vətənləri ilə qarşılaşmaqdan çox şad idi. Biz dərhal hər şey
haqqında təəssüratlarımızı bölüşdük: həm bizim yerlər üçün
xas olmayan şiddətli külək, həm də nəhəng göydələnlər şəhəri-
Nyu-York haqqında. Həm də bu şəhərdə gecələr dolaşan, için-
də çox sayda qaradərililərin, latinosların olduğu izdihamdan.
Bütün bunlar – insanlar və binalar tamamilə başqa landşaftda
olduğundan xəbər verir. Burada adama elə gəlir ki, sən sadəcə
olaraq okeanın o tayında deyilsən, bəlkə də ayrı planetə gəlib
düşmüsən.
Aksyonov artıq alışmaqda olduğu ölkə haqqında mənim
ilkin və təzə təəssüratlarımı maraqla dinləyirdi. Aleksey isə
“başqa planet”də rus yazıçısının özünü necə hiss etməsini və
170
təsəvvürə gəlməz bolluğun hökm sürdüyü ölkədə daha çox nə-
yin çatışmamasından əziyyət çəkdiyini bilmək istəyirdi.
Aksyonovun cavabı bizi təəccübləndirdi. O, heyrətamiz şey-
lər danışırdı:
- Bilirsiniz, Moskvada içində pul olan pulqabımı və sürücü-
lük vəsiqəmi evdə unudaraq, xüsusilə harasa tələsəndə, geri
qayıtmaya və sakitcə sükan arxasında əyləşə bilərdim. Məni
saxlayanda, maşından çıxanda, avtomobil müfəttişinin sifətinə
baxmaqdan həzz alırdım. Bu sifət adətən, “Mən axı sizi tanı-
yıram”, deyirdi. Bəzən isə ədəbiyyatla maraqlanan avtomobil
müfəttişləri ilə qarşılaşırdım və onlar dərhal mənə adım və
atamın adı ilə müraciət edirdilər: “Vasili Pavloviç, siz Aksyo-
novsunuz?” Bəziləri hətta mənə növbəti romanım üçün mövzu
verirdilər. Ya da yeni roman haqqında təəssüratlarını bölüşür-
dülər. Mən hətta avtomobil müfəttişləri mühitində populyar
olmağımdan çox böyük zövq alırdım. – O, güldü. – Burada isə
tamam başqadır. Burada məni mühacirlərdən başqa (onların da
hamısı yox), heç kim tanımır. Mən tələbələrə mühazirə oxuma-
ğa gələndə, deməliyəm ki, kiməm. Mənə burada çox güman ki,
bizim çox mütaliə edən avtomobil müfəttişlərimiz çatışmır.
Biz həm də mühacirlər, onların taleləri haqqında danışdıq.
Vasili Pavloviç isə öz növbəsində Alekseydən acgözlüklə Mos-
kva həyatı barəsində soruşurdu.
Mənə məhz sizin fikriniz maraqlıdır, - o, etiraf etdi, - çünki
mühacirlər bir qayda olaraq, öz seçimlərinə haqq qazandırmaq
üçün adətən, necə deyərlər, rəngləri tündləşdirirlər. Onların
qiymətləndirmələri çox vaxt subyektivdir, düzgün deyil. Bütün
bunların arxasından onların öz seçimlərinin düzgün olduğunu
bir daha özlərinə təsdiq etdirmək istəyinin dayandığı asanlıqla
oxunur. Ümumiyyətlə, mühacir həyatı çox mürəkkəbdir: çox
şeydən imtina etmək lazım gəlir. Heç də hamı yeni həyata baş-
lamaq üçün özündə güc tapa bilmir. Özün haqqında təsəvvür-
ləri dəyişmək, peşə vərdişlərindən imtina etmək, aldığın təhsili
unutmaq lazım gəlir. Çoxları üçün yeni dil öyrənmək çətindir.
Beləcə də öz dairələrində, problemlərlə əhatə olunmuş halda,
etdiklərinə görə peşmançılıq keçirərək və yeni həyata uyğun-
laşmanın mümkünsüzlüyü ilə yaşayırlar.
171
Cins köynəklər və şlyapalar gecəsi.
Amerika milyonçularının sadə cazibəsi
172
Bizim Amerika səfərimiz belə bir görüşlə başlandı.
