T o sh k e n t d a V l a t iqtiso diyo t u niversiteti f. T. A b d u V a X id o V, Z. A. Um arov, K. N. D ju ra y ev
Banklarda kunlik balans hisobotini tayyorlash va taqdim qilish
Yüklə 29,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
9.6. Banklarda kunlik balans hisobotini tayyorlash va taqdim qilish
Banklar kunlik bajarilgan buxgalteriya hisobi ma'lumotlari asosida O ’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan o’matilgan shaklda kunlik balans hisoboti tuzadi. Kunlik balans hisoboti Bosh bank tomonidan butun bank bo’yicha yagona qilib tayyorlanadi. Bosh bankning Buxgalteriya hisobi va hisoboti departamenti tomonidan yagona balans hisobotini tuzish ustidan monitoring o’matiladi. Yagona balans "Bank binosidan tashqarida joylashgan mas'ul ijrochi buxgalter" qoidasi asosida shakllantiriladi. Bunda, ma'lumotlarni qayta ishlovchi Bosh server Bosh bankda, filiallarda esa yagona lokal hisoblash tarm og’iga ulangan buxgalter, iqtisodchi, filial rahbariyati va boshqa xodimlaming ishchi stantsiyalari joylashgan bo’ladi. Filiallarda barcha pul hisob-kitob hujjatlari asosida amalga oshirilayotgan operatsiyalar maxsus o’matilgan belgilar sifatida Bosh serverga avtomatik uzatiladi va shu zahoti Bosh serverda aks ettiriladi. Har ish kuni oxirida Bosh bankda kun davomida amalga oshirilgan operatsiyalaming banklararo, filiallararo va ichki bank operatsiyalariga bo’lingan holdagi ro’yxati tayyorlanadi. Bu operatsiyalaming jamlanma summasi kun mobaynida amalga oshirilgan butun bank operatsiyalari summasiga teng bo’lishi lozim. Bosh bank O ’zbekiston Respublikasi Markaziy bankning Axborotlashtirish bosh markazidan END faylni olgandan so’ng, kun yopish bilan bog’iq bo’lgan barcha operatsiyalami bajaradi va shu zahoti o’zining filiallariga kun davomida amalga oshirilgan operatsiyalar to ’g’risida END faylga mos bo’lgan nazorat faylini yuboradi. Bank filiallari o’matilgan tartibda kunlik buxgalteriya hujjatlarini yig’majildga tikishlari va ulami balans ma'lumotlari bilan solishtirishlari lozim. Har bir hisobot shakli filial rahbari va bosh buxgalteri tomonidan sinchiklab tekshiriladi. Bosh bank rahbarlari balans bo’lmagan, hisobda tartibga solinmagan tafovutlar chiqqanda va bir kun davomida mijozlarga xizmat ko’rsatilishi ta'minlanmagan hollarda bu kamchiliklami bartaraf etish uchun zarur barcha chora-tadbirlami ko’rishi lozim. Bank filiallari rahbarlari va bosh buxgalterlari balans chiqmaganligi haqida belgilangan muddatda Bosh bankka xabar qilmasalar, ularga nisbatan egallab turgan lavozimlaridan ozod qilishgacha bo’lgan choralar ko’riladi. Balansning to ’g’ri tuzilganligi quyidagi tartibda tekshiriladi: kunlik balansning aktiv va passivlaming qoldiqlar bo’yicha yakunlari tengligi; - "Ko’zda tutilmagan holatlar" hisobvaraqlari qoldiqlari yakunining to ’g ’riligi, shu hisobvaraqlar bilan ularga tegishli kontr-hisobvaraqlar qoldiqlarining o ’zaro tengligi; - aktiv hisobvaraqlarda kredit qoldiq, passiv hisobvaraqlarda debet qoldiq bo’lmasligi; - aktiv hisobvaraqlarga ochilgan kontr-aktiv hisobvaraqlar qoldiqi shu aktiv hisobvaraq qoldiqidan ortiq bo’lmasligi, passiv hisobvaraqlarga ochilgan kontr- passiv hisobvaraqlar qoldiqi shu passiv hisobvaraq qoldiqidan ortiq bo’lmasligi; - Bosh bankda ochilgan 16100 va 22200-hisobvaraqlari qoldiqlari hamda ular bo’yicha ochilgan ikkinchi tartibli mos hisobvaraqlaming qoldiqlari o’zaro teng bo’lishi; - asosiy vositalar, daromadlar va xarajatlar hamda bank kapitali hisobi faqat milliy valyutada yuritilishini ta'minlash va balansning rezident va norezident ustunlarini shunga mos ravishda to’ldirilganligi. Balansning to’g ’riligiga ishonch hosil qilgandan so’ng kunlik buxgalteriya hisoboti sifatida bir nusxa balans chop etiladi. Bankning yagona kunlik balansi bank rahbari va Buxgalteriya hisobi va hisoboti departamenti direktori tomonidan imzolanishi lozim. Filiallar balansi filial boshqaruvchisi va uning bosh buxgalteri tomonidan, kassa operatsiyalari bo’yicha hisobotlarga ulardan tashqari kassa mudiri yoki mas'ul kassa xodimi imzo chekadi. Banklar balansi boshqa zarur ma'lumotlar bilan birgalikda Markaziy