich) podejmują się leczenia bezpłodności niewiadomego pochodzenia, którego wyników nie można na razie ocenić, gdyż brak jest opracowań statystycznych.

Układ nerwowy

Prowadzone coraz szerzej badania teoretyczne i kliniczne z zastosowaniem nowoczesnych metod i aparatury wykazują, że najbardziej reagują na nakłucia układy: nerwowy i hormonalny i odgrywają najistotniejszą i najważniejszą rolę w mechanizmie działania akupunktury. Pierwszą i najszybszą reakcją na bodźce akupunkturowe jest reakcja ze strony układu nerwowego. Reakcję tę determinuje zresztą już samo miejsce nakłucia, tj. punkt akupunktury, który jest skupiskiem nerwowych receptorów skórnych.

Oddziałując różnymi bodźcami na punkt (nakłucie, ciepło, ucisk itp.) wywołuje się różne opisane poprzednio reakcje: miejscową, segmentarną, ogólną. Osiąga się też wynik leczniczy, przeciwbólowy i znieczulający. Przecięcie nerwów odchodzących od punktu bądź ich farmakologiczna blokada i odizolowanie punktu od układu nerwowego niweczy działanie akupunktury. Reakcja miejscowa, segmentarną, objaw ”De Chi"* wynikają więc z reakcji układu nerwowego na akupunkturę, przede wszystkim układu nerwowego wegetatywnego - sympatyczjiegba parasympatycznego. [* Objaw ”De Chi" był opisany poprzednio, przy zabiegu akupunktury.]

Jak wykazują badania chińskie, szczególnie zaangażowane jest podwzgórze ze swymi licznymi ośrodkami wegetatywnymi, które razem z przysadką stanowią spójny układ autonomiczno-czynnościowy, układ podwzgórzowo-przysadkowy.

Podwzgórze wpływa na najważniejsze czynności ustroju, szczególnie wegetatywne i wewnątrzwydzielnicze. Reguluje przemianę materii i wpływa na odporność. W podwzgórzu znajdują się ważne ośrodki wpływające na przemianę białkową, węglowodanową, tłuszczową, wodno-mineralną, na uczucie głodu i pragnienia, na diurezę i wydzielanie potu; ośrodki kontrolujące termoregulację, aktywność seksualną i funkcje rozrodcze. Ośrodki pod wzgórza czuwają nad czynnością mięśni gładkich wszystkich narządów wewnętrznych, regulując np. ciśnienie krwi, czynność mięśnia sercowego, układu oddechowego, pokarmowego itd. Podwzgórze poprzez układ wegetatywny wpływa również na czynności psychiczne i emocjonalne człowieka. Część przednia podwzgórza spełnia funkcje przywspółczulne, a tylna - współczulne. Ale podwzgórze to nie tylko miejsce ważnych dla życia ośrodków wegetatywnych. Szczególnie ważną rolę, jaką spełnia podwzgórze, to uwalnianie neurohormonów. W podwzgórzu znajdują się neurony wytwarzające takie neurohormony, jak wazopresyna i oksytocyna, które z kolei są transferowane do tylnego płata przysadki (jako prekursory) i tam magazynowane, oraz pięć poznanych dotychczas neurohormonów uwalniających (pobudzających), tzw. liberyn, i hamujących - statyn.

U podłoża większości schorzeń - jak się obecnie uważa - tkwi pierwotne zaburzenie wegetatywnego systemu nerwowego, zaburzenia równowagi między układem sympatycznym a parasympatycznym (co koresponduje z chińskim pojęciem zaburzenia równowagi między Yang i Yin). Akupunktura, która przywraca tę równowagę, uważana jest za system regulacji zachwianych funkcji systemu wegetatywnego (a tym samym zachwianych funkcji narządowych). Stabilizacja ośrodków układu wegetatywnego, jak potwierdzają badania chińskie⁵⁷, odgrywa decydującą rolę w osiąganiu pomyślnych wyników leczenia. Ż doświadczeń klinicznych wynika, że akupunktura usuwa wiele zaburzeń czynnościowych, tzw. stanów neurotycznych, dystonii wegetatywnych i poprawia czynność narządów.

Odnoszenie jednak wszystkich oddziaływań akupunktury tylko do reakcji ze strony ośrodków wegetatywnych układu nerwowego byłoby dużym uproszczeniem, gdyż w reakcję nakłuwania zaangażowany jest cały układ nerwowy. Badania nad wpływem akupunktury na układ nerwowy są w fazie początkowej. Przytaczam niektóre z nich dla zobrazowania kierunku, w jakim one idą.

W procesie znieczulania akupunkturą stwierdzono na przykład, że ważną rolę odgrywa twór siatkowaty (formatio reticularis) pnia mózgu. Po uszkodzeniu go u zwierząt doświadczalnych nakłuwanie już nie dawało znieczulenia.

Inne badania na zwierzętach (np. przez wszczepianie mikroelektrod w tkankę mózgową) i badania na ludziach wykazały, że bodźce wywołane stymulacją akupunkturową lub elektroakupunkturową w większym lub mniejszym stopniu rozprzestrzeniają się na całą korę mózgową, na powierzchnię czołową, skroniową, ciemieniową, potyliczną kory, co odzwierciedla się w EEG (elektroencefalogramie), przede wszystkim jako synchronizacja rytmu alfa z ewolucją zapisu w kierunku fal wolnych. W zapisach EEG nie stwierdzono zmian, które mogłyby przemawiać za szkodliwym działaniem stymulacji akupunkturowej na bioelektryczną czynność tkanki mózgowej.

W procesie analgezji i anestezji (działanie przeciwbólowe, znieczulające) przy wykorzystaniu - jak poprzednio wspomniałem - wszczepionych w tkankę mózgową mikro-elektrod wykazano, że nakłucia akupunkturowe działają hamująco na korę mózgową i podnoszą próg bólu⁵³. W wyniku eksperymentów na zwierzętach stwierdzony został również wpływ akupunktury na przemiany biochemiczne tkanki mózgowej. Pobudzenie przez akupunkturę lub elektroakupunkturę różnych neuronów ośrodkowego układu nerwowego wpływa na uwalnianie w mózgu neurotransmiterów (mediatorów.). Zwiększą lub zmniejsza się uwalnianie serotoniny (5-HT), acetylocholiny (ACh), norepinefryny (NE), dopaminy (DA), oraz związków opiatopodobnych (OSL). Stwierdzono też, że działanie przeciwbólowe i znieczulające akupunktury wiąże się ze zwiększeniem ich stężeń¹⁵'¹⁶. Wpływ na przysadkę omówiony został przy hormonach.

Również z chińskich badań klinicznych wynika, że akupunktura wpływa na nerwy obwodowe i układ ruchu. Przyspiesza na przykład regenerację włókien nerwowych, normalizuje przewodzenie impulsów wzdłuż nerwów, wpływa normalizujące na kurczliwość mięśni szkieletowych i tym samym zwiększa ich ruchomość. W przypadku porażenia mięśni na tle uszkodzenia włókien nerwowych szybsza ich regeneracja ma ważne znaczenie w rokowaniu leczenia. Jeśli chodzi o zaburzenia wyższych czynności układu nerwowego, to akupunktura wykazuje również korzystne działanie. Wzmacnia ona system nerwowy, prowadzi do normalizacji i równowagi podstawowych procesów pobudzania i hamowania oraz do wyprowadzenia chorego ze stanu neurotycznego.