Tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlanishining tashkiliy asoslari tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari

Investitsiaon loyiha menejmenti.
Insonlar loyiha maqsadiga erishish uchun aniq maqsad bilan ishlamasalar hech qaysi loyiha samarali bo‘lmaydi. Qachonki loyiha menejeri ko‘pchilik ishlovchilarga rahbarlik va tashkilotchilik qilib, zarur tomonga yo‘naltira olsa, ushbu loyiha muvaffaqiyat qozonadi. Menejerlar ishlovchilar bilan o‘zaro bog‘liq munosabatda bo‘lib, ishlovchilarni loyiha natijasi bilan qiziqtira olsa, shunday loyiha kutilgan natijani berishi mumkin.
Menejerlar loyiha asosida qurilgan, masalan koronani ishga tushirilishi uchun uning tashkiliy tuzilish strukturalarni, toki loyiha ko‘zda tutilgan foydani keltira olsa bunga ishlab chiqishlari lozim. Menejerlar uchun turli masalalarning ahamiyati loyihaning tipini aniqlashda, uning qaysi mintaqa yoki mamlakatda foydalanilish katta ahamiyatga ega. Menejerlar uchun ba’zi masalalar ilgaridan ma’lum hisoblanadi, chunki qanday masalalar bilan avvalgi loyihalarda duch kelshgan.
Ba’zi qiyinchiliklar bilan menejerlar ilk bor duch kelishi mumkin, shuning uchun menejerga ish rejasini tuzishda yordam kerak. SHu sababli loyiha menejerlari loyiha qanday sharitlardda amalga oshirilayapti yoki ishga tushirilayapti kabi masalalarga yaqindan yondashadilar. Menejmentga tajriba va ma’lum ish qobiliyatiga ega bo‘lishlik asosiy ahamiyatta ega.
Loyiha maqsadini aniqlash, uni rejalashtirish ishga rahbarlik va ish bajarish jarayonida yordam berish menejer uchun asosiy vazifa hisoblanadi. Ish jarayonida nazorat qilish, byudjetni kuzatib borish, ishlab chiqarish hajmi ia loyiha resurslarini kuzata bilish menejerning asosiy bajaradigan vazifasi bo‘lib qoladi.
Menejmentning tajribasi, bajaradigan faoliyati va konteksti. Kontekst deganda loyiha bajarilayoggan tashqi va ichki muhit, rejasi yoki rejalashtirilayotan biznes tushuniladi. Tashqi muhit o‘z ichiga qo‘yidagi omillarni oladi:
1.Fizikaviy omillar: tanlagan joy, iqlim, jug‘rofik tuzilishning ususiyatlari va hokazo;

2. 
   Iqtisodiy omillar: ichki va alqaro;
   
3. 
   Madaniy, ijtimoiy va siyosiy omillar;
   
4. 
   Tenologik omillar imkoniyat va o‘zgarishlar ichki muhitga asosan qatnashuvchilar, mablag‘ qo‘yuvchilar va mijozning o‘zaro quyidagi aloqlari;
   
5. 
   Loyiha egasi - davlat yoki direktorlar kengashi aksionerlar yoki ussiy shas;
   
6. 
   Foydalanuvchi, bozor, aridor,. mijoz, foyda oluvchi shas va okazolar ana shularning talab va istaklarini e’tiborga olish kerak;
   
7. 
   Ish jarayoniga javobgar bo‘lgan bosh tashkilot vazirlik yoki korporatsiya;
   

8. Loyihani boshqaruvchi komanda yoki biznes shtatidagi odimlar va maslahatchilar;
9. Jihozlarni etkazuvchi yoki xizmat ko‘rsatuvchi ijarachilar, chakana savdo firmalar va okazolar.
Uilyam Smit okimliknining 3 yo‘nalishini ko‘rsatadi: nazorat, ta’sir o‘tkazish ia e’tirof etish. Tajribada ishga bunday yondoshish foydali bo‘ldi, bu yo‘l-yo‘riq Afrika uchun qishloq o‘jaligida ishlovchi menjerlarni tayyorlashda dasturiy asosi bo‘ldi. Jerald Egap menejerlar tayyorlashda markaziy o‘rini mijozning ohishi va talabiga qaratdi. Menejment tizimi yaqin va uzoqdagi muhit bilan chegaralanadi. J.Egap bo‘yicha "maqsadga muvofiq" deb hisoblangan omillar ishchi muhitga tegishli. Bu ta’surotlar menjmentning samaradorligiga ijobiy va salbiy ta’sir etishi mumkin. J.Egapning irratsional omillariga qo‘yidagilar kiradi:

1. 
   Ijtimoiy omillari: mukofotlar va hayot sifati.
   
2. 
   Siyosiy omillar: okimiyat, resurslar va ma’naviyat.
   
3. 
   Mukofotga, okimlikka va hayot tarziga indivadual ta’sir berish.
   

Makdonald Benjamin bo‘yicha: loyiha boshqaruvi o‘tkazilayotgan muhit qo‘yidagi 3 guruh omillaridan iborat: _:

1. 
   Ichki muhit: strategiya, siyosat va vazifalar;
   
2. 
   YAqin muhit: shartnomalar va mol etkazib beruvchilar, loyiha bajarilishidan manfaatdorlar;
   
3. 
   Tashqi muhit: davlatning tashqi iqtisodiy siyosati, davlat bo‘limining boshqaruv tizimi, ijtimoiy-iqtisodiy tizim, siyosiy muhit va boshqalar (inflyasiya, bozor va okazolar).
   

