Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
FILOLOGIYA FANLARI
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 138 O‘zbek shoirasi Oydin Hojiyeva ijodida tavsifiy lirika namunalari ko‘plab uchraydi. “Sado bergil” 5 she’rida bolalik sog‘inchi tavsif vositasi sifatida holat obyekt bo‘lib kelmoqda, ya’ni holat – sog‘inish hissining ifodalanishi bilan tasvirga olinyapti: O‘yinqaroq bolaligim, Daraging yo‘q. Qaytmading-a, yo tegdimi Bir daydi o‘q? Tabiatan bolalikning qaytmasligi barchaga ayon, biroq shoira nazdida o‘tib ketgan bolalikning bedarakligi o‘z sababiga ega bo‘lgan bir hodisa sifatida qaraladi, Daraksiz ketgan bolalikni izlarkan, shoira uni daydi o‘q qarshisida ko‘radi, otilib bedarak ketgan, deb tasavvur etadi va buning sababini keltirishga urinadi: Abjir mergan kamoniga Duch kelding yo? Necha yilki, ko‘zim yo‘lda Bermas sado O‘yinqaroq bolaligim, O‘yinqaroq bolaligim! She’r matnini kuzatarkanmiz, tavsiflangan obyekt yuqorida keltirilgan so‘nggi ikki bandda murojaat bilan ochiq undaladi: Daraging yo‘q, O‘yinqaroq bolaligim. Ushbu bandlardan oldin kelgan to‘rt bandida esa bolalik so‘zi tilga olinmaydi, bolalikka bo‘lgan sog‘inch, qo‘msash tuyg‘usi dastlabki uch bandda ham bizga aniq hodisa- holat tasavvurini bersa-da, so‘z nima haqida borayotgani ochilmay turadi: Qaysi daryo irmog‘idan Suvlanyapsan? Qay qoyaning chaqmog‘ida Guvlanyapsan? O‘rmonlarda mehrigiyo Bo‘ldingmi yo? Osmonlarda yangi oydek To‘ldingmi yo? Charxpalakning kosasiga Aylandingmi? Kamalakning ranglariga Joylandingmi? She’rning ilk misralarida obyekt 5 Ойдин Ҳожиева. Назокат.шеърлар, достон, қасида, бадиалар, ўйлар. –Т.: Шарқ, 2007. –Б.48. tasvirlana turib, keyingi bandlarda tavsif obyekti bevosita tilga olish imkoniyatidan foydalanishi shoira Oydin Hojiyeva tavsifiy lirika namunalarini yaratishdagi o‘ziga xos uslubini ko‘rsatadi. Biroq shirin xotiralarni yodimizga soluvchi ishorani payqaymiz, ya’ni keyingi birgina band bolalikni eslatuvchi xotiralar chizgisida bolalik sog‘inchini tasvirga tushirish bilan tavsif namoyon bo‘ladi: Poda qaytar qishloq tomon Serka bilan. Namozigar shabodasi Ko‘rki bilan… Suvlanyapsan?, Guvlanyapsan?, Bo‘ldingmi yo?, To‘ldingmi yo?, Aylandingmi?, Joylandingmi?, Yo tegdimi Bir daydi o‘q?, Duch kelding yo? kabi ritorik so‘rovlar ham holatni tavsiflashda shoira ko‘nglidagi oniy lahzada uyg‘ongan bolalik sog‘inchi va xotiralarini tasvirlash uchun ohang bilan poetik aktuallashmoqda. She’rdagi tavsif unsurlarini harakatga keltiruvchi yana bir komponent – sarlavhaning ham tutgan o‘rnini eslatib o‘tish joiz. She’r sarlavhasi ijodkorning badiiy niyati va asar g‘oyasini ifodalash uchun kichik vosita va bu vosita asar kompozitsion qurilishining dastlabki pog‘onasidan o‘rin egallaydi. Shu bois sarlavhaning yukida matn qurilishini ta’minlash bilan birga mazmunan asar mantiqini yuzaga keltiradi, deyishimiz mumkin. Oydin Hojiyevaning “Sado bergil” deya sarlavha tanlashi she’r mazmunini ochishda mantiqan o‘zini oqlaydi. Chunki she’r matnida “sado bergil” degan murojaat aslo qo‘llanilmasa ham, lirik qahramon ko‘nglidagi nido poetik tavsiflanishi uchun ham sarlavhada jonlantirilmoqda. She’rning ilk misralarida obyekt bevosita tasvirlanmasdan turib, keyingi bandlarida obyekt tavsifi subyektni ifodalashiga mansub tavsifiy lirika namunalari Oydin Hojiyeva she’rlarida ko‘plab uchraydi. ”Tashrif”, “Osmon olachalpoq, Jon – olachalpoq”, “Dehqon” she’rlar fikrimiz dalili bo‘la oladi. Ushbu manzumalar tavsifida hodisa, holat Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|