Таълим психологияси

Aqlning quyidagi sifatlarini ajratish mumkin 
1 
Mazmundorlik (boyligi, chuqurligi, hukumga boyligi). 
2 
Fikrlashning kengligi (keng vam tor) va chuqurligi, nazariya va
amaliyotning uzviligiga bog‟liqdir. Amaliyot, hukmining to‟g‟riligi 
mezonidir.
3 
Fikrlashning mustaqilligi – umumiy tajribani qo‟llay olish, shaxsiy 
fikrga ega bo‟lishi, tajribaga munosabat bildirish.
4 
Aqlning tashabbuskorligi 
5 
Aqlning egiliuvchanligi, vazifasini standart yechishdan qochish 
6 
Aqlning qandayligi, o‟z ishini aniq baholay olish, uni o‟lchash 
7 
Aqlning maxsuldorligi 
8 
Fikrning ketma- ketligi 
9 
Tafakkurning tezligi 
Aql haqida ayrim olimlar va arboblarning fikrlari keltirilgan. «Ulug‟ aql egalari o‟z 
oldilariga maqsad qo‟yadilar, qolgan odamlar o‟z istaklari ortidan ergashadilar» 
(Vashington Irving). 
«Aql – bu yaxshi tashkil etilgan bilimlar tizimidir» (K.D. Ushinskiy). 

---

61 
Yuqorida aytib o‟tilgan barcha sifatlar yosh o‟zgargan sari o‟zgarib boradi. 
Ijodiy ishda fikrlashning mustaqilligi va tanqidiyligi zarur bo‟lib, u aqliy faoliyatning 
produktivligini ta‟minlaydi. 
Ko’nikma va