Növbəti səhər isə biz Koloradoya uçduq. Denver aero-
portunda bizi böyük ağ limuzin gözləyirdi. Bu kadillak idi,
çünki Amerika öz maşınlarını çox sevir. Bu nəhəng uzun
maşın mənim Amerika təcrübəmin Hollivudunun davamı
idi.
Bu da qəşəng maşınlarla dop-dolu olan qəribə tunel. Biz
gah aşağı sürətlə hərəkət etdiyimiz çox dar, ikitərəfli yolla,
gah da az qala kosmik sürətlə şütüdüyümüz geniş hayveylə
gedirdin.
Denverdən biz balaca Biver-Krik şəhərçiyinə yollandıq.
Şəhərçiyin adı “kiçik qunduz körfəzi” kimi tərcümə olunur.
Özü də bu poetik müqayisə deyil, adi məişət reallığıdır.
Sonradan orada çay sahilində gəzişərkən, kiçik körfəzlər
qurmaqla məşğul olan çoxlu qunduzlar gördüm.
Biver-Krik tər-təmiz bir yer idi. Elə gözəl mənzərələr
vardı ki, onları xüsusi səylə qurulmuş kino pavilyonları-
na bənzətməyə bilmirdim. Havası elə təmiz və şəffafdı ki...
Meqapolisdə belə hava ilə nəfəs almaq xoşbəxtliyi haqda
düşünmək belə çətindir.
Amerikalılar öz təbii gözəlliklərindən əla istifadə edirlər.
Məsələn, məni ustalıqla təbii mənzərəyə uyğunlaşdırılmış
cakuzi heyran etdi. O, otelin qarşısındakı çəmənlikdə yer-
ləşirdi. Rahatca cakuzidə uzanan adam, əlbəttə, heyranlıqla
açıq səmaya, buludlara baxır və vannanın əks istiqamətin-
dən alp marmontunun onu seyr etdiyini dərhal görə bilmir.
Onu qorxutmamaq üçün uzanırsan və özünü təbiətin bir
hissəsi kimi aparırsan. Tərpənmədən, quruldayan və par
çıxan oksigenli suyun içində uzanaraq.
Nə vaxtsa üç kəndi birləşdirən bu dağ şəhərciyində yük-
sək səviyyəli otellər var. Bizə ərimlə “Hyatt” otelində nöm-
rə verdilər, on altı yaşlı qızımız Daşa isə bizimki ilə palıd
ağacından olan qapı ilə birləşən ayrıca nömrəyə köçdü. O
valideynlərindən asılı olmadığını və öz yetkinliyini hiss et-
mək üçün bu qapını dərhal o biri tərəfdən açarla bağladı.
Tədbirin özünün keçirildiyi yer də Amerika filmlərini
xatırladırdı. Təpənin üstündə kifayət qədər böyük at fer-
173
ması, dağlara gedən alp çiçəklərinə bürünən uzun yol var-
dı. Vadidə də qəşəng şəhərcik. Hündür dağlarla şəhərciyin
arasında, mənzərəli yerdə qərar tutmuş mehmanxanalarda
da forum iştirakçıları yerləşdirilmişdi.
Qonaqlar arasında Fransanın eks-prezidenti Valeri Jis-
kar D’Estenlə həyat yoldaşı da vardı. Həmçinin, ABŞ-ın
ticarət naziri – yaraşıqlı bir qadın, konqresmenlər, Alma-
niyanın sabiq kansleri Helmut Şmidt, bir çox hazırki və keç-
miş nəhəng siyasətçilər vardı. Prezident Ford öz Forumuna
Amerikaya rəhbərlik etdiyi dövrdə dövlət başçıları olan bir
neçə şəxsi dəvət etmişdi.
Yaşına və ayağında ciddi əməliyyat keçirməsinə baxma-
yaraq, onun sinninə uyğun olmayan cəldliyi və diribaşlığı
sezilirdi.
Fransa prezidenti sıxılırdı, amma çox nəzakətli idi. Hamı
bilirdi ki, o, qədim fransız zadəgan nəslindəndir. O, ünsiy-
yətə həvəs göstərmirdi. Onun amerikalı həmkarı isə tam
əksinə. Üstəlik, amerikalı öz yaşından xeyli cavan görünür-
dü. Ucaboy, təxminən bir metr doxsan santimetr hündür-
lükdə, bəlkə də daha hündür, gündə qaralmış, gülərüz, əsl
idmançı kimi qamətli.
