T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

1) m exanik usul
bilan, 
bunda passiv va aktiv qirqish jihozlari (pichoqlar, tishlar, 
qirg'ichlar. ponalar, turli xil keskichlar, frezalar va shunga 
o‘xshashlar) yordam ida gruntni m assadan ajratib olinadi; 
2
) 
gidrom exanik 
usul 
bilan, 
bunday 
usulda 
gidrom onitorlar 
yordam ida 
6
MPa gacha bosim dagi suv oqimi berilih, grunt 
ochiq niaydonda kovlab vum shatib olinadi yoki daryo va 
suv om borlari ham da havzaiarining tubi oJdindan qo'zg‘ulib 
qo'yilgan (gidrom onitor yoki frezalar yordamida) bo‘l$a, uni 
nasos-zem lesoslar yordam ida so 'n b olinadi; 
3)
purtlatish usuli,
bunda tog‘ jinslarining yem irilishi ularga joylangan portlovchi 
m oddalarning 
yonishi 
natijasida 
hosil 
bo‘ladigan 
yonish 
m ahsulotlarining (gazlarning) kengayishi natijasida sodir bo‘ladi. 
Ayrim hollarda gruntni kom binatsiyalashgan usulda ham qaziladi, 
misol uchun, portlatish usuli (oldindan yum shatish) m exanik usul 
bilan birgalikda (yer qazish m ashinalarining pichog'i yoki kovshli 
ish jihozlari bilan davom ettiriladi) olib boriladi.
Qurilishda bajariladigan yer qazish ishlarining umumiy hajmidan 
95% qismi m exanik usulda bajariladi.
Yer qazish ishlarini bajarishda vazifa va tuzilishi turli-tum an 
bo‘lgan jud a ko‘p yer qazish m ashinalaridan foydalaniladi va ular 
quyidagilarga bo‘linadi; 
1
) tayyorgarlik ishlari uchun mashinalar; 
2) yer qazish va tashish mashinalari; 3) ekskavatorlar; 4) muzlagan 
gruntlar uchun m o‘ljallangan m ashinalar; 5) kommunikatsiyalarni 
handaksiz joylashtirish uchun mashinalar; 
6
) gidromexanizatsiya 
uchun uskunalar; 7) gruntlarni zichlash uchun mashinalar.
Yer qazish m ashinalari ish jihozlarining turini, ularning 
geom etrik param etrlari va ish tartiblarini to‘g‘ri tanlash uchun 
grunt m uhitining fizik-mexanik xossalarini va ish jihozi bilan grunt 
o‘rtasida sodir bo‘ladigan jarayonlarning mohiyatini bilish zarur.
189

---