bankka taqdim qilish uchun Bosh serverdan Axborotlash boshqaruv tizimiga uzatiladi. O ’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining Buxgalteriya hisobi, hisoboti va davlat byudjeti kassa ijrosi departamenti tijorat banklari va O ’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining hududiy Bosh boshqarmalarining balanslarini alohida jamlab, so’ngra butun respublika banklari bo’yicha yig ’ma balans tuzadi. O ’zbekiston Respublikasi Markaziy bank balansi Buxgalteriya hisobi, hisoboti va davlat byudjeti kassa ijrosi departamenti tomonidan, tijorat banklari balanslari Kredit tashkilotlari faoliyatini litsenziyalash va tartibga solish departamenti tomonidan ta?lil qilinadi. Tahlil natijalari bo’yicha tijorat banklariga tegishli ko’rsatmalar beriladi. O ’zbekiston Respublikasi Markaziy bankning vakolatli departamentlari ABT dan o ’matilgan tartibda balans va boshqa tegishli ma'lumotlar olishi mumkin. Kunlik balans hisobotlari va shaxsiy hisobvaraqlarga qo’lda biron-bir tuzatishlar qilinishiga yo’l qo’yilmaydi. Summalami o ’chirib yozish va tuzatish, shuningdek o’chiruvchi suyuqliklardan foydalanib, ularga tuzatishlar kiritish ?at'iyan taqiqlanadi. Bank ish kuni yakunlanib, balans hisoboti tuzilib O ’zbekiston Respublikasi Markaziy bankiga j o ’natilganidan so’ng, xato yozuvlar aniqlangan hollarda, ushbu xato yozuvlar kiritilgan hisobvaraqlarga ertasi bank ish kuni teskari buxgalteriya yozuvlari kiritish y o ’li bilan, tuzatish memorial orderlari asosida to ’g’rilanishi lozim. Bunday hollarda hisobvaraqlardan summalar mijozlaming roziligisiz hisobdan chiqariladi. Bu haqda bank bilan mijoz o ’rtasida tuzilgan shartnomada ko’rsatib o’tilgan bo’lishi shart. Tuzatish orderlari, agar mijozlarga bitta bank filiali xizmat ko’rsatsa to ’rt nusxada tuzilishi lozim. Ulam ing birinchi nusxasi order bo’lib xizmat qiladi, ikkinchi va uchinchi nusxalari mijozlar uchun debet va kredit yozuvlari bo’yicha bildirishnomalar bo’lib hisoblanadi, to’rtinchi nusxa esa order kitobchasida qoladi. Bu kitobcha bosh buxgalter yoki uning o ’rinbosarida saqlanishi lozim. Orderlarga boshqa hujjatlardan farqlanadigan tartib raqamlari qo’yilishi shart. Tuzatish orderi matnida qachon va qaysi hujjatda xato yozuvga yo’l qo’yilgani ko’rsatilishi kerak. Agar unga mijoz arizasi sabab bo’lgan bo’lsa, shu sabab ko’rsatiladi. Bunda memorial ordeming to ’rtinchi nusxasining orqa tomoniga kimning aybi bilan xatolikka y o ’l qo’yilganligi qayd etiladi, ijrochining, shuningdek noto’g ’ri yozuvni nazoratdan o ’tkazgan shaxsning lavozimi va familiyasi k o ’rsatiladi. Tuzatish memorial orderlari tuzilishida asos bo’lgan arizalar kitobga tikilgan memorial orderlar bilan birga saqlanishi lozim. Summasi keyinchalik teskari buxgalteriya o ’tkazmalari bilan tuzatilgan shaxsiy hisobvaraqdagi xato yozuv qarshisiga albatta "To’g’rilangan" belgisi qo’yilishi, to ’g ’rilash kiritilgan sana va to ’g ’rilangan memorial orderining raqami ko’rsatilishi shart. Bu qayd to’g ’rilangan memorial orderini imzolagan bosh buxgalter yoki uning o ’rinbosari imzosi bilan tasdiqlanadi. Bosh buxgalter to’g’rilangan memorial orderlaming kitobchada qolgan nusxalaridan foydalanib, xodimlaming ishidagi xatolar hisobini yuritadi va ushbu xatolar sabablarini o ’rganib ishni yaxshilash choralarini ko’radi. Banklararo va filiallararo elektron to’lovlar bo’yicha xatolami memorial orderlar bilan to’g’rilash qat'iyan man etiladi. Banklararo va filiallararo elektron to’lovlar bo’yicha xatolami to’g ’rilash uchun xatolikka yo’l qo’ygan bank filiali, xato elektron to ’lovi j o ’natilgan bankka "Lotus-Notes" aloqa elektron pochtasi orqali xato o ’tkazilgan to ’lov to’g ’risidagi ma'lumotni ko’rsatgan holda, xato yuborilgan to’lov hujjatini qaytarish to’g ’risida iltimosnoma xati jo ’natadi. Bu holda, xato o ’tkazilgan mablag’ni qaytarilmasligidan qat'i nazar, tashabbuskor bank mablag’ni xatolik aniqlangan kundan keyingi bank ish kunidan kechiktirmasdan "19997 - Boshqa aktivlar" hisobvarag’i orqali oluvchining hisobvarag’iga o’tkazishi shart. 9.7. Yüklə 29,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|