T o sh k e n t d a V l a t iqtiso diyo t u niversiteti f. T. A b d u V a X id o V, Z. A. Um arov, K. N. D ju ra y ev

Qisqa xulosalar
Banklarda moliyaviy natijalar hisobi - bu bank faoliyatining umumiy natijalarini 
aniqlash va bu natijalaming vujudga kelish manbalarini chuqur o'rganish hamda 
ulaming o'ziga xos xususiyatlarini inobatga olib, xarajat va daromad sifatida tan 
olish davrlarini buxgalteriya hisobida to 'g 'ri aks ettirishdan iboratdir.
Banklaming moliyaviy hisoboti - bu bankning moliyaviy (aktivlari va 
passivlari) holati bo'yicha ma'lum bir muddatga umumlashtirilgan ma'lumotlar 
berishidir. Shuningdek, hisobotlarda aks ettiriladigan natijalami balansning har bir 
moddalari bo'yicha asoslash tushuniladi.

---

1. 
Moliyaviy natijalami shakllantirish qaysi me'yoriy hujjatlarga asosan tartibga 
solinadi?
2. 
Banklarda moliyaviy natijalar qachon aniqlanadi?
3. 
Bankning operatsion xarajatlari smetasi deganda nima tushuniladi?
4. 
Banklarda operatsion xarajatlar deganda qanday xarajatlami tushunasiz?
5. 
Bank daromadlari nima va ular qachon daromad sifatida tan olinadi?
6. 
Banklarda tuziladigan hisobotlaming qanday turlari mavjud?
7. 
Konsolidatsiyalashgan balans deganda nima tushuniladi va boshqa balansdan 
farqini tushuntiring?
8. 
Bankning balansi korxona balansidan qanday farq qiladi?
9. 
Balans qanday qismlardan iborat va ularda nimalar aks ettiriladi?
10. Markaziy bankka taqdim etiladigan hisobot shakllariga qanaqa ilovalar qilinadi?
11. Foyda va zararlar to ‘g ‘risidagi hisobotda nimalar aks ettiriladi?
12. Pul oqimlari to ‘g ‘risidagi hisobotda nima aks ettiriladi?
Asosiy adabiyotlar:
1. 
Банкларнинг ҳисоб сиёсати ва молиявий хисоботлари тўғрисидаги Низом. 
19.07.2003Й
2. 
Узбекистон 
Республикаси Марказий банки томонидан тижорат 
банкларининг 
чоп 
этиладиган 
йиллик 
молиявий 
хисоботларига 
қўйиладиган талаблар тўгрисидаги низом. 02.10.2004Й.
3. 
Узбекистон 
Республикаси банкларида бухгалтерия хисоби ва хисоботи 
тўгрисидаги йўрикнома. ЎзР 
АВ томонидан 16.11.1998 йилда 533-сон 
билан рўйхатга олинган.
4. 
Ўзбекистон 
Республикаси тижорат банкларида бухгалтерия ҳисобининг 
ҳисобварақлари режаси. ЎзР АВ 13.08.2004 йилда 773-17-сон билан 
рўйхатга олинган (янги таҳрири).
5. 
Константинова Е.П. Международные стандарты финансовой отчетности: 
Учеб. пособ. - М.: «Дашков и К », 2008. - 288 с.
6. 
Мощенко Н.П. Международные стандарты учета и финансовой отчетности: 
Учеб. пособие. - М.: Финансы и статистика, 2007. - 272 с.
7. 
Муругова И.А. Операционная техника и учет в банках. Учебный пособие. -
Т.: ТФИ, 2004. -36 стр
8. 
Наврўзова К.Н. Банкларда бухгалтерия хисоби ва операцион техника. Ўқув 
қўлланма.- Т.: ТМИ, 2003. - 170 б.
9. 
Рожнова О.В. Международные стандарты бухгалтерского учета и 
финансовой отчетности: Учеб. пос. -М.: ЭКЗАМЕН, 2003. - 254 с.
10. WWW.dis.ru (Издательство «Дело и Сервис»)
11. www.bankclub.ru/rankings-bk.htm. По активам
12. www.bankclub.ru/rankings-bkp.htm. По капиталу
13. www.bankclub.ru/rankings-bpp.htm. По прибыли
14. www.bankclub.ru/rankings-bpa.htm. По текущему доходу

