Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

kürd­lər­(8 mln. nə­fər). Öl­kə­nin şər­qin­də­ki on əya­lə­tin əha­li­si­ni təş­kil edir. ərəb­lər (1 mln. nə­fər) cə­nub-şərq əya­lət­lə­rin­də, Xa­tay­da ya­şa­­yır­­lar. Qa­ra də­niz sa­hil­lə­ri və Ana­do­lu­da ya­şa­yan çər­kəz­­lər, laz­lar, acar­lar türk­lər­lə qay­na­yıb qa­rış­mış­lar. Tür­ki­yə­də İs­­lam di­ni­nin sun­ni tə­ri­qə­ti­nə eti­qad edi­lir.

Tür­ki­yə ur­ba­ni­za­si­ya sə­viy­yə­si­nin yük­sək ol­du­ğu öl­­kə­lər­dən­dir. Öl­kə­də şə­hər əha­li­si 90 il ər­zin­də ar­­ta­­raq 50 mln. nə­fə­rə çat­mış­dır. Öl­kə əha­li­si­nin 80 %-i şə­hər­­lər­­də ya­şa­yır. Öl­kə əha­li­si­nin 25 % -i əha­li­nin sayı 500-750 min nə­fər olan şə­hər­lər­də ya­şa­yır.Or­ta ömür müd­də­ti ki­şi­lər­də 70,6,qa­dın­lar­da 74,5 nə­fər­dir.

SUAL 31. Türkiyənin kənd təsərrüfatı və onun sahələri

Be­cə­ri­lən tor­paq­la­rın 90% xü­su­si mül­kiy­yə­t. Döv­lət tor­paq fon­du, me­şə­lər, əki­nə ya­rar­lı sa­hə­lər kənd əha­li­si­nin ümu­mi mül­kü­dür,is­ti­fa­də­sin­də­dir. Tor­paq­la­rın bir qis­mi vəqf­lə­rin (məs­cid­lə­rin) xü­su­si mül­kiy­yə­ti­dir. Kənd­lər­də si­ya­si mü­hi­ti sa­bit­ləş­dir­mək və az­tor­paq­lı­la­rın üs­tün­lük təş­kil et­di­yi böl­gə­lər­də aq­rar zid­diy­yə­ti zə­if­lət­mək məq­sə­di­lə 1984-cü il­də su­va­rı­lan tor­paq­lar haq­da qa­nun qə­bul edil­miş­dir. Kənd təsr­rü­fa­tın­dan gə­lən gə­li­rin 2/3 his­sə­si əkin­çi­li­yin pa­yı­na dü­şür. 2ci yer hey­van­dar­lı­ğa məx­sus­dur. Me­şə və ba­lıq­çı­lı­ğın ro­lu zə­if­dir. Dən­li bit­ki­lər (əkin sa­hə­lə­ri­nin 82 %)-buğ­da və ar­pa əki­lir. Qar­ğı­da­lı, cov­dar, və­lə­mir, da­rı, cəl­tik be­cə­ri­lir. Tex­ni­ki bit­ki­lər əkin sa­hə­lə­ri­nin 12%-ni tut­sa da, əhə­miy­yə­ti bö­yük­dür (yer­li sə­na­ye­ni xam­mal­la tə­min edir, ix­rac olu­nur). Öl­kə­də buğ­da, ar­pa, pam­bıq, fın­dıq, tü­tün be­cə­ri­lir. hey­van­dar­lıq (quş­çu­luq is­tis­na) eks­ten­siv əsas­lar­la hey­van­la­rın sa­yı­nı ar­tır­maq­la in­ki­şaf et­di­ri­lir. İri buy­nuz­lu mal-qa­ra­nın sa­yı 27, xır­da buy­­nuz­lu 79, qo­yun­la­rın sa­yı 62 mln. baş­dır.

SUAL 32. Türkiyə iqtisadiyyatının aparıcı sahələri

XX əs­rin 70–80–ci il­lə­rin­də sə­na­ye­ləş­mə si­ya­sə­ti öl­kə­də ener­ge­ti­ka, dağ-mə­dən, qa­ra və əl­van me­tal­lur­gi­ya, kim­ya, neft ema­lı, ma­şın­­qa­yır­ma sa­hə­lə­rin ya­ran­ma­sı­na sə­bəb ol­du. döv­lət böl­mə­si­nin mad­di yar­dı­mın­dan ge­niş is­ti­fa­də tə­sər­rü­fat­la­ra­ra­sı ba­lan­sın po­zul­ma­sı­na, in­fil­ya­si­ya­nın güc­lən­­mə­si və val­yu­ta çə­tin­lik­lə­ri­nə sə­bəb olur.

Müa­sir Tür­ki­yə sə­na­ye – aq­rar öl­kə­dir. 2017-ci il­də ÜMM 8% art­mış­dır (sə­na­ye 27,9%, kənd tə­sər­rü­fa­tı 15,7%). 2017-ci idə ÜDM-un həc­mi 7.5% ol­muş­dur.