Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 18 bosqichi inson hayotiy faoliyatining barcha sohalarini avtomatlashtirish va maksimal darajada modernizatsiya qilish zaruratini keltirib chiqardi, ya’ni barcha sohalarni texnologiyalashtirish zarurati mavjudligiga olib keldi. Shu sababdan ishlab chiqarish jarayonlarini texnologiyalashtirishga doir texnologiyalar paydo bo‘lishi bilan bir qatorda ta’lim jarayonlariga daxldor bo‘lgan texnologiyalar ham paydo bo‘lmoqda, natijada ta’lim jarayonlarini o‘zgartirish pirovardida talabalar va pedagoglar o‘rtasidagi munosabatlarni ham o‘zgartirish uchun ehtiyoj sezilmoqda. V.A.Slastyoninning ta’kidlashicha, XX asrning ikkinchi yarmida texnologiya tushunchasi jamiyat ongiga mustahkam o‘rnashib, ijtimoiy tafakkurning ham ilmiy, ham amaliy rivojlanishining asosiy yo‘naltiruvchisiga aylangan 1 . Uning vazifasi, inson faoliyatining barcha, shu jumladan, ta’lim sohasini rivojlantirish maqsadida olimlar va tadqiqotchilardan eng samarali yo‘nalishlarni izlab topish uchun barcha yaratilgan texnologiyalar va ilmiy kashfiyotlarni qo‘llash orqali faqatgina ta’lim sohasiga oid mavjud texnologiyalar va yondashuvlarni takomillashtirish, u yoki bu texnologiyani ta’lim sohasida qo‘llash uchun uslubiy tavsiyalar ishlab chiqish, shuningdek, bu ishlab chiqilgan texnologiyalar va yondashuvlarning samaradorligini amaliyotda isbotlash. A.S.Bosning fikriga ko‘ra, ta’lim jarayonida texnologik ta’lim pedagogining texnologik kompetentligini shakllantirish jarayoni muayyan bir yaxlitlikka, tuzilishga va murakkablikka ega bo‘ladi va u maxsus tashkil etilgan pedagogik tizim sifatida namoyon bo‘ladi 2 . Tadqiqotimizning maqsadi texnologik kompetentlikni shakllantirishning asosi hisoblangan ta’lim jarayonining mantiqiyligi, qonuniyatlari, tamoyillari, tuzilmasi va faoliyat asosiy turlarining tavsifini hisobga olgan holda bunday tizimni ishlab chiqish hisoblanadi. Demak tizimli yondashuv va uning tuzilmaviy- vazifaviy tahlili muhim metodologik yondashuv hisoblanadi. S.M.Garnevska oliy ta’limda texnologik kompetentlikni shakllantirish uchun ishlatiladigan shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvning o‘ziga xos xususiyatlariga alohida e’tibor qaratgan. Shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvning asosiy ko‘rsatkichi bu – 1 Сластёнин В.А. и др. Педагогика: учеб. пособие для студ.высш. пед. учеб. завед. / под ред. В.А.Сластёнина.- М.: Изд. центр «Академия», 2002. – 576 с. 2 Bos A.S. et al. Educational texnology and its Contributions in Students’ Focus and Attention Regarding Augmented Reality Environments and the Use of Sensors // Journal of Educational Computing Research. – 2019. – 57(7). – P. 1832-1848/ - URL: https://doi.org/10.1177/0735633119854033. 3 Garnevska S.M. Opportunities for forming communication texnology images in training in texnology and entrepreneurship // Balkan Scientific Review.- 2018. - №1. - Р. 34-37. 4 Kimmons R. & Johnstun K. Navigating paradigms in educational texnology // Tech Trends. – 2019. - №63. – P. 631/ - URL: https://doi.org/10.1007/s11528-019-00407-0. 5 Klinkov G.T. The specificity of manifestation of pedagogical communication as a special construct // Scientific Vector of the Balkans. – 2018. - №1. P. 51-52. 6 Ананьев Б.Г. И др. Индивидуальное развитие человека и константность восприятия / Акад. пед. наук. – М.: Просвещение, 1968. – 332, [3] с.: ил. 7 Байкова Л.А., Гребенкина Л.К., Ерёмкина О.В. Методика воспитательной работы: учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. завед. – М.: Изд. центр «Академия», 2004. – 144 с. ta’lim jarayoni doirasida talaba shaxsining qadriyatiga yo‘naltirishdir. Bunga talabada texnologik kompetentlikni shakllantirishda uning ichki salohiyatini ochib berish orqali erishiladi. Bu sohada ma’lum bir natijalarga erishish shaxsning barkamol rivojlanishi va uning o‘z-o‘zini anglash va o‘z-o‘zini rivojlantirish qobiliyatlarini egallashida namoyon bo‘ladi 3 . R.Kimmonzning fikricha, bunday maqsadga erishishda eng asosiysi shaxsning hayotiy faoliyatning barcha jabhalarida, ya’ni ijodiy, madaniy, ijtimoiy va boshqa sohalarda barkamol rivojlanishidir. Buning yana bir muhim ko‘rsatkichi sifatida quyidagi holatni keltirish mumkin. Ta’lim jarayonida shaxsga yo‘naltirilgan ta’limdan foydalanilganda talabada texnologik kompetentlikni shakllantirish jarayonida pedagogning faoliyati maslahatchi maqomiga ega bo‘ladi 4 . G.T.Klinkovning fikricha, bunda talaba ta’lim jarayonining subyektlaridan biri vazifasini o‘taydi 5 . Bunda ta’lim-tarbiya vositalari va ta’lim usullari sifatida dialog, hamkorlikda loyihalash va ijodiy faoliyat kabilardan foydalaniladi. Texnologik kompetentlikning qadriyatlarga yo‘naltirilgan jihati esa talaba shaxsining turli qiziqish va ehtiyojlarini o‘zida mujassam etadi. Shaxsning kasbiy shakllanishi tushunchasi haqidagi tadqiqotlar B.G.Ananevning ishlarida keng yoritilgan bo‘lib, u bu shakllanish jarayonini bosqichma-bosqich amalga oshirilishi zarurligi va jarayonlarning bu bosqichma-bosqich kechish talablariga amal qilish lozimligini ko‘rsatib o‘tgan 6 . Texnologik kompetentlikni shakllantirishda olimlar tomonidan har doim o‘zgartirilib turilishiga ehtiyoj sezmaydigan uzoq vaqt davomida foydalanishga yaroqli bo‘lgan texnologiyalarni ishlab chiqish, ta’lim va tarbiya jarayonlariga tadbiq etishlari taqozo etiladi. L.K.Grebenkina texnologik kompetentlik tuzilmasi tarkibiga texnologik, metodologik va ijodiy bilimlar to‘plamini, shuningdek uning mazmuniga esa pedagogik faoliyatni amalga oshirish, ta’lim jarayonini samarali tashkil etishga imkon beruvchi yangi texnologiyalarni shakllantirish va ishlab chiqishga daxldor bo‘lgan metodikalar, metodlar va texnologiyalarni joriy etishni tavsiya etadi 7 . O‘zining ilmiy tadqiqotlarida N.N.Manko pedagogning “kasbiy kompetentligi” tushunchasi tarkibiga PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA INNOVATSION TA’LIM |