---

Avans (fr. avance) - mo'ljallangan xarajat va to‘lov uchun berilgan pul 
mablag‘lari. Davlat Markaziy bankining ko‘rsatmasiga ko‘ra avans xalq xo‘jaligida 
kassa jarayonlarini olib borish qoidalariga, asosan, qat'iy belgilangan maqsadlar 
uchun beriladi.
Agent kelishuvi - shartnoma turi bo‘lib, jismoniy yoki yuridik shaxs bilan 
tuziladi. Shartnomada buyurtmachi nomidan va uning hisobiga ma'lum bir 
majburiyatlami agent tomonidan bajarilishi kelishib olinadi.
Aktiv - buxgalteriya balansining bir qismi bo'lib, ma'lum bir muddatga sub’ekt 
mablag‘larining tarkibi va joylanishini pul ko'rinishida aks ettiradi.
Akkreditiv (lot. “accredo” - ishonaman) - naqd pulsiz hisob-kitob turlaridan biri. 
Ma'lum bir tovar va xizmatlar uchun belgilangan muddatda mol yetkazib beruvchilar 
bilan hisob-kitoblar uchun ajratilgan pul mablag'idir.
Aksept (lat. “acckeptuk” - qabul qilingan) - belgilangan sharoit bo'yicha 
shartnoma tuzishga rozilik berish. Naqd pulsiz hisob-kitobda aksept xaridoming mol 
yetkazib beruvchi taqdim qilgan hisobini to'lashga rozilik bildiradi.
Akseptant (lat. “Acceptane” - qabul qiluvchi) - hisob bo'yicha to'lovni amalga 
oshirish uchun rozilik bildirish.
Akseptlash (lat. “acceptare” - qabul qilish) - to'lov hisobini qabul qilish, mol 
yetkazib beruvchi schetiga to'lovni o'tkazishga rozilik berish.
Aksiya - aksiyadorlik jamiyati kapitaliga ma'lum bir ulushning qo'shilganligiga 
guvoh beruvchi va dividend ko'rinishida foydaning bir qismini olishga huquq 
beruvchi qimmatli qog'oz.
Aksiyadorlar - aksiyadorlik jamiyatining a'zosi bo'lib, bunga bir yoki bir necha 
aksiyalami sotib olish orqali erishadi.
Analitik hisob - ma'lum bir ko'rsatkich, mablag', jarayon natijasida sodir 
bo'lgan hodisalami maydalab, alohida pul, zarur bo'lgan hollarda esa, boshqa o'lchov 
birliklari ko'rinishida hisobga olib borish.
Asosiy vosita - material (moddiy) aktivlar bo'lib, bank faoliyatida bir yildan 
uzoq xizmat qiladigan va ijaraga berilishi mumkin bo'lgan vositalardir.
Amortizatsiya - eskirishning qiymatdagi ifodasi bo'lib, asosiy vosita aktivning 
butun xizmati davomida xarajatlarga qo'shiladigan amortizatsiya qiymatini sistematik 
ko'rinishda taqsimlashdir.
Balans (fr. “balance”- muvazanat, tarozining ikki pallasi) - doimiy o'zgarishda 
va o'zaro bogMiq kattaliklaming holatini ko'rsatuvchi, ko'rsatkichlar tizimi, tenglik. 
Balans ikki qismdan iborat bo'lib, belgilangan muddatga tuziladi.
Bank (fr. “banque”) - to'lov va kreditlarga vositachilik qiluvchi muassasa. 
Banklar bo'sh pul mablag'larini yig'adi va ulami tadbirkorlarga foiz hisobida 
beradigan muassasa.
Bank korrespondent - boshqa banklar bilan o'zaro munosabatlarda bo'ladigan va 
ulaming topshiriqlari bilan ma'lum bir moliyaviy jarayonlami bajaruvchi bank.
Bank emitent - muomalaga pul belgilari, qimmatli qog'ozlar, to'lov-hisob-kitob 
hujjanlarini chikaruvchi bank.

