Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
111
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son samarali bo‘ladi. Chunki erta yoshda ularni yaxshilik tomonga harakatlantirish osonlik bilan kechadi. To‘g‘ri aytishimiz mumkin, farzandni tarbiya qilish jarayonimizda yomon xulq va odatlari chiqib qolsa, nima qilamiz degan savol paydo bo‘lishi mumkin. Bunda ham tarbiyalasa bo‘ladi, faqat buni qayta tarbiyalash jarayonida ko‘p mehnat sarf qilishimizga to‘g‘ri keladi. Shuning uchun hamma ishni va hamma narsani o‘z vaqtida bajarsak qiyinchilikni his qilmaymiz. Bir kuni shogird ustozidan so‘rabdi: “Ustoz siz tinmay mehnat qilasiz, hamma ishni vaqtida ulgurasiz, biz ham shunday qilamiz, lekin hech nimaga ulgura olmaymiz, buning siri nimada?”. Donishmand ustoz javob berdi: -Men tik turgan vaqtimda turaman, yurayotganimda yuraman, yugurayotganimda yuguraman. - Buni qanday tushunish kerak ustoz? – so‘radi shogirdlari.- Axir biz ham shunday harakat qilamiz-ku?! - Siz turgan vaqtiz yurishni boshlaysiz. Yurganizda esa yugurasiz. Qachonki yugura boshlasangiz, go‘yo o‘zingizni maqsadga yetgan hisoblaysiz,-deya javob beribdi. Bundan xulosa shuki, farzandni komil inson, barkamol shaxs qilib tarbiyalash o‘z vaqtida amalga oshirilsa, qiyinchilik bo‘lmaydi, agar bu aksincha bo‘lsa, jamiyatga ham o‘z ta’sirini ko‘rsatadi 6 . Albatta, har bir jamiyat ota-ona va farzandlargagina tashkil bo‘lmaydi. Balki ota-ona va farzandlardan tashkil topgan oila har bir jamiyatning boshlang‘ich bosqichi hisoblanadi. Ana shu oilalardan tashkil topgan jamiyat umumiy bir katta jamoaga aylanadi. Albatta, oila a’zolari ruhiy-jismoniy jihatdan barkamol bo‘lgan jamiyatgina o‘zining barkamolligiga, sog‘lig‘iga ishonishi mumkin bo‘ladi. Shuning uchun alohida oilalarda tashvish, urinishlar butun avlodning ma’naviy va jismoniy jihatdan barkamol va sog‘lom bo‘lib yetishi uchun kifoya qilmaydi. Balki bu narsada hamma jipslashgan holatda hamkorlik qilishi, ya’ni mo‘min musulmonlar yashayotgan jamiyatdagi har bir shaxs, har bir kishi sog‘lom avlodni 6 Bodo Shefer “G’oliblik qonuniyatlari”, “Yurist-media” nashr 2015, 59 bet tarbiyalab, g‘amxo‘rlik qilish yo‘lida bir oila a’zolaridek harakat qilishlari kerak. Ana shunda yosh avlodni sog‘lom ruhda tarbiyalab borish, ya’ni sog‘lom avlod yetishtirish uchun to‘g‘ri harakat qilingan bo‘ladi. Islomda ota-onalar bolalarini o‘ylash ma’nosida ham ma’sulliklarini ta’kidlaganlar. Shuning uchun ota-onalar, qavm-u qarindoshlar, jamiyatning boshqa a’zolari yoshlarning oila qurish paytidagi urunishlarida nasihatchi, yordamchi bo‘lish maqsadga muvofiq. Jamiyatning kelajagi bo‘lmish farzandlarimiz bilmasdan, yoshlik g‘ururiga ketib, turli tushunchalarga borib, o‘ziga bir umrlik yo‘ldosh bo‘lishga noloyiq kishilarni tanlab qo‘yishmasin. Hayotlarini kelajakda xoh ma’naviy jihatdan, xoh jismoniy jihatdan zaif yoki mayib-majruh farzandlarning dunyoga kelishiga sabab bo‘ladigan umr yo‘ldosh bilan bog‘lashmasin,-degan fikrlar ham “Sog‘lom bola” kitobida o‘rin olgan. Shuningdek, oilalarda bo‘ladigan ba’zi bir qiyinchiliklar va kelishmovchilikni tuzatib, hal qilib borish vazifasi ham jamoatchilikka yuklatilgan. Ana shu ma’noda sog‘lom, avlodni tarbiya qilish sohasida ham jamoatchilikning zimmasiga katta ma’suliyat yuklangan. Jamoat a’zolari nafaqat o‘zining shaxsiy farzandlarining, balki jamoatda tug‘ilgan har bir farzandning sog‘lom avlod bo‘lib voyaga yetishi uchun qo‘llaridan kelgan barcha hissalarini qo‘shmoqlari, bu savoblari ishda bor imkoniyatlarini ishga solib harakat qilmogqlari lozim bo‘ladi. Jamiyatning har bir a’zosi kelajak avlodlarning u qaysi oiladan tug‘ilgan bo‘lishidan qat’i odobli, axloqli, sog‘lom farzandlar bo‘lib yetishining qayg‘usi va tashvishida bo‘lishi kerak. Bu ishni o‘zining yelkasidagi ma’suliyati deb tushunishi va shunga yarasha harakat qilmog‘i lozim bo‘ladi. Agar ba’zi bir yosh bolalar ota- onaning e’tiborsizligi oqibatida qarovsiz qolgan bo‘lsa, ko‘cha kuyda turli bo‘lmag‘ur ishlar bilan mashg‘ul bo‘lgan bo‘lsa, albatta, ularni qo‘lidan tutib, taftish qilish va bundan keyin bunga o‘xshagan yomon ishlarga bormasligi chora-tadbirlarini IJTIMOIY FANLAR “TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 112 ko‘rishi jamiyatning har bir a’zosini burchi hisoblanadi 7 . Har bir jamiyatda yoshlarning tarbiyasiga ta’sir ko‘rsatuvchi boshqa ko‘pgina omillar ham bor. Bu omilning avvalida radio, televizor, kitob, jurnal, gazeta va uyali aloqa vositalari turadi. Bu vositalarga e’tiborni qaratish muhim ahamiyatga ega. Chunki bu vositalar ham yoshlarning, ham kattalarning mafkurasiga, odatiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Bu esa hammaga ma’lum va aniq. Kelajakda sog‘lom bola yetishtirmoqchi bo‘lgan jamiyat bolalarga ta’sir o‘tkazuvchi ushbu sohalarga ham alohida e’tibor bermog‘i, har bir sohadan kerakli mutaxassislarni ajratib chiqarib, ularni ushbu sohalarda bolalarga ko‘zlangan tarbiyani berishlariga, xalqimizning odob axloqi, mafkurasi, dunyoqarashini jonlantirib, ularni bolalarimizga singdirishlariga imkoniyat yaratib bermg‘i lozim bo‘ladi. Bundan tashqari hozirgi kunda ota- onalar o‘z farzandlariga vaqt ajratmay qo‘ydi. Ishdan kelgan ota-ona ham darrov o‘zining ishlari bilan band bo‘ladi. Ayniqsa, yuqorida aytgan tashqi muhit vositalaridan bir bo‘lgan oddiy bir telefon ham ko‘p oilalarning ajrimlariga sabab bo‘lyapti va bolalariga o‘sha telefonga sarflagan vaqtini ularga ham sarflamayapti natijada esa farzandlarning tarbiyasiga katta ta’sir qilayapti. Misol uchun bir kuni bir o‘qituvchi o‘quvchilariga “Mening orzuim” degan mavzuda insho yozishlarini aytibdi. O‘quvchilarda har xil fikrlar chiqibdi, hammalari o‘zlari yozgan insholarni o‘qib beribdi va ustozi o‘quvchilari yozgan orzularini eshitib juda ham xursand bo‘libdi. Faqatgina birgina o‘quvchini aytgan orzusini eshitgan o‘qituvchi juda ta’sirlanib ketibdi. Inshoning mazmuni shunday edi: “Mening orzuyim telefon bo‘lish, chunki 7 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Sog’lom bola”, “Hilol” nashr Toshkent 2019, 141 bet. 8 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Yolg’on” “Hilol” nashr Toshkent 2019, 9 bet. telefonga aylanib qolsam onam meni o‘zi bilan olib yuradi. Butun vaqtini men bilan o‘tkazadi, uxlayotganida ham yonida olib yotadi, oqshom topolmay qolsa, kechasi bo‘lishiga qaramasdan qidiradi. Xullas telefonga aylanib qolsam ota-onam men bilan vaqtini ko‘proq o‘tkazadi”. Shuning uchun ham tashqi muhit vositalari farzand tarbiyasiga katta ta’sir qiladi. Farzandlarimizga ko‘proq e’tibor bersak va ular bilan vaqtni ko‘proq o‘tkazsak tarbiya borasida adashmagan bo‘lamiz. Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Sog‘lom bola” asarida ushbu fikrlardan tashqari tarbiya borasidagi ota- onaning burchi ma’suliyati va farzandga odob o‘rgatishi hamda ta’lim berishi kerakligi haqida eng kerakli maslahat va tavsiyalar o‘rin olgan. Xulosa qilib aytganimizda, har bir ota-ona farzandlariga doimo yaxshi va go‘zal o‘rnak bo‘lishlari lozim. Barcha yaxshi sifatlarini namoyon qilib, yomon xulqlari uzoqda bo‘lishi muhim ahamiyatga ega. Chunki farzand ko‘p narsani oiladan o‘rganadi va shu asosida shakllanib boradi. Ota-onani farzandga beradigan eng muhim qimmatli va zaruriysi bu odobdir. Diniy kitoblarda ham “Ota-ona farzandiga odobdan boshqa hech qanday hadya berolmaydi” deb ta’kidlab o‘tilgani bejiz emas. Odatda odamlar yolg‘onga unchalik e’tibor bermaydilar, lekin ota-onaning bitta yolg‘oni ham farzandni odob axloqiga salbiy ta’sir qiladi 8 . Shuning uchun ham Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusufning “Sog‘lom bola” kitobida ham farzandni barkamol shaxs qilib voyaga yetkazishda nimalarga e’tibor berish va nimalardan voz kechish kerakligi keltirilib o‘tilgan. Farzandni tarbiyalash faqatgina ota-ona zimmasida emas, balki bu atrof muhitdagi insonlar ya’ni jamiyatning ham zimmasida. IJTIMOIY FANLAR 113 “TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son IJTIMOIY FANLAR Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|