T. C. Okan üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ havacilik iŞletmelerinde yer hizmetleri alaninda muhasebe ve vergi uygulamalari

Türkiye’nin Metal Gövdeli İlk Yolcu Uçağı – Demirağ: Nu.D.38 
1936’da Nuri Demirağ, mühendis ve teknisyenlerle seyahatlere çıkarak 
incelemelerde bulunmuş Almanya, Çekoslovakya ve İngiltere'deki uçak fabrikalarını 
gezerek
17 Eylül 1936’da çalışmalara başlamış ve 10 Şubat 1937’de üretim faaliyetine 
geçmiştir. Türk Hava Kurumu, Nuri Demirağ’a 10 eğitim uçağı ve 65 adet de planör 
siparişi vermişti.
21
Nuri Demirağ ve ekibi bu siparişlerin yanı sıra, Nu.D.38 adlı altı kişilik, çift motorlu, 
gövdesi alüminyum kaplı bir yolcu uçağı üzerinde çalışıyorlardı. Çeşitli uçak 
19
Web_7, E.T. 15.11.2015.
20
Web_8, E.T. 20.11.2015. 
21
Osman Yalçın, “Mühürdarzade Nuri Bey’in (Demirağ) Hayatı ve Çalışmaları (1886-1957)”, Ankara 
Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 44, 2009, s.754. 

---

13 
modellerinden sonra Nuri Demirağ’ın fabrikası, tamamen metal (alüminyum) gövdeye 
sahip Türkiye’nin ilk kendi üretimi yolcu uçağını yapmak üzere harekete geçti. O yıllara 
kadar uçağın imalatında tahta kullanılıyordu. Projeye Nu.D.38 adı verildi. 
22
Nuri Demirağ, metal gövdeli uçak için Avrupa’dan özel tezgahlar getirtmişti. 
İmalatta ise Türk ve Alman mühendis birlikte görev yapıyordu. Üstten kanatlı, çift 
motorlu uçak yolcu taşıma, nakliye amaçlı kullanılabilecek, savaş zamanında ise 
bombardıman uçağına çevrilebilecekti. İkinci Dünya Savaşı, projeye büyük darbe 
vurmuştur ve üretim hattına giren ilk uçak, yüzde 80’i tamamlanmasına rağmen imalatı 
bir türlü tamamlanamamıştır.
23
1943 yılına geldiğinde projeye yeniden başlanmış ve uçak 1944 yılının başında 
tamamlanmıştır. Nu.D.38 uçağının ilk uçuşu 11 Şubat 1944 tarihinde Türk havacılığının 
efsane isimleri Hasan Basri Alev ile Mehmet Altunbay tarafından 11 Şubat 1944’te 
gerçekleştirildi. Uçağın boş ağırlığı 1200 kilogramdı. Uçuş ekibi, yolcu ve kargoyla 
birlikte 700 kilogram ağırlığı taşıyabiliyordu. Havada üç buçuk saat kalabilen Nu.D.38 
tipi yolcu uçağı, tamamen Türk mühendis ve isçilerinin ortaya çıkardıkları Türk tipi bir 
uçaktır. 6 kişilik yolcu uçağının çift pilot kumandası bulunmaktadır. Saatte 325 
kilometre hız yapabilmekte ve 1000 km uçabilmektedir.
24
1936 yılında Nuri Demirağ tarafından yüzde yüz Türk malı olarak üretilen Nu.D. 38, 
ve Vecihi Hürkuş tarafından, düşürülen düşman askerlerinin uçaklarına ait parçaların bir 
araya getirilmesiyle oluşturulan “VECİHİ K-VI” adlı uçak, yerli üretim olmadığı için 
metal gövdeli ilk Türk uçağı olarak kabul edilen Nu. D. 38 gerçekten Türk tarihinde 
büyük bir başarıdır. Bu Türkiye’nin kendi uçağını artık yapabildiği anlamına 
gelmekteydi. Üretilen uçaklar İstanbul’daki test uçuşlarından başarı ile geçti. Bu 
uçaklarla binlerce saat uçuş gerçekleştirildi ve herhangi bir aksaklık yaşanmadı. Son 
zamanlarda gündeme gelen Türkiye kendi otomobilini yapabilir mi tartışmaları bir yana 
Türkiye 1936 yılında kendi uçağını üretmişti. Türkiye’nin önemli iş adamlarından Nuri 
22
Web_9, E.T. 13.10.2015. 
23
Web_10, E.T. 13.10.2015.
24
Web_11, E.T. 10.10.2015. 

---

14 
Demirağ’ın çabalarıyla kurulan uçak fabrikası yaşanan talihsiz bir olayın ve dönemin 
yöneticilerinin desteğini çekmesi üzerine kapanmak zorunda kalmıştır.
25
Tüm bunlarla birlikte Türk havacılık sektörü, 2920 sayılı Sivil Havacılık 
Kanunu’nun 1983 yılında yürürlüğe girmesiyle, özel havayolu şirketlerinin kurulmasına 
ve faaliyet göstermesine verilen izinle sektörde rekabet ortamı oluşmaya başlamıştır. 
Özel havayolu işletmelerinin ise sektörden aldıkları payda artış görülmeye başlanmıştır. 
Sektörde ilk özelleşme çabalarının görüldüğü bu dönemde, sektörün devlet tarafından 
yeterince desteklenmemesi ve işletmelerin yaşadığı çeşitli sıkıntılar nedeniyle mevcut 
özel işletmelerinin bir kısmı iflas etmiştir. 1980’li yılların sonlarında ve 1990’lı yılların 
başında ülke içerisinde yeni havaalanı yapımından ziyade mevcut hava meydanlarının 
kullanılması ve geliştirilmesi ile hava trafik kontrol, seyrüsefer ve yer hizmetleri gibi 
sunulan hizmetin kalitesini ve güvenirliğini artırıcı yatırımlar gerçekleştirilmiştir.
26
Günümüzde havacılık sektörünün, teknolojinin üst seviyede kullanıldığı bir alan 
olarak ülkemizde de kullanım alanını genişleterek, sunulan hizmetten faydalanan 
kullanıcı sayısını artırmakta bu gelişim sayesinde ülkenin turizm gelirleri de gün 
geçtikçe artmaktadır. Ülkemizde havacılık sektörünün hem yük hem de yolcu 
taşımacılığındaki gelişimi yıllar itibariyle incelendiğinde elde edilen bazı veriler 
aşağıdaki gibidir:
1995 yılında GSYİH’de yüzde 6.7, artış meydana gelirken, turizm gelirlerinde yüzde 
14.7, yolcu trafiğinde ise yüzde 24.3 gibi yüksek oranda bir artış olmuştur. 1998 Asya 
ekonomik krizi nedeniyle dünya yolcu trafiğinde sadece % 1 oranında büyürken, aynı 
yılda yük trafiğinde artış olmamıştır. Bunun etkisiyle Türkiye’de 1998 yılında 
GSYİH’de yüzde 3.2, turizm gelirlerinde yüzde 2.5 gibi düşük bir oranında artış 
yaşanmıştır. Yolcu trafiğinde yüzde 0.6’lık bir azalma olurken, yük trafiğimizde ise 
yüzde 8.3 gibi yüksek oranda bir azalma meydana gelmiştir. 
27
25
Web_12, E.T. 10.10.2015. 
26
Hakkı Aktaş, “Sivil Havacılık İşletmelerinde Beşerî Faktörler Perspektifinden Uçuş Ekibi Kaynak