F.U.Greg menejerlar tayyorlash 4-ta guruh omillarini ajratishni taklif etdi:

1. 
   Siyosiy va ijtimoiy ta’sir.
   
2. 
   Iqtisodiy omillar.
   
3. 
   Huquqiy.
   
4. 
   Tenologik o‘zgarishlar.
   

Menejmentning vazifasi va bajaradigan ishi ba’zan menedjmentning ustaligi va bajaradigan ishidagi farqni aniqlash juda murakkab bo‘ladi. Menedjmentning vazifalari mavjud:
1-vazifa: Rahbarlik. Menedjerlar komandasiga bajariladigan maqsad va vazifani aniq va tushunarli qilib bera olishi:
a) mijoz va unga javob beruvchi kim hisoblanadi- loyiha egalari menedjer faoliyati natijasida yutishlari ham, yutqazishlari ham mumkin;
b) mijoz bozorni aniqlaydi va mahsulotidan manfaatdor. Mijoz
munosabatni qanday olib borish kerak? Vazifa qanday?
2-vazifa: Rejalashtirish. Rejalashtirish 2 il bo‘ladi:
a) strategik reja - maqsad va mijoz o‘rtasidagi ijtimoiy iqtisodiy muhit.
b) harakat rejasi - bu ishlab chiqariladigan mahsulot sifati, uning iqtisodiy samaradorligi va bajariladigan ish hajmini belgilaydi. Tashkilotchilik elementlari va menedjment.
3-vazifa: Ishga rahbarlik qilish va yordam berish.
1. Mehnatni bo‘linishi, moddiy va moliyaviy resurslarni taqsimlash.
2. Ish programmasini, ish ko‘zini bilib bajarish.
4-vazifa: Muvofiqlashtirish.

1. 
   Tashqi munosabat va aborot.
   
2. 
   Ichki munosabatlar.
   

5-vazifa: Bajarishni nazorat qilish.
1. Har bir sohani, materialni, moliyaviy ta’minoni, bugalteriya hisobotlarni va ijtimoyi omillarni nazorati.
2. Vaqti-vaqti bilan ish bajarilishini nazorat qilish.
6-vazifa: Natijaga mo‘ljal. Mukofotlash tizimini qo‘llash. YOllangan professional boshqaruvchilarni taklif etish va boshqalar.
Menejerning bilimi - moirligi. Moirlikning rivojlanishi menejmentning quydagi asosiy vazifalaridan iborat:
a) mehnat resurslarini rejalashtirish.

1. 
   Ishni nimadan iboratligini yozib chiqish va ishlovchilar shtatini jamlash rejasi;
   
2. 
   SHasiy ishlovchilar to‘plamini butlash;
   
3. 
   Loyihani shaklantirish;
   
4. 
   SHtatdagi odimlarga va maslaatchilarga rahbarlik qilish;
   
5. 
   SHtatdagi odimlarni o‘qitish hamda yuqori xizmat pog‘onasiga ko‘tarish.
   

b) ishga olinayotgan kadrlarni miqdor jihatidan samaradorligi:

1. 
   Bilim;
   
2. 
   Asoslamoq;
   
3. 
   Majburiyat;
   
4. 
   Mos kelishlik.
   

b) odimlar orasidagi aloqalar:

1. 
   SHtatdagi odimlar va bo‘limlar o‘rtasidagi majburiyat va javobgarlikni taqsimlash;
   
2. 
   Ayrim odimlar ishni rejalashtirish va uni baholash usuli;
   
3. 
   E’tibor bilan tinglash maorati;
   
4. 
   Ishni to‘g‘ri tashkil ztishni o‘rgatish;
   
5. 
   Suhbat va maslaat tashkil etish;
   

6. Majlis o‘tkazish;
7. Muammolarni ajratish va uni echish;
8. O‘zining ish vaqtini rejalashtirish.

g) amalga oshirish:

1. 
   Loyiha va reja dasturini asoslash;
   

1. 
   Rejalashtirish yo‘llari va uni amalga oshirishni nazorat qilish;
   

2. 
   Tizimlar va usullar;
   

4. Takliflar, kontraktlar, xizmat ko‘rsatish va material sotib olish;
5. Ishlab, chiqarish va mahsulot mollarini boshqarish;
6. Marketingni boshqarish.
d) moliyaviy rejalashtirish va menejment:

1. 
   arajatlarni hisoblab chiqish va baholash;
   
2. 
   Iqtisodiy va statistik usullar;
   

1. 
   Jamg‘arma fondini boshqarish;
   
2. 
   Moliyaviy nazorat va taftish;
   

e) aborot tizimlarini boshqarish:

1. 
   Aborot tizimlari;
   
2. 
   Sifat va miqdorni kuzatish;
   
3. 
   Ish grafigini tekshirish;
   
4. 
   Ish olatini hisoboti va nazorati.