Moliya
119
6-BOB. MOLIYAVIY YANGILIKLAR VA MOLIYAVIY
BOZORLAR
6.1. Moliyaviy yangiliklar va bozorning
“ko‘rinmas qo‘li”
Moliyaviy yangiliklar qaysidir markazlashtirilgan or-
ganlar
tomonidan rejalashtirilmaydi, balki ayrim tadbirkor-
lar va firmalarning xarakatlari natijasida yuzaga keladi
178
.
Moliyaviy sohada innovatsiyalarning yuzaga kelishiga turtki
bo‘ladigan asosiy iqtisodiy manfaatlar, to‘g‘risini aytganda,
inson faoliyatining boshqa
har qanday sohasida harakat
qiluvchi manfaatlardan hech qanday farq qilmaydi. A.Smit
qayd qilganidek, “Har bir individ o‘zining kapitalini eng ko‘p
foyda keltirishi uchun ishlatishga harakat qiladi. Uning ni-
yatiga qoidaga ko‘ra, umumiy manfaatlarga xizmat qilish
kirmaydi,
va u odatda, ularni qondirishga qanchalik yor-
dam berayotganini bilmaydi. Uni faqat o‘zining xavfsizligi
va foyda tashvishga soladi. Biroq mutlaq o‘zining foydasi
uchun
harakat qilayotgan individ, uning maqsadiga kir-
maydigan natijaga
ko‘rinmas qo‘l
(invisible hand) tomoni-
dan yo‘llanadi. O‘z
manfaatlari izidan borib, u ko‘pincha
jamiyatning rivojlanishiga haqiqatda qilmoqchi bo‘lganidan
ko‘ra ko‘proq, samaraliroq yordam beradi”
179
.
Bu holatni misollar bilan izohlash uchun yosh yigit
1965-yilda xorijga sayohatga ketayotib tushib qolgan vazi-
yatidagi masalalarni hozirgi kunda zamonaviy yosh yigit
qanday hal qilishi kerakligi bilan solishtiring. Bir necha o‘n
yillar oldin xorijdagi sayohatchiga
hech kim uning tilida ga-
pirmaydigan bu joyda pul tugab qolishi mumkinligi to‘g‘risi-
da doimo xavotirga tushishiga to‘g‘ri kelgan. Bu holatda
uyga telegramma yuborishga va o‘z mamlakatidagi bank-
dan mahalliy bankka telegraf orqali pul jo‘natmasini tash-
178
Bu fikrga qanday qaraysiz? Uni qo‘llab-quvvatlaysizmi yoki rad eta-
siz? Nega?
179
Adam Smith, The Wealth of Nations (Chicago: University
of Chicago
Press, 1977), - B. 408.
