1.7
Çalışmanın Yöntemi ve Amacı
Bu çalışmada Almancada kiplik kavramı detaylı olarak ele alınmış, Almancada
ve Türkçedeki kiplik türleri üzerinde durulmuştur. Çünkü bu çalışmayla ilintili olan
kiplik kavramı, Türkiye’de bu dilbilgisel kategori üzerinde yeni yeni çalışmalar
yapıldığı ve bazı çalışmalarda kip ve kiplik kavramı ayırt edilmeksizin kullanıldığı
için (SLOBĐN/AKSU, 1982: 186), bazı çalışmalarda da kiplik (modality) teriminin
çevirisinde “kipsel” (LYONS, 1983: 277, 278) kavramı kullanıldığından dikkatlice
betimlenmelidir.
Çalışmanın teorik bölümünde Almancadaki kiplik alan (Modalfeld) ifade
araçları betimlenmiş, kiplik zarflar (Modaladverbien), kiplik sözcükler (Modalwörter),
kiplik edatları(Modalpartikeln), kiplik yan cümleler (Modalnebensätze), kiplik
tümleçler (Modalergänzungen) tanımlanmış ve türleri üzerinde durulmuştur. Bu kiplik
yapıların Türkçede hangi dilbilgisel ulamlarla ifade edildiği ve karşılıkları ortaya
konulmuştur. Kiplik alanın en önemli ifade aracı olan kiplik fiiller iki kategoride ele
alınmıştır. Kiplik fiiller gibi kullanılan fiiller (Modalitätsverben ya da modal
gebrauchte Verben) olarak alan yazınında yer alan 44 fiil üzerinde durulmuş ve
bunların Türkçe karşılıkları ortaya konulmuştur. 2. kategori olarak 6 kiplik fiil nesnel
ve öznel anlam kategorileri ile ele alınmış, örneklerle Türkçe karşılıkları ve bunların
anlamsal işlevleri ve biçimbilimsel yapısı üzerinde durulmuştur. Ayrıca bir bölüm
olarak kiplik fiillerin dilek kipinde (Konjunktiv) kullanımlarındaki anlamsal alt
kategoriler ele alınmış ve örneklendirilmiştir. Kiplik fiiller, öznel ve nesnel
anlamlarıyla semantik açıdan Türkçe karşılıklarıyla ortaya konulmuştur.
29
Uygulamalı bölümde ise seçilen bir korpus ile bu fiillerin edebi metinlerdeki
içerdiği Türkçe anlam kategorileri açısından ele alınmış ve örneklendirmelerde
bunlardan yararlanılmıştır. Bu çalışma sonucunda ortaya çıkan sonuçlar ve öneriler
sonuç bölümünde dile getirilmiştir. Ayrıca araştırma kapsamında elde edilen veriler
doğrultusunda karşılaştırmalı dilbilimin bir işlevi olarak, Yabancı Dil Olarak Almanca
derslerinde kiplik fiillerin öğretimi ile ilgili öneriler sunulmuştur.
Çalışmanın içerdiği araştırma yöntemi, sosyal bilimlerle ilgili doktora
çalışmalarının birçoğu gibi kaynakların taranması, değerlendirilmesi ve bir sonuca
ulaşılması şeklindedir. Çalışma yöntemi olarak geleneksel dilbilgisine göre eşsüremli
olarak kiplik fiiller ele alınmış, Türkçe anlamsal karşılıkları verilmiştir. Bu arada
kiplik fiillerin anlamsal kategorileri, betimleyici, yorumlayıcı dilbilgisine (deskriptive
Grammatik) göre tanımlanmış, Türkçe karşılıkları biçimbilimsel-anlambilimsel olarak
tanımlanmıştır. Anlamsal olarak gerektiği durumlarda ise bu fiillerin sözdizimsel
yapıları üzerinde durulmuştur. Bu karşılıkların içerdiği kiplik anlamları, PALMER’ın
(2001:22 vd.) kiplik tanımlamalarına göre sınıflandırılmış ve yorumlanmıştır.
Uygulamalı bölümde “incelenen alanı en iyi şekilde yansıtabilmek ve elverişli bir
gözlem temeli oluşturabilmek için” (VARDAR,1988:56) ve bu alanı betimleyici
dilbilgisine göre en iyi şekilde tanımlamak ve yorumlamak amacıyla bir bütünce
(korpus) oluşturulmuştur. Edebi metinlerdeki ilgili anlamsal yapılar ele alınmış, kiplik
anlamlarla ilgili yorumlarda bulunulmuştur.
Bu karşılaştırmalı dilbilim çalışması, eşsüremli (synchronisch) olarak
Almancada kiplik fiillerin anlamsal kategorilerini ortaya koymak, bu anlamsal
ulamların Türkçe karşılıklarını saptamayı hedeflemektedir. Türkçe karşılıklar
30
biçimbilimsel olarak analiz edilmiş ve biçimbirimlerin semantik anlam yapıları
üzerinde durulmuştur. Karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarındaki gibi benzerlikler ve
farklılıklar ele alınmış ve Almanca öğretimi ile ilgili öneriler sunulmuştur.
Çalışmanın giriş bölümünde anlambilimsel olarak doğada ve evrende mevcut
bulunan anlamların dilsel anlamlara dönüşümünü inceleyen anlambilimsel bir
kategori olan kiplik üzerinde durulmuştur. Kiplik kavramının felsefe ve mantıkla
ilişkisi ele alınmıştır. Felsefede olasılık, zorunluluk ve gerçeklik, varlığın ya da
olayların varoluş biçimi, tarzı; bir şeyin nasıl var olduğu, nasıl olup bittiği, ya da nasıl
düşünüldüğünü anlatan kiplik kategorileri olarak irdelenmiştir.
ARISTOTELES’ten başlayan felsefedeki kiplik önermeler, antik döneme kadar
uzanan önemli bir önerme kategorisi olarak giriş bölümünde yer almıştır.
Daha sonra kip ve kiplik ilişkisi ele alınmış, çeşitli bilim insanlarınca yapılan kip
ve kiplik tanımlamaları üzerinde durulmuştur. BÜNTING’in Almancada kip ve dilsel
ifade araçlarının ne tür işlevleri olduğunu belirttiği tablosu ele alınmıştır.
Giriş bölümünde kipliğe geleneksel ve işlevsel bakış açısı, bununla birlikte
modern yaklaşım tarzları ele alınmıştır. Örneğin DĐLAÇAR (1971: 106-107) kipin
zamanla hiçbir ilgisinin olmadığını, kipin yalnızca ruh durumunu, zamanın da sadece
zamanı, vakti anlattığını vurgulayarak geleneksel bakış açısına eleştiri getirmiştir.
Kiplik fiiller, kiplik ve kipler konusunda Türkiyede ve Almanyada yapılan çalışmalar
ele alınmıştır.
|