Suv resurslaridan foydalanish va muhofaza qilishning huquqiy asoslari

suvni miqdoriy kamayishdan muhofaza qilish
ning muhim 
istiqbollaridan darak beradi. Shu bilan bir qatorda 
suvning sifatini muhofaza qilish,
ya‘ni tabiiy 
manbalarga oqava, qaytarma va boshqa turdagi chiqindi suvlarning qo‗shilishi natijasida 
ifloslanishdan saqlash ham juda muhimdir. 
Keyingi yillarda daryolar, ko‗llar, suv omborlarining suvi unga sanoat va shaharlar oqava 
suvlarining, ekin maydonlarida hosil bo‗ladigan qaytarma suvlarning qo‗shilishi natijasida 
keskin yomonlashib ketdi. Bu jarayon ayni paytda quyidagi sabablarga bog‗liq holda yanada 
jadallashmoqda va xavfli tus olmoqda. 

---

57 
Birinchidan, shahar xo‗jaligining va sanoatning, ayniqsa, uning ximiya va metallurgiya 
tarmoqlarining suvga bo‗lgan talabi yildan­yilga ortmoqda, shunga mos ravishda tabiiy suvlar 
ifloslanishining manbai bo‗lgan oqava suvlar ham ko‗paymoqda. 
Ikkinchidan, shu paytgacha oqava suvlarni daryo va ko‗llarga oqizish bunday tabiiy suv 
manbalaridan foydalanishning bir turi deb qaraldi. Ayniqsa, daryolar ifloslangan oqava suvlarni 
yo‗q qilishda o‗ziga xos tabiiy inshoot deb qabul qilindi. Oqava suvlar kam va sanoat uncha 
rivojlanmagan paytda bunday qarash ma‘lum darajada to‗g‗riday tuyulgan edi. Afsuski, ayrim 
mutaxassislar­zavod va fabrikalar, korxonalar rahbarlari bu fikrni hozir ham to‗g‗ri deb 
qaramoqdalar. Ko‗pchilik hollarda suvni sun‘iy tozalash inshootlarini qurish tugallanmay turib, 
sanoat ob‘ektlari ishga tushirib yuborilmoqda. Bu sohaga ajratilgan kapital mablag‗lar sekin 
o‗zlashtirilmoqda. 
Uchinchidan, 
oqava 
suvlarni 
sun‘iy tozalashning hozirgi kundagi imkoniyatlariga 
ortiqcha baho berilayapti. O‗zbekiston tabiatni muhofaza qilish Davlat komiteti Suv resurslarini 
muhofaza qilish bo‗limining axborotiga ko‗ra 80­yillarning oxirida Respublikamizda 750 ta suv 
tozalash inshooti mavjud bo‗lgan bo‗lsa, afsuski, shulardan 225 tasi yaxshi ishlamagan, 104 tasi 
esa umuman ishlamagan. Natijada 1988 yilda Respublikamizdagi sanoat korxonalarida 384 mln. 
m
3
oqava suvlar hosil bo‗lgan bo‗lsa, shuning 11,7 foizi umuman tozalanmay suv manbalariga 
oqizilgan. Yuqoridagi miqdorga ayrim korxonalar quyidagicha "hissa" qo‗shganlar: Chirchiq 
elektroximiya kombinati 242 mln.m
3
, Toshkent qog‗oz kombinati 2,4 mln.m
3
. Birinchisi oqava 
suvlarni bevosita Chirchiq daryosiga, ikkinchisi esa Qorasuv kanaliga oqizgan. 
Yuqoridagi kabi salbiy holatlarning oqibati nimalarga olib kelishini quyidagi raqamlarda 
ko‗rish mumkin: M.I.Lvovich ma‘lumotlariga ko‗ra 1 m
3
hajmdagi tozalanmagan oqava suv kam 
deganda 50­60 m
3
toza tabiiy daryo suvini bulg‗aydi. Ayniqsa daryolarda kam suvli­mejen davr-
larida oqava suvlarni ularga oqizish yanada yomon oqibatlarga olib keladi. 
To‗rtinchidan, ayrim mutaxassislar, olimlar tomonidan