T. S. Malikov moliya

Sotishga opsion, 
yoki
 «put»opsion 
(put option) 
– bu egasiga opsion amal qilish muddatining o‘tib ketishi 
yoki tugaguniga qadar xohlagan paytda kontrakt bo‘yicha 
o‘rnatilgan narxda ma’lum bir miqdordagi aktivlarni sotish 
huquqini beradigan vositadir. Aktiv egasi ushbu aktivni so-
tish uchun opsion sotib olar ekan, o‘zini uning narxi kon-
traktda ko‘rsatilganidan kamayib ketish xavfidan samarali 
sug‘urta qiladi.
Forvard kontraktlar 
(forward contracts), deb kontrakt-
da ko‘rsatilgan narx va vaqt bo‘yicha ma’lum bir aktivlarni 
bir tomon sotib olish majburiyatini, ikkinchi tomon esa so-
tish majburiyatini oluvchi vositalarga aytiladi. Bu xil kon-
traktlar sotuvchiga va xarid qiluvchiga ushbu aktivlarning 
kelgusida sotiladigan narxining noaniqligiga bog‘lanib qol-
maslik imkonini beradi. 
2.10-nazorat uchun savol
Qarz majburiyatlari, aksiyalar va hosilaviy qimmatli 
qog‘ozlarning asosiy xarakteristikalari qanday?
190
«Kontrakt» lotincha «contractus» - bay, bitim, kelishuv. To-
monlarning huquq va majburiyatlari ko‘rsatilgan holda tuzilgan 
ikki yoki ko‘p tomonlama shartnoma, bitim. Qarang: o‘sha manba. 
J.II. - B.403.

---

Moliya
129
7-BOB. MOLIYAVIY BOZOR STAVKALARI
Har kuni gazetalar, radio, televideniye va Internet ham-
mamizni barcha mumkin bo‘lgan bozor ko‘rsatkichlari: foiz 
stavkalari, valyuta kotirovkasi va fond indeks
191
lari to‘g‘risi-
dagi ma’lumotlar bilan ko‘mib tashlaydi. Chunki hayo-
timizni bozor ko‘rsatkichlaridan ajralgan holda tasavvur 
etish mumkin emas
192
. Shu bois, bu bobda biz ular har bi-
ri ning ahamiyatini tushuntirib o‘tamiz. 
7.1. Foiz stavkalari
Olin(ayot)gan mablag‘lar bo‘yicha va’da qilin(ayot)gan 
(promised) daromadlik stavkasiga (yoki daromad stavka-
si) foiz stavkasi, deb ataladi. Olin(ayot)gan mablag‘larning 
turiga qarab turli xil foiz stavkalari mavjud. Masalan, uy 
sotib olish uchun qarz oluvchi kishi ushbu qarzni