---

Barter - pul emas, balki tovar ko'rinishida bo'lgan o'zaro xo'jalik 
munosabatlari.
Birja - bozorning tashkiliy shakli bo'lib, tovarlar, qimmatli qog'ozlar, valuta va 
ishchilaming erkin savdosi amalga oshiriladi.
Birja bahosi - birja savdosi orqali sotilayotgan tovarlar bahosi bo'lib, tegishli 
tovar bahosining darajasi va dinamikasi yuzasidan ma'lumotlaming muhim va 
ishonchli manbai hisoblanadi.
Birja kotirovkasi - birja kopiroval komissiyasi tomonidan ro'yxatga olinadigan 
va e'lon qilinadigan savdo birjasining tovarlar bahosi hamda qimmatli qog'ozlar 
kursi.
Birja poshlinasi - birja ko'mitasi tomonidan birja kelishuvlarini amalga oshirish 
huquqi uchun qimmatli qog'oz xaridorlaridan olinadigan pul yig'imi.
Birlamchi 
hisob - hisob jarayonining boshlang'ich bosqichi, xo'jalik 
jarayonining ko'rsatkichlari o'lchanadi, aniqlanadi va hujjatlarda aks ettiriladi. 
Birlamchi hisob sintetik va analitik hisobning asosi hisoblanadi. 
Birlamchi 
hujjanlar - buxgalteriya hujjanlari bo'lib, xo'jalik jarayoni sodir bo'lgan vaqtda 
tuziladi va ular sodir etilganligi haqida birlamchi guvohnoma hisoblanadi.
Bonifikatsiya 
(fr. 
“bonifico” 
- 
yaxshilayman) 
- 
agar 
shartnomada 
belgilanganidan tovarning sifati yuqori bo'lsa, shu shartnomaga asosan, ushbu 
tovarning bahosiga ustama. Teskari bonifikatsiya (refaksiya) - shartnomada 
kelishganidan tovar sifati past bo'lsa, shu tovar bahosidan chegirma.
Broker - xaridorlar va sotuvchilar o'rtasida kelishuv tuzilishidagi savdo 
vositachilar. Brokerlar tovarlar va xizmatlaming ma'lum bir turi bo'yicha 
ixtisoslashgan bo'lib, mijozlar topshirig'i va nomidan harakat qilib, ulardan 
rag'batlantirish oladi.
Buxgalteriya daftarlari - sintetik va analitik hisobni hujjanlarga asosan qayd 
qilish.
Gudvil - noaniq nomoddiy aktiv. Gudvil - xaridor tomonidan bank sotib 
olinayotganda uning so f aktivlari qiymatidan yuqori to'lanadigan summa sifatida 
ta'riflanadi (barcha aktivlaming bozor narxi va barcha majburiyatlaming bozor narxi 
o'rtasidagi farq).
Leveraj -b a n k jam i aktivlarining kapital bilan ta'minlanganlik darajasini aks 
ettiruvchi ko'rsatkich. U birinchi darajali kapitalning nomoddiy aktivlar qiymati, 
jum ladan, gudvillni chiqarib tashlagan holda umumiy aktivlar summasiga nisbati 
sifatida aniqanadi.
Lizing sub’ekti - lizing beruvchi (bank), lizing oluvchi (xaridor) 
hamda 
sotuvchi (mol yetkazib beruvchi).
Ijara - bir tomonnnig ikkinchi tomonga aktivdan foydalanish uchun taqdim 
qilgan huquqi.
Mualliflik huquqi- mualliflarga adabiyot, musiqa, tasviriy san'at va boshqa 
yaratilgan asarlar uchun qonun yo'li bilan berilgan himoya shakli- Mualliflik huquqi 
egalariga ma'lum eksklyuziv huquqlar, jumladan, o 'z ishlarini chop ettirish, qayta 
bosish va ko'paytirish, sotish va nusxalarini taqsimlash va o 'z asarlarini ijro etish 
hamda yozdirish huquqi beriladi.

---

Maxsus zaxiralar - “standart”, “substandard’, “shubhali” va “umidsiz” deb 
tasniflangan kredit va lizing operatsiyalari yoki boshqa alohida muayyan aktivlar 
bo'yicha yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan zararlarga qarshi zaxiralar.
Moliyaviy lizing - ijara munosabatlarining alohida turi bo'lib, bunda bir taraf 
(lizing beruvchi) ikkinchi taraf (lizing oluvchi) topshiriqiga ko'ra uchinchi taraf 
(sotuvchi)dan mol-mulk (lizing ob’ekti)ni lizing shartnomasida belgilangan, 
keyinchalik lizing ob’ektining lizing oluvchi mulkiga o'tishi shartlarida uni lizing 
oluvchining egalik qilishi va foydalanishi uchun sotib olish tuchuniladi.
Faktoring - xo'jalik yurituvchi sub’ektlar - yetkazib beruvchilami moliyalashga 
doir bank xizmatlarining bir turi bo'lib, bunda ular bank - moliyaviy ob’ektga 
yetkazib berilgan tovarlar, bajarilgan ishlar yoki ko'rsatilgan xizmatlar uchun 
to'lovchilar tomonidan akseptlangan, lekin to'lov talabnomalari bo'yicha hali 
to'lanmagan to'lovni regress huquqiisiz olish huquqini berishdir.

---