Sözlüksel olarak “yapmayacağım diye dayatmak; bir şeyi yapmaktan imtina
etmek; karşı durmak; bir şeyi yapmamakta direnmek” (STEUERWALD, 1988: 628)
anlamlarına gelir.
1) Der Abgeordnete weigert sich, den Gesetzentwurf über den Umweltschutz
zurückzuziehen.
Milletvekili çevre koruma ile ilgili yasa teklifini geri çekmekten kaçınıyor.
[-ten kaç-ı-n-ıyor] :
[-ten]
: Çıkma durumu [Ablativ]
[kaç-]
: Bağımlı sözlüksel biçimbirim
[-ı]
: Bağlama ünlüsü
[-n]
: Dönüşlü çatı biçimbirimi
[-ı]
: Bağlama ünlüsü
[-yor]
: Şimdiki zaman biçimbirimi, haber kipi, [Ø] sıfır
biçimbirimi
Yukarıdaki cümledeki fiili [geri çekmeyeceğim diye diretiyor/ geri çekmekten
imtina ediyor/ geri çekmeye karşı duruyor/karşı koyuyor/ geri çekmekte diretiyor.]
ş
eklinde de ifade edebiliriz.
172
4.2.3.43 suchen zu+Infinitiv
ENGEL tarafından kiplik fiiller gibi kabul edilen suchen zu+Inf. fiili sözlüksel
olarak DUDEN’da (1989:1497) “denemek, bir şeyi elde etmeye çalışmak, çaba
göstermek” anlamlarında yer alır. Hemen hemen versuchen zu+Inf. eşanlamlı
denebilir.
Er sucht seinem Freund zu helfen.
Arkadaşına yardım etmeyi deniyor.
[deni-yor] :
[dene] : Bağımlı sözlüksel biçimbirim, [-e] ünlü daralması ile
[-i]’ye dönüşür.
[-yor]
: Şimdiki zaman biçimbirimi, haber kipi, [Ø]: sıfır
biçimbirimi
4.2.3.44 bleiben
Bleiben, gehen, lehren, lernen fiilleri aynı kategoride, asıl fiille birlikte
kullanıldığında şimdiki ve şimdiki zaman hikâyesi zamanında bir kiplik fiil gibi
kullanılır, belirli geçmiş ve belirsiz geçmiş zamanlarda ise sein yardımcı fiilini alır ve
cümle sonunda (Partizip Perfekt) olarak kullanılır.
1) Wegen ihres Erstaunens ist sie stehen geblieben.
Hayretinden ayakta kalakaldı.
2) Wegen der ungenügenden Ernährung bleiben viele Kinder in der
Entwicklung stehen.
Yetersiz beslenmeden dolayı birçok çocuğun gelişimi durakalıyor.
173
[dur-a-kal-ı-yor]:
[dur-]
: Bağımlı sözlüksel biçimbirim
[-a]
: Birleşik fiil oluşturma biçimbirimi
[kal-]
: Bağımlı sözlüksel biçimbirim
[-ı]
: Bağlama ünlüsü
[-yor]
: Şimdiki zaman biçimbirimi, haber kipi, [Ø]: sıfır biçimbirimi
Yukarıda 2) nolu cümlede bleiben kiplik fiil gibi kullanılmıştır. 1) nolu cümle
ise belirli geçmiş zamandadır.
|