Biz tennis kortuna yaxınlaşanda, Ford raketkasını örtük-
dən çıxarırdı. Onun partnyoru məşqçi ilə ötürmələr üzərin-
də işləyirdi.
Hə, oynayaq? – Ford gözlənilmədən Alekseyə təklif etdi.
– Heç vaxt Moskvadan olan jurnalistlə oynamamışam.
Mənim üçün böyük şərəfdir, - ərim nəzakətlə cavab ver-
di.
Mən divarın qabağında məşq etməyə getdim. Amma
Amerika prezidentinin bir ayağının ortadan baldır əzələ-
sinə kimi sarıqlı olduğunu görə bildim. “Bəlkə o, bu yolla
dizini qoruyur”, - deyə düşündüm.
Alyoşa, onun neçə yaşı var? Əlli beş? Altmış? – Fordla
oynadıqdan sonra mənə qoşulan Alekseydən soruşdum.
Yox, çoxdur... Bəlkə də yetmişə yaxın. Qaçmaq onun
üçün ağırdır. Ayağında da nəsə var. Amma ümumiyyətlə,
afərin!
174
Ertəsi gün Forum iştirakçılarından bəhs edən kitabçada
Fordun anadan olduğu tarixi – 14 iyul 1913-cü ili görəndə
ikimiz də heyrətləndik. Başqa sözlə, mənim 40 yaşlı ərimlə
kortda qaçan adamın bir neçə gündən sonra 81 yaşı tamam
olacaq! O, isə təravətli və gümrahdır! Bütün iclaslarda çıxış
edir, səhv etmir, hər şeyi xatırlayır...
Biz insanın hərəkətli olduğu təqdirdə qocalığa qalib gələ
biləcəyi haqda xeyli danışdıq. Ayaqlarımızın altında isə
yerli faunanın balaca nümayəndələri qaçışırdılar.
Forum günləri çox tez keçdi. Təşkilatçılar sessiyalar ara-
sındakı boş vaxtları amerikalıların adətləri və meyl göstər-
dikləri əyləncələrlə tanışlıqla doldurmağa çalışırdılar. On-
lar forum iştirakçılarını gah yerli fermalara, gah uzun sürən
atlı yürüşlərə, gah da hündür dağ çaylarından qayıqla düş-
məyə - “raftinq”ə dəvət edirdilər. Alekseylə Daşa “raftinq”i
sınamaq qərarına gəldilər.
Biz instruktaja getdik. Arzu edənlərin hamısına orada
doldurulmuş jiletlər və baş üçün çox qalın dəbilqələr verir-
dilər. Mən davranış qaydalarını eşidən kimi, imtina etdim.
Bunlar ondan ibarət idi ki, əgər adam qayıqdan kənara dü-
şürdüsə, avar çəkməməli, axınla başı aşağı üzməlidir, əks
təqdirdə burulacaq, burulğanda isə hökmən daşa çırpıla-
caq.
Çalışın ki, ayaqlarınız göydə, başınız isə aşağıda olan
vəziyyətdə olasınız! – təlimatçı məsləhət verirdi. – Sizi hök-
mən tutacaqlar. Siz qorxmayın! Sadəcə olaraq sakit yerə
çıxmağınızı gözləyin, oradan sizi götürəcəklər.
Bu sayaq təlimatı eşidən kimi mən bu qayığı “tərk et-
dim”. Axı “avar çəkməyin” nə deməkdir? “Çaya etibar edin
və çayla başı aşağı üzün” nə deməkdir? Bu mənim səbir-
sizliyimlə heç uyuşmur. Həm də mən artıq bir dəfə kliniki
ölümlə suyun dibindən çıxarılmışam. Buna görə də coşqun
dağ axınını fəth etməyə Aleksey qızımla yollandı, mən isə
mağazalara, özümə axşam geyimi almağa getdim. Axşam
prezident Ford öz arvadı Betti ilə rançolarında yekun qəbu-
lu təşkil etmişdilər.
Onların evi şəhərdə deyil, dağın ətəyində idi. Bizi oraya
175
Kolorado. Biver-Krik. At ferması belə görünür
176
balaca avtobuslarda apardılar. Qonaqlarla dolu avtomobil-
lər bütün axşamı ora-bura gedib-gəlirdilər.
Mənim gündəliyimdə bu axşam yalnız əla sözlərlə təsvir
olunub. Hətta indi də mənə bunu anlamaq çətin deyil. Əl-
bəttə, mən o vaxtkı vəziyyətimi xatırlayıram. Axı 1994-cü
ildə bizim ölkəmizdə hələ başa çatmamış ac sosializm davam
edirdi. Küçələrdəki, istirahət yerlərindəki şərait, mənzillərdə,
restoranlarda, klublarda həyat çox sadə idi. Əlbəttə, tamamilə
başqa bir aləmin prezidentinin evində olmaq mənə çox ma-
raqlı gəlməli idi. İstər-istəməz göz bütün təfərrüatları, davra-
nışdakı fərqləri, reaksiyaları, təzahürləri qeyd edirdi.
Hər şey çox maraqlı idi və hərdən mənə elə gəlirdi ki, Hol-
livudda möhtəşəm bir şounun çəkilişində iştirak edirəm. Əs-
lində müəyyən mənada bu belə idi. Amerika ulduzlarının və
forum qonaqlarının iştirakı ilə şou.
Biz Ford ailəsinin evi qarşısında maşından çıxan kimi,
gözəl geyimli, gülərüz insanların əhatəsinə düşdük.
Mənim yeni amerikalı rəfiqəm, ştatlardan birinin quberna-
torunun xanımı, ahıl yaşda olmasına rəğmən, əslində yəqin ki,
yalnız gənc xanımların seçə biləcəyi cəsarətli paltar geyinmiş-
di. Özünü çox rahat, sərbəst hiss etdiyi aydın sezilirdi. İsti yay
gecəsi olmasına baxmayaraq, bəzi xanımlar çiyinlərinə xəz at-
mışdılar. Kiminsə kürəyi açıq idi – Naomi Kempbellinki kimi
uzun, cilalanmış deyildi, real, piyə tutulmuş, şişkin qadın
kürəkləri. Boyunsuz, düz çiyinlərin üstündəki başlara baxdıq-
ca düşünürdüm: “Bizdə beləsini hökmən gizlədərdilər, hamı-
ya nümayiş etdirməzdilər”. Betti Fordun tarixçəsi haqqında
həddindən artıq çox danışırdılar. Mən əvvəlcə, söhbətin nə-
dən getdiyini anlamırdım. Yalnız sonradan başa düşdüm ki,
ev sahibəsinin kitabı müzakirə edilir. Kitab “Bettinin böyük
oyanışı” adlanırdı və bu kitab əsasında “Bettinin hekayəti”
adlı film də çəkilmişdi.
Heç demə Fordun həyat yoldaşı vaxtilə alkoqolizmdən
əziyyət çəkirmiş. Əri seçkilərdə uduzduqdan sonra o qədər
həyəcan keçirib ki, möhkəm içməyə başlayıb və içkiyə aludə
olub. Çox ciddi müalicə olunub. Hamı elə bu barədə də danı-
şırdı. O, qətiyyən çəkinmədən kitabında bu barədə danışır və
177
inanırdı ki, oxşar problemli insanlara kömək edə bilər.
Bütün bunlar mənə əcaib görünürdü. Mən bunu öz ölkə-
mizlə müqayisə edirdim. Deyək ki, bizdə Naina Yeltsina al-
koqolik ərlə yaşamağın çətinliyindən kitab yaza bilərdimi?
Burada isə, problem yoxdur, yazırlar.
Biz dağılışdıq, patio və çəmənliyə yayıldıq. Hər yanda ma-
salar qoyulmuşdu. Bu içkilərin bol olduğu və daş üzərində
qızardılmış ət iyli furşet idi. Amma yemək adamı çəkmirdi.
Moskvada gecənin yarısıydı. Ünsiyyətdən doymaq olmurdu.
Yüksəklikdəki evin işıqları parlayır və bayram atmosferindən
xəbər verirdi. Bütün söhbətlərdən sonra Fordun arvadı ilə ta-
nış olmağı çox istəyirdim. Səkkiz saatlıq zaman fərqini çox
hiss edən Daşa isə istirahət etmək istəyirdi:
Ana, mən artıq yatmaq istəyirəm. Məni mehmanxanaya
göndərin. Mən ev sahibinə təşəkkür edib, gedəcəyəm. Yaxşı,
ana?
Sən ona necə təşəkkür edəcəksən, onu hələ burada tapmaq
lazımdır. – Daşanın ev sahiblərinə dəvət üçün minnətdarlıq
etmək qaydasını möhkəm mənimsəməsi mənə xoş gəlirdi.
Daşanın babası, mənim qaynatam diplomat idi və nənəsi
öz nəvəsinə bəzi etiket qaydalarını öyrətmişdi. Xüsusilə qəbul
edən tərəfə zəng edərək, xoş keçirilmiş gecəyə görə minnət-
darlıq etməyi. Hətta balaca olanda, bəzən bizə nəzarət edirdi:
“Ata, ana, filankəsə zəng edin. Biz axı dünən onlarda idik”.
Qızımın mehmanxanaya göndərilməsi haqqında söhbət
düşəndə bizim yanımızda Sahibkarlıq İnstitutunun direktoru-
nun oğlu kiçik-Kris de Muss dayanmışdı. Onun atası da eyni adı
və təbii ki, eyni soyadı daşıyırdı, amma “böyük” qoşması ilə.
Kiçik de Mussun on yeddi yaşı vardı. O, kollecdə təhsilini
başa vurmuşdu və universitetə daxil olmağa hazırlaşırdı. Da-
şadan cəmi bir yaş böyük olsa da, Kris məktəbliyə oxşamırdı.
O, bütün iclaslara və dəyirmi masalara gedir, daim nəsə yazır
və ciddi adam təəssüratı yaradırdı. Mən hətta bir dəfə ona de-
dim:
Kris, sən yəqin ki, nə vaxtsa ABŞ prezidenti olacaqsan.
Cavan oğlan bunu zarafat kimi qəbul etməyərək, ciddi və
inamla mənə dedi:
178
Əlbəttə, olacağam, missis Puşkova. Axı mən indidən buna
hazırlaşıram.
Atası ilə birgə buralarda tez-tez olan kiçik-Kris de Muss bu
yerlərin bilicisi kimi, kiçik Puşkovanı maraqlı məlumatlarla
təchiz edirdi. Daşanı bəyəndiyi hiss olunurdu, o özü də qızı-
mın xoşuna gəlmək istəyirdi. Burada isə belə bəhanə tapılmış-
dı – prezidentin arvadı ilə şəxsi tanışlığın olması ilə diqqəti
cəlb etmək.
- Gəlin, mən indicə missis Fordu bax orada gördüm.
Kris cəld və bacarıqla masalarla dolu olan çəmənlik boyu
hərəkət edirdi. Mən və Daşa ona zorla çatırdıq. Projektor-
larla altdan gözəl işıqlandırılan böyük ağacın altında iki cüt-
lüyün arasında zərif, saçları qısa kəsdirilmiş qadın dayan-
mışdı. Çoxdan altmışı ötməsinə baxmayaraq onun əynində
qolları açıq, qısa qara paltar var idi. Sovet-Amerika nidası
“You do look well!” mənim ifamda “Siz əla görünürsünüz”
komplimentindən çox, rus meyarlarına görə, çoxdan təqaüd
yaşında olan bir qadının görünüşünə səmimi heyranlığım
kimi səsləndi. Halbuki bu yaşda gözəl görünmək vacib ol-
maya da bilər.
Kris de Muss məni və Daşanı çox ciddi görünüşlə, böyük-
lər kimi təqdim etdi. Moskvada mən “Böyük Pyotrun kiçik
Hollandiyası” filmini bitirmişdim. Mən bu filmin həm sse-
nari müəllifi, həm də prodüseri idim. Amerikada olarkən də
mən işləməkdə davam edirdim. Bir dəfə Kris məni ssenari
yazarkən görmüşdü.
Məndən nə yazdığımı soruşanda, bildirdim ki, Rusiya
donanmasının 300 illiyinə həsr olunmuş filmin ssenarisini
tamamlayıram. Filmin donanma və çar Pyotr haqqında ol-
duğunu söylədim. O, bunu yadda saxlayıbmış. Buna görə də
məni missis Forda təqdim edəndə, o, təntənəli surətdə mə-
nim adımı, sənətimi və son işimi söylədi.
O məni az qala Rusiyanın yeni Lev Tolstoyu kimi təqdim
etdi. Mən təntənəli təqdimatla bağlı zarafat etməyə macal
tapmamış, təşəbbüsü Daşa ələ keçirdi. Bir sözlə, cavanlar
liderlik edirdilər. Daşa danışırdı ki, o, məktəblidir və cəmi
iki gün əvvəl babasının bağında hasar rəngləyirdi, indi isə
179
Bax bu cür coşqun çayda qayıqdan kənara yıxılırsansa, avar
çəkmək lazım deyil, səni nə vaxt çıxaracaqlarını gözləməlisən
180
birdən Amerika, Kolorado ştatı, Qayalıqlı dağlar, prezident
Fordun evi və onun balerinaya oxşayan həyat yoldaşı...
Daşa öz ingiliscəsini nümayiş etdirirdi. Mən onu saxla-
maq istədim. Və gördüm ki, qızımın səmimi monoloqundan
prezidentin arvadının gözləri yaşarıb. O da cavabında dedi
ki, hələ heç vaxt rus qızı ilə danışmayıb. Və həqiqətən də
uşaqlıqda balerina olmağı arzulayırmış və balet məktəbində
oxuyub. Atasının ölümündən sonra isə Daşa ilə yaşıd olan
zaman rəqslə yaşamaq üçün pul qazanırmış.
Mən bir dollar rəqs dərsi keçilən otağın icarəsi üçün ödə-
yirdim. Bir dollar pianoçuya gedirdi. Altı dollar isə anama
verirdim. Deməliyəm ki, bu, kifayət qədər yaxşı pul idi.
Amma biz burada niyə dayanmışıq? Gedək, sizə evi göstə-
rim. – O, öz gözəl əli ilə evi göstərdi və qızımla məni ardınca
getməyə dəvət etdi.
Adətən, romanlarda yazılır: “Ev öz gözəlliyi ilə bizi hey-
ran etdi...” Bu halda isə ev öz qeyri-adiliyi ilə heyranlıq
doğurdu. Bu mənim Amerikada gördüyüm ilk şəxsi ev idi.
Həm də bunun ABŞ prezidentinin evi olmasına şübhə yox
idi. Geniş hollun mərmər döşəməsində müxtəlif rəngli mər-
mər parçalarından prezident möhürü düzəldilmişdi. İngilis-
cə “möhür” sözünü bilmədiyimdən, Amerika ingiliscəsi isə
başqa cür səsləndiyindən, Betti Fordun verdiyi izahatın bir
çox məqamlarını anlaya bilmədim.
Amma məndə elə bir hiss qaldı ki, mərmər döşəmədəki
ornament rakursdan asılı olaraq, şəklini dəyişir, elə bil han-
sısa müəmmanı yaşadırdı. Elə görünürdü ki, o nəsə vacib,
dini mənanı gizləyir. Ola bilsin ki, altında hansısa dərinlik
var, başqa mühitə, ayrıca binaya girişdir. Sonralar Den Bra-
unun romanlarında bütün bu işarələr, möhürlər və digər
rəmzlər mistik, mason izahını tapdılar.
Biz otaqdan-otağa, bir yerdən başqasına keçirdik. Bəzi
şeyləri Daşadan soruşurdum. Betti çox gözəl hekayəçi idi.
Həm də fokusçu kimi, bizim şəxsimizdə dinləyiciləri sürp-
rizlərə hazırlayır, sonra isə danışdıqlarının təsdiqini nüma-
yiş etdirirdi.
Sən axı bilirsən, prezident Ford döyüşüb, - o, bir az müəl-
181
lim kimi Daşaya müraciət edirdi. – Bəli o, donanma zabiti
idi, ayağından yaralanmışdı. Sonralar ayağının bir hissəsi-
ni kəsdilər, əməliyyat olunmuş oynaqlarını işlətmək üçün o,
hər gün üzməli idi.
“Ah, bəs belə de, - mən düşündüm. – Deməli, tennis kor-
tunda Fordun ayağında gördüyüm sarğı bununla izah olu-
nurmuş”.
Bax, indi – prezidentin arvadı davam etdi, - siz ərimin hər
gün yarım mil üzdüyü basseyni görəcəksiniz. – O, başqa ota-
ğın qapısını açdı. Mən nəhəng, olimpiya basseynini görməyə
hazırlaşırdım, amma bu otaqda təxminən on- iyirmi metr
uzunluğu və dörd metr eni olan hovuz vardı.
Bu basseyni inşa etmək çox çətin idi, axı onu qayada ça-
pıblar. Fəhlələr çox yorulurdular. Mən tez-tez onlara barbek-
yu gətirirdim. Bir dəfə ət iyinə meşədən bizə ayı balası-qrizli
gəlmişdi. Kişilər qonağı görəndə çox sevindilər. Dadlı təam-
lara qonaq etdilər, yedirtdilər. Təsəvvür edirsiniz, o bizə tez-
tez gəlməyə başladı. Mən o vaxt bu barədə bilmirdim. Bura
səfərlərimdən birində isə onu gördüm və çox qorxdum. Mən
fəhlələrə xəbərdarlıq etdim ki, belə etmək olmaz. Axı istə-
nilən anda onun anası da gələ bilər və nəticə çox gözlənilməz
olar. Bizim diyardakı qrizlilər çox böyükdür. Bəzi “analar”ın
çəkisi ton yarımdan artıq, hündürlüyü isə üç metr yarımadək
ola bilər. Təsəvvür edirsinizmi, öz balasını müdafiə etməyə
gələn ana nələr törətməyə qadirdir.
Fəhlələr möhkəm qorxdular. Onlar bu barədə bilmirdilər
axı. Həmin gündən onlar ayı balasından gizlənməyə başladı-
lar. Hətta bir neçə günlüyə işi dayandırdıq ki, o daha gəlmə-
sin. Ayı balası isə hələ uzun müddət evimizə gəldi: qapının
dəstəyini cırmaqlayırdı ki, onu içəri buraxsınlar, öz şirniyyat
payını tələb edirdi.
O, bizə kifayət qədər dərin və dəfələrlə cırmaqlanmış tax-
tadan dayaq dirəyini göstərdi.
Budur, bu da onun qonaq gəldiyi günləri xatırladan
əlamətlər, - o, öz hekayətini gülə-gülə yekunlaşdırdı.
Ümumiyyətlə, amerikalıların insanları öz evlərinə asan-
lıqla dəvət etmələri məni təəccübləndirir və təsirləndirirdi.
182
Yalnız qonaq kimi axşama yox, həm də qalmağa, bir müddət
yaşamağa. Bizdə belə deyil. Bizim evlərimiz, bizim hasarlı,
qıfıllı qalalarımızdır. Onlarda isə çox vaxt heç hasar da yox-
dur. Ev çəmənlikdədir, hər yerdən görünür, giriş qapıları isə
yarıya kimi şüşəlidir.
Forum başa çatdıqdan dərhal sonra Süzan və Kris de Mus-
lar məni və qızımı bir neçə günlüyə evlərinə qonaq dəvət
etdilər. Aleksey məzuniyyəti başa çatdığından Moskvaya
uçmağa hazırlaşırdı. Biz isə Daşa ilə Vaşinqtonda qonaq qal-
maq üçün daha bir gözlənilməz təklif aldıq.
183
81 yaşında ABŞ prezidenti qamətli və iti ağıllı idi
184
AMERİKA GÜNDƏLİYİ
Kolorado əfsanəsi başa çatdıqdan sonra, aeroporta yollan-
dıqda, qızımız gözlənilmədən gün eynəyi almaq istədi. Ame-
rikalıların taxdıqları eynəkdən. Onda amerikalı yeniyetmələr
Con Lennonsayağı qara eynəklər taxırdılar. Xırda, yumru, na-
zik sağanaqlı.
- Sənin ki, artıq bir eynəyin var. – Mən vaxt itirmək istəmir-
dim.
- O Krisin eynəyi idi. Mənə müvəqqəti vermişdi.
- Bəs niyə əvvəlcədən almamısan?
- Ana, bu bizim yolumuzun yaxınlığındadır. Düz şossenin
üstündə. Odur, mağazanı görürsən?
Biz o anda təpədən aşağıya, baş magistrala enirdik, düz
yolumuzun üstündə, “hayvey”dən üç yüz metrlik məsafə-
də həqiqətən də birmərtəbəli supermarket vardı. Super mar-
ket hər bir tərəfdən reklam lövhələri, fırlanan şəkilli kublarla
əhatələnmişdi. Girişdə gəzişən Mikki Maus və pişik Cerri ge-
Dostları ilə paylaş: |