Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
FILOLOGIYA FANLARI
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 132 butun Xorazmning er yigitlaridan askar to‘plab urushga tayyorgarlik ko‘rib turibdi. To‘rabekxonim Mang‘it elidan chiqib, katta maydon yo‘l yurib Honqaga yetganda, Sulton Sanjarning behisob qo‘shini ustidan chiqib qolibdi. To‘rabekxonim yigitlarcha kiyinib, qilich-qalqon taqib olgani uchun uning qiz ekanligini biror dushman bilmabdi. To‘rabekxonimni ko‘rgan dushman yigitlari “bu shunday chiroyli yigit” deb, unga qarashar emishlar. Shu yerda qirq yigit bir taraf, dushman lashkarlari bir taraf bo‘lib olib, bir-birini na u yoq, na bu yoqqa o‘tkazishmas ekan. Birdan dushman askari To‘rabekxonimga va uning yigitlariga ot qo‘yib bostirib kelibdi. Shu topda bir jang bo‘libdiki, buni hech qachon va hech yerda biror kishi ko‘rmabdi. Dushman askarlari qancha g‘azab, qancha kuch bilan kelsa ham, bu qirq yigit bilan To‘rabekxonimning qilichidan boshi osmonga uchib, gavdasi burda-burda bo‘laveribdi. Bir qo‘shin qirilsa, yana biri kelib To‘rabekxonimning qarshisiga chiqa beribdi. Uch kecha-uch kunduz jang qilib To‘rabekxonim Sulton Sanjarning askarlarini tor-mor qilibdi. Xazoris qal’asining na kunchiqarida va na kunbotarida jang bo‘lmagan joy qolmay dushmanni quvib qumga qochiribdi. Oxiri jangda To‘rabekxonimning boshidan cho‘girmasi uchib ketib, qop-qora sochi otning oyog‘igacha tushibdi. Buni ko‘rgan dushman o‘z hushini qayta yo‘qotib: “Ovozasi jahonni tutgan, necha xonni tang qoldirgan, necha odamni qilichidan o‘tkazgan shu qiz ekan”, – deb, olotos qochibdilar. Sulton Sanjar Moziy ham: “Axir sani ko‘rarman”, – deb yurtiga qaytib, yetti yoshdan yetmish yoshgacha askar yig‘ib olib, behisob nayza- yu qilichlar bilan, bir lakmas o‘n lak qo‘shin bilan “Xorazm qaydasan”, deb yurish qilibdi. Xorazm yerlari Amudaryoning suvi bilan sug‘orilib, ekinlari yetilar edi. Sulton Sanjar Moziy o‘ylab, shu daryoni bog‘lashga qaror beribdi. “Agar men daryoni bo‘g‘sam, bu qiz menga albatta bosh egib kelib, qul bo‘lishga ham rozi bo‘ladi. Odilshoh ham menga tobe bo‘ladi”, – deb o‘ylabdi. Daryoning eng tor oqadigan joyini topish uchun, daryo yoqalab yo‘l yurib, Tuyamo‘yin bilan Pitnak oralig‘iga kelganda hamma qo‘shinlarini shu yerga tushirib, ullidan kichchisigacha ishga solibdi. Hamma askarlar tog‘ chopib, tosh chiqarib Amudaryoning shu torayib oqadigan joyiga tashlayveribdilar. Bir necha kundan so‘ng Amudaryoning suvi Xorazmga oqmay boshqa tomonga ketaveribdi. Shu orada olti oy suvsiz qolib, butun yerlar oqarib, sho‘r ochib, qaqrab qolibdi. Yurtning ahvoli ham kundan-kunga yomonlashib, xaloyiqning tinkasi qurib qolibdi. Kunlardan bir kun el-yurt yig‘ilib, Odilshohning oldiga kelib: “Podshohim, yurtimiz xarob bo‘ldi, suvsizlik yomon. Olti oy chidadik, agar yana olti oy o‘tsa holimiz ne kechadi? Yaxshisi, qizingni Sulton Sanjarga berib, yurtni bu ofatdan qutqar”, – deyishibdi. Odilshoh qizini oldiga chaqirib: “Qizim el-yurtning ahvoli o‘zingga ma’lum, qani ayt, nima gaping bo‘lsa shu elga ayt!” – debdi. To‘rabekxonim: “Otajon, men uchun el-yurt azob tortmasin, men albatta suv keltiraman, uch kundan keyin hamma yer suvga serob bo‘ladi”, – debdi. Shu kuni eliga qarab, ulardan duoyi fotiha olib, qirqta baytalni olib, baytallarning ham toza tuqqanlaridan olib yo‘lga chiqib, har bir baytalni bir chaqirim yerga bog‘lab, yakka o‘zi tuyamo‘yinga, Sulton Sanjar Moziyning chodir tashlagan yeriga borib otidan ham tushmay: “Mana men, ey Sulton! Qani, ne maqsading bo‘lsa ayt”, – debdi. Sulton Sanjar Moziy bu go‘zal malikani ko‘rishi bilanoq es-hushini oldirib, ne derini bilmay, aqli hayron, tili lol bo‘lib qolibdi. Uning yonida xizmatda turgan qanchadan- qancha to‘ralar tilini tishlab qolibdi, sanamlarning qo‘llarida ushlagan narsalari tushib ketibdi. Xullas, To‘rabekxonimning husni barisini shaydo qilibdi. Shunda Sulton Sanjar Moziy tilga kirib, ikki qo‘lini ko‘kragiga olib borib, otda turgan To‘rabekxonimga: “Marhamat, farishtam. Otdan tushib dam oling”, – debdi. “Men sonsiz lashkaring oldiga yakka o‘zim keldim, agar men kerak bo‘lsam daryoning bog‘langanini yozdir, men o‘z ko‘zim bilan ko‘rayin, keyin dam olaman”, – deb, To‘rabekxonim otdan tushmay, Sulton Sanjar Moziyning javobini kutib turibdi. Sulton Sanjar Moziy darrov hamma amaldorlarga: “Daryoni oching!” – deb buyruq beribdi. To‘rabekxonim daryoning ochilishiga yaxshilab nazar solib turibdi-da, daryo ochilgan zamoniyoq baytalga qamchi chekibdi. Sulton Sanjar hash-pash deguncha baytal bir tosh yo‘l bosib ikkinchi baytalga yetib olibdi. Bir necha vaqtdan so‘ng bir Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|