T c sakarya üNİversitesi Sİyasal biLGİler faküLtesi İKTİsadi DÜŞÜnce tariHİnde sanayi devriMİ: geçMİŞten güNÜMÜze biTİrme çalişmasi

2.1.1 Buharlı Makinelerin Gelişimi 
İlk sanayi devrimini getiren teknolojik gelişme, buhar makinesinin icadıydı. 16. ve 17. 
yüzyıllarda İngiltere'de odun bulmakta yaşanan zorluklar kömür ihtiyacını artırmıştır. 
Ancak, kömür kaynağının bulunduğu yer sulak alan olduğundan, maden kaynaklarında 
sıklıkla taşkınlar meydana gelmiştir. Thomas Savery, sel önleme çözümünü düşünürken 
ortaya bir buhar motoru ya da madenci dostu dediği bir su pompası çıkarmış ve bu makine 
ile maden alanında suları biriktirmiştir. Thomas Newcomen, 1712'de buhar motorunu ilk 
keşfeden bilim insanı olmuştur. Aslında bu buhar motoru da tam anlamıyla beklenen 
verimlilikten daha fazla yakıt tükettiği için bir kayıptı. Sonuç olarak, bu makinelerin 
çalışma alanı hala çok sınırlı bir çevre içinde kalmış ve beklenen verim elde edilmemiştir. 
Bu sorunların önlemini almak için, James Watt tarafından buhar motoru geliştirilmiştir 
ve böylece verimlilikler büyük ölçüde artırılmıştır. James Watt tarafından geliştirilen bu 
makine, düzgün dairesel hareketle çalışan ilk makineydi. Buhar gücünü geliştirmek ve 

---

29 
daha fazla verim elde etmek için çok çaba sarf edilmiştir. Newcome tarafından icat edilen 
ve başkaları tarafından geliştirilen buhar makinesi de aynı şekilde çalışmıştır. (Can, 1999) 
2.1.2 Pamuklu Dokunma Sanayi
Pamuklu tekstil endüstrisinin İngiltere'nin milli gelirindeki payı sanayi devriminde ihmal 
edilebilir düzeyde olmuştur. Ancak diğer sektörlere göre daha yüksek olmuştur. Pamuklu 
tekstil sektörü diğer sektörlerden önce gelişmeye başlamış, bu nedenle daha hızlı 
gelişmiştir. Pamuklu tekstil endüstrisinin gelişimi, diğer ekonomik sektörlerin 
gelişmesine yol açmıştir. Sanayi devriminde kumaş üretiminin nasıl yapıldığına 
baktığımızda; Önce ipliğin üretildiği ve daha sonra bu iplikle dokuma yapıldığı 
görülmektedir. Alandaki ilk teknolojik devrim tekstil aşamasında gerçekleşmiştir. 1733 
yılında John Kay tarafından mekik adı verilen bir makine geliştirilmiş ve bu makine ile 
dokuma işlemi hızlandırılmış böylece makinede büyük kumaşlar dokunmuştur. Öyle ki, 
makinenin hızına karşı bir süre iplik sıkıntısı yaşanmıştır. Bunun sonucunda iplik üretimi 
ön plana çıkmaya başlamış ve 1766 yılında James Hargreaves bir eğirme makinesi 
keşfetmiş ve bu makine ile iplik üreten işçilerin verimliliği artmıştır. (Anonim, 2020) 
Zamanla makinedeki iğ sayısı artırılarak üretilen iplik sayısı önemli ölçüde artmıştır. İplik 
üretimi Richard Arkwright tarafından 1769 yılında ve Samuel Crompton tarafından 1779 
yılında geliştirilen makineler bir araya getirilerek iplik üretiminin geliştirilmesini ve 
fabrikada üretimin gerçekleştirilmesini sağlayan yeni bir makine tipi doğmuştur. Sonuç 
olarak iplik üretimi artarak, daha kaliteli iplik üretilmiştir. Gerçek şu ki, bu makineler 
ucuz olmamış ve hacim o kadar büyük olmuş ki fabrikalara sevk edilmesi gerekmiştir. 
Tekstil sektörünün verimliliğinin son yıllarda artmasının temel nedeni ise teknolojinin 
gelişmesinden kaynaklanmıştır. Bu makineler, İngiliz yapımı pamuklu kumaşın 
Hindistan'da üretilen pamuklu kumaştan daha güçlü, daha ucuz ve daha ince olmasını 
sağlamıştır. Buhar makinesi dokuma tezgâhıyla birleştirilmiş ve ilk sanayi devrimi sona 
ermiştir. (Anonim, 2018)