Suleyman-m teze qxd



Yüklə 2,03 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə80/153
tarix13.12.2023
ölçüsü2,03 Mb.
#174448
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   153
Nitq-mədəniyyəti(1)

1.
 
İkinci şəxsin cəm (xəbərlik) şəkilçisi 
-sınız'' 
bir hecalı 
-sız"' 
şəklində tələffüz olunur: tələbəsiniz-[tələbəsiz], məşqçisiniz- 
[məşqçisiz], 
yazırsınız-[yazırsız], 
işləyirsiniz-[işliyirsiz], 
oturursunuz-[oturursuz] və s. 
2.
 
Üçünü şəxsin xəbər şəkilçisi -dıf tələffüz zamanı r samitini 
itirir, şəkilçi -dı'' formasında tələffüz olunur: məşqçidir- [məşqçidi], 
qırmızıdır-[qırmızıdı], ondur-[ondu], gedibdir-[gedibdi] və s. 
Xəbərlik kateqoriyasına məxsus qrammatik əlamətin -xəbər 
şəkilçisinirm ixtisan nitqin həm yazılı, həm də şifahi formasında 
ahəngdarlıq yaradır. 
3.
 
İsmin çıxışhq hal şəkilçisi 
-dan/dən, n 
və 

samitləri ilə 
qurtaran sözlərə artmlarkən -nan nən şəklində tələffüz olunur, 
adamdan-[adamnan], 
alimdən-[alimnən], 
anamdan-[anamnan], 
atandan-[atannan], balondan-[balonnan], diplomdan-[diplom- nan], 
Dilqəmdən-[dilqəmnən], məndən-[mənnən], milyondan- [milyonnan] 
və s. 
4.
 
Saitlə bitən sözlərə 
idi, imiş
köməkçi feil-hissəcikləri qo- 
şulduqda sözün son saiti e və ya i düşür, son sait bitişdirici y samitinin 
təsiri ilə müvafiq qapalı saitə çevrilərək tələffüz olunur: taxta 
imiş-[taxdeymiş], ata idi-[ateydi], acı imiş-[acıymış], incə 
imiş-[incəymiş], alsa idi-[alseydi], alsa imiş-[alseymiş], qala 
idi-[qaleydi] və s. 
5.
 
İndiki və qeyri-qəti gələcək zamanlarda 111 şəxsin cəmində 
işlənən feillərdə zaman şəkilçisi -ır'*, -ar^ -ıf ,-aP şəklində tələffüz 
olunur: alırlar-[ahllar], gedirlər-[gedillər], bilərlər-[biləl- lər], 
alarlar-[alallar], oynayırlar-[oynuyullar] və s. 
Orfoepiyada bu qaydalar 
normativ üslubu
təşkil etdiyinə görə bu 
hal 

Yüklə 2,03 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   153




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin