Tafakkur ziyosi

FILOLOGIYA FANLARI

---

151 
“TAFAKKUR ZIYOSI”
 
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son
gapga turli tipdagi so‘z formalar: yordamchi 
so‘zlar, yordamchi vazifasini bajaruvchi 
mustaqil so‘zlar butun bir turg`un birikma 
orqali bog`lanadi
7
.
Ingliz tilida esa sabab erash gap 
bosh gapga as, because, since, so, that, 
seeing (that), considering; yoki qo‘shma 
bog`lovchilar: for the reason that, in view 
of the fact that, in so far as (insofar as), by 
reason of orqali bog`lanadi
8
.
As he was tired he preferred to stay at 
home.
Since there is no help, let us try and 
bear it as best we can.
They went down arm-in-arm - James 
with Imogen, because his pretty grandchild 
cheered him.
In so far as it is difficult to assign an 
external cause to certain happenings, they 
are written off as uncaused or spontaneous
9
.
Bundan tashqari ingliz tilida sabab 
ergash gaplar fe`lning shaxsiz formalari, 
guruh predloglari: owing to, thanks to orqali 
ham birikadi.
Ingliz tilidagi fe`lning shaxssiz 
formalaridan biri bo‘lgan gerund for (uchun), 
through (tufayli) va guruh predloglari owing 
to (sababli, tuffayli), thanks to (tufayli,sababli, 
sharofati bilan) lardan keyin kelib sabab 
holini ifodalaydi. 
Excue me for being so late. 
We are obliged to you for sending us 
the latest market reports. 
He caught cold through getting his feet 
wet
10
.
Bunga qo‘shimcha tarzida yana shuni 
ham aytish lozimki, fe`lning ham fe`llik, 
ham sifatlik yoki ravishlik xususiyatiga 
ega bo‘lgan shakli- sifatdosh ham sabab 
holi bo‘lib keladigan sifatdoshli iboralarda 
ishlatilishi mumkin. Bu iboralarni sabab 
ergash gaplar bilan almashtirish mumkin. 
Hozir gapirayotgan paytimizda sodir 
bo‘layotgan ish-harakatlar uchun oddiy 
nisbatdagi hozirgi zamon sifatdoshi, agar 
ergash gapning kesimi majhul nisbatda 
bo‘lsa, hozirgi zamon sifatdoshining majhul 
7 Asqarova M. Hozirgi zamon o‒zbek tilida qo‒shma gaplar. O‒zbekiston Fanlar akademiyasi. -Toshkent. 1960. - B. 124.
8 Кобрина Н.А., Корнеева Е.А., и др Морфология. Синтаксис. – Петербург: Союз. 1999. – 335 b.
9 Кобрина Н.А., Корнеева Е.А., и др Морфология. Синтаксис. – Петербург: Союз. 1999. – 335 b.
10 G'apporov M., Qosimova R. Ingliz tili grammatikasi. – Toshkent: Turon – 82 Iqbol, 2006. – 331 b.
11 G'apporov M., Qosimova R. Ingliz tili grammatikasi. – Toshkent: Turon – 82 Iqbol, 2006. – 333 b.
12 Murphy R. English Grammar in Use. Fourth Edition. – Cambridge: University Press 2012. – 380 b.
13 I.G‘afurov, O.Mo‘minov, N.Qambarov TARJIMA NAZARIYASI 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o ‘rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan 5220100-Filologiya (tillar bo‘yicha), 5220600 tarjima 
nazariyasi va amaliyoti ta’lim y o ‘nalishi talaba lari uchun o ‘quv qo‘llanma sifatida tavsuya etilgan «Tafakkur Bo‘stoni» Toshkent – 2012, 62- bet.
nisbati ishlatiladi:
Having plenty of time we decided to 
walk to the station. 
The large building being built in our 
street is a new school-house. 
Yesterday the professor told us 
about the exprimets being carried on in his 
laboratory.
11
Yuqorida ta’kidlaganimizdek ingliz 
tilida ham, o‘zbek tilida ham sabab 
ergash gaplar turli xil grammatik vositalar 
yordamida bog`lanadi. O‘zbek tilidagi -gani 
uchun, -ganlik uchun, -gan, -ganlik sababli 
(tufayli, sababdan, orqasida, natijasida) kabi 
vositalar orqali bog`langan sabab ergash 
gaplar ingliz tilidagi as, since, due to the fact 
that bog`lovchilari vositasida bog`langan 
ergash gaplar bilan ham muvofiq kela oladi:
As they live near us, we see them quite 
often
12
Ba`zan sabab ergash gap bosh gapga 
nega deng, nima uchun deng kabi turg`un 
so‘z birikmalari orqali ham bog`lanishi 
mumkin. Sabab ergash gaplarni bosh 
gapga bog`lovchi bunday so‘z birikmalari 
ko‘proq jonli so‘zlashuv tilida qo‘llaniladi. 
Ingliz tilidagi esa since, so kabi bog‘lovchilar 
ko‘proq so‘zlashuv tilida ishlatilsa, as, due to 
the fact that kabi bog`lovchilar rasmiy yozma 
uslubda ishlatiladi.
Xulosa qilib aytganda, har ikkala til ham 
muayyan qoida va qonunlarga bo‘ysungan 
holatda sabab ergash gapli so‘zlarni yasaydi. 
Bunda ularga qo‘shimchalar, so‘zlar, turg`un 
birikmalar yordam beradi. Qo‘shimchalar, 
so‘zlar va turg`un birikmalar ingliz tilidan 
o‘zbek tiliga ba`zi hollarda tarjima qilinadi, 
ba`zi hollarda esa yo‘q. Tarjima qilishning 
dastlabki prinsipi shuki, tarjimon original, 
ya’ni asliyat matni bilan bir qozonda 
qaynamaguncha, qaynab u bilan bir butunlik 
hosil qilmaguncha san’at paydo bo‘lmaydi. 
Ya’ni demak, original teksti bilan “qaynash”, 
ya’ni uni har tomonlama bilish, tushunish, 
egallash, bu – tarjimaning birinchi eng 
muhim prinsipi
13
.