Tafakkur ziyosi

 
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son
62 
ma’naviy soha (sayohatlardagi ekstremal 
sharoitlarda zarur bо‘ladigan yuqori insoniy 
sifatlarni tarbiyalash), bilishga doir (eng 
avvalo, shaxsning ekologik madaniyati 
takomillashtirilishini 
о‘z 
ichiga 
oladi), 
shaxsning о‘z о‘rnini topishi (sportdagi va 
boshqa yutuqlari), sog‘lomlashtirish samarasi 
(tabiiy muhitning ijobiy ta’siri), ijtimoiy-foydali 
faoliyatning xilma-xil shakllari yо‘nalishlarida 
tarbiyalab, bular doim sayohat davomida 
kishining sog‘lom turmush tarziga kirib 
borishiga yо‘ldosh bо‘ladi.
Sport-turizm klubida tarbiyalashni 
samarali tashkil etish faqat agarda murabbiy 
(yо‘riqchi, menejer) о‘z faoliyatlarida shaxsni 
rivojlantirishning ichki harakatlantiruvchi 
kuchlari va omillari obyektiv ravishda mavjud 
bо‘lganda ulardan mahorat bilan foydalana 
olganlaridagina mamnun bо‘ladi. Bu ma’noda 
kishining ehtiyojlari, istaklari, moyilliklari, 
qiziqishlariga tayanish birinchi darajali 
ahamiyatga ega bо‘ladi. Ehtiyojli-motivatsion 
pozitsiyadan turib shaxsni tarbiyalashga 
yondashuv uning xulq-atvorini tartibga solish 
yо‘nalishida yangi imkoniyatlarni ochadi. 
Kishi sport-turizm klubiga ma’lum bir 
maqsadlar bilan kelib, bu maqsadlarni u faol 
xulq-atvor bilan ya’ni, u yoki bu ma’nodagi 
predmetli-amaliy mashg‘ulotlarda bevosita 
ishtirok etish bilan amalga oshira oladi. 
Birgalikda harakat qilish bilan sport-turizm klubi 
a’zolari nafaqat о‘z ehtiyojlarini qondiradilar, 
balki о‘zlarini ham о‘zgartiradilar: sport-turizm 
faoliyati jarayonida shaxsning intellektual, 
emotsional va irodaviy sifatlarining butun bir 
jamlanmasi rivojlanadi va mustahkamlanadi. 
Sport-sog‘lomlashtirish turizmi 
sharoitlarida tarbiyalash jarayonining bir 
qator о‘ziga xos xususiyatlari kishi о‘zining 
sport-turizm faoliyatga bag‘ishlaydigan bо‘sh 
vaqtning tabiatiga bog‘liq bо‘ladi. Bu yerda 
yuzaga keladigan pedagogik jarayonning eng 
asosiy determinantlaridan biri – bu shaxsning 
faoliyatga ixtiyoriy jalb etilishidir. Bunday 
jalb etilish dalili shunga yordam beradiki, 
bunda sport-turizm klubi a’zosi bajonidil va 
boshqa vaziyatlardagiga qaraganda ancha 
kam ikkilanishlar bilan belgilangan meyorlar, 
qoidalar va talablarni qabul qiladi. Buning 
ustiga u bularni о‘z ixtiyori bilan, biron-bir 
tashqi bosimlarsiz va majburlashlarsiz qabul 
qiladi. Aynan mana shu sababdan sport-turizm 
klublaridagi tarbiyalash о‘z-о‘zini tarbiyalash 
jarayoniga organik ravishda birikib ketadi. 
Shu bilan birga, real hayotda tarbiyalanish 
va qayta tarbiyalanish kabi aniq maqsad bilan 
sport-turizm hamjamiyatiga qо‘shilgan kishini 
uchratish amri maholdir. Kishilarni bu yerga 
umuman boshqacha qiziqishlar yetaklab 
kelib, ular ichida birinchi о‘rinda sport-
sog‘lomlashtirish faoliyatiga, qiziqarli faol dam 
olishga, madaniy muloqotga ehtiyojlar turadi. 
Shunga mos holda shaxsning shakllanish 
jarayoni ham bu yerda alohida xususiyatga 
ega bо‘ladi. Bu kо‘pincha klub uchun tipik 
bо‘lgan 
faoliyatning 
predmetli-amaliy 
shakllarida va unga mos keluvchi shaxslararo 
munosabatlarda aralashib ketadi.
Sport-sog‘lomlashtirish turizmining 
pedagogik tizimiga pedagogik jarayonning 
turli xildagi tashkiliy shakllari xos bо‘lib, ular 
о‘quv, mashqli va nazorat shakllariga ajratiladi. 
Bunda mashg‘ulotlarning asosan uchta shakli 
– nazariy mashg‘ulot, amaliy mashg‘ulot va 
sport musobaqasi shakllaridan foydalaniladi.
Sport-sog‘lomlashtirish turizmi bо‘yicha 
nazariy mashg‘ulotlarning asosiy vazifalariga 
faoliyat maqsadi, bilimlarni, mahorat va 
kо‘nikmalarni о‘zlashtirish uzilmasi va jarayoni 
bilan tanishish, faoliyatning yaxlit samarasi 
haqida, shuningdek, mashg‘ulotlarning 
har xildagi shakllaridan foydalanishda 
takomillashtirishning shart-sharoitlari, 
qoidalari va metodlari haqida tasavvurlarni 
shakllantirish hisoblanadi.
Amaliy yoki mashq mashg‘ulotlari faoliyat 
jarayonida alohida komponentlarni о‘zlashtirish 
va ularning о‘zaro aloqadorliklarini о‘rganish 
yо‘li bilan bilim hamda mahoratni shakllantirish 
vazifasini hal qilishga mо‘ljallangan. Mashq 
mashg‘ulotlarida asosiy vazifalar bо‘lib 
konkret turizm-sport faoliyatiga tayyorlik 
va umumiy funksional tayyorlanganlikning, 
butun tizim qobiliyatlarining amal qilishi va 
sifatini rivojlantirish hamda takomillashtirish 
sanaladi. 
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda 
quyidagi xulosa qilish mumkin. Bugungi kunda 
sport-sog‘lomlashtirish turizmi kadrlagiga 
bо‘lgan extiyoj mavjud va ularni pedagogik 
tayyorlash mexanizmlarini qо‘llash talab 
etiladi. Sport-sog‘lomlashtirish turizmining 
pedagogik tizimiga xos va mos bо‘lgan turlicha 
kreativ yondashuvlardan foydalanish kerak 
deb hisoblaymiz.
AMALIY FANLAR

---

63 
“TAFAKKUR ZIYOSI”
 
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son