Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 110 ana shu xalq, yurt, davlat va elning umidi va kelajagi hisoblanadi. “Sog‘lom bola” shiori ostida yosh avlod uchun qilingan xizmat butun el-yurt kelajagi uchun, butun davlat, xalq kelajagi uchun qilingan xizmat bo‘ladi. Shuning uchun ham qadimdan har bir xalq,yurt, davlat o‘zining bolalariga, yoshlariga, kelajak avlodiga alohida e’tibor berib kelgan. Jumladan, Alloh taoloning ohirgi va mukammal dini, qiyomatgacha boqiy qoluvchi dini va barcha zamonlar va makonlarda insoniyatga ikki dunyo soadat yo‘lini ko‘rsatib beruvchi dini Islom ham bu masalada ilohiy ta’limotning eng mukammalini taqdim qilganlar. Ana shu nuqtayi nazaridan kelib chiqadigan bo‘lsak, Islomda ham bolaning ruhiy-ma’naviy jihatdan, ham jismoniy jihatdan sog‘lom o‘sishi to‘g‘risida qayg‘urish bola hali dunyoga kelmasdan avval, balki homila bo‘lmasidan avval boshlanadi. “Sog‘lom bola” shiori ostida eng muhim jihatlardan biri bu TARBIYAdir. Farzandni dunyoga keltirib unga eng chiroyli ism qo‘yib, uni voyaga barkamol inson qilib tarbiyalashda tarbiya muhim hisoblanadi 2 . Biz bilamizki, har bir oilada har xil tarbiyadagi farzandlar voyaga yetadi, ularning ba’zilari tarbiyali, odobli va fahm farosatli bo‘ladi, ba’zilari esa buning teskarisi. Bunga asosiy sabab oiladagi tarbiyaga bog‘liq. Ota-ona farzandlarining hayotda har tomonlama go‘zal va kamchiliklardan xoli yashashlarini istashadi. Farzandlarini shu maqsadga yetkazish yo‘llarini axtarib yashashadi. Shu maqsadda yo‘lda to‘g‘anoq bo‘ladigan barcha to‘siqlarni yengib o‘tishga intiladi. Аfsuki, baʼzi oilalarda bolaning risoladagidek inson bo‘lib yetishuvida moddiy neʼmatlarning o‘rnini yuqori baholab, tarbiyaning ahamiyatini unutib qo‘yishadi. Mutafakkirlarimizdan bizgacha yetib kelgan maʼnaviy manbalarda farzand tarbiyasi qachondan boshlanishi kerakligi haqida qimmatli maʼlumotlar berilgan. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning shunday fikrlari bor: “Qadimdan odamlar insonni axloqi onadan tug‘ilganidan birga qo‘shilib tug‘iladimi yoki 2 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning "Ruhiy tarbiya" “Hilol” nashr Toshkent 2019, 6 bet 3 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Tarbiya va xulq” mavzusidagi ma’ruzalari. 2020-yil https://youtu.be/sd90r6u9mqY 4 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Sog’lom bola”, “Hilol” nashr Toshkent 2019, 82 bet 5 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Tarbiya va xulq” mavzusidagi ma’ruzalari, 2020-yil https://youtu.be/sd90r6u9mqY tug‘ilganidan keyin hayoti davomida o‘zi u xulqdan bu xulqdan o‘rnak olib yaxshi xulqli yoki yomon xulqli bo‘lib qoladimi” degan savolni o‘rtaga qo‘yib turlicha bahs qilganlar 3 . Ba’zi toifalar inson bolalari onadan tug‘ilganda xulqi ona bilan birga qo‘shilib tug‘iladi deb fikr bildirgan va keyinchalik bundan hech narsa qolmaydi, onasidan qanday tug‘ilgan bo‘lsa shunday o‘sib voyaga yetadi. Tug‘ilganida unga yaxshi axloqlar qo‘shilib tug‘ilgan bo‘lsa yaxshi axloqli odam bo‘ladi. Yomon xulq bilan tug‘ilsa yomon xulqli farzand bo‘ladi deb o‘z fikrlarini aytib o‘tishgan. Boshqa toifadagi odamlar esa aksincha, onasidan tug‘ilganda musaffo ravishda tug‘uladi, keyinchalik hayoti davomida o‘rganish, ta’lim olish, mashq qilish, ibrat olish kabi vositalar orqali go‘zal xulqli yoki yomon xulqli farzand bo‘ladi. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf bu fikrlarni umumlashtirib “Ikkala fikrlar ham noto‘g‘ri’’,- deb aytib o‘tganlar, chunki har bir farzand tarbiyani ta’siri ostida yaxshi tarbiyalansa yaxshi xulqlari rivojlanib, yaxshi axloqli odam bo‘ladi. Tarbiyasiz qolsa va axloqsiz tarbiya olgan bo‘lsa, asta-sekin axloqsizlik taraflari kuchayib axloqiy taraflari susayib, axloqsiz odamga aylanib qoladi deyiladi”,- deb o‘z fikrlarini aytib o‘tganlar. Imomi G‘azzoliy o‘sha avvalgilari bilan tortishib aytadilarki, sizlar bir nazar solib qaranglar dunyoga odamlar otni o‘rgatishadi, otni o‘sha o‘zi xohlagan narsaga o‘rgatishadi, qanday qilib odamni o‘rgatish mumkin emas. Shuning uchun axloqqa e’tibor berishimiz kerak deydilar. Islomda bolalar tarbiyasi ota- onaning eng ma’suliyatli va uzoq davom etadigan burchidir. Bunda albatta farzand tarbiyasiga uning tarbiyasiga diqqat e’tiborni qaratmasak, uning kelajagi qanday bo‘lishini ayta olmaymiz 4 . Shuning uchun ham farzandni dunyoga keltirishdan oldin tarbiyasiga e’tiborni qaratishimiz muhim ahamiyatga ega 5 . Farzand tarbiyasi qanchalik erta boshlansa, tarbiya natijasi shunchalik IJTIMOIY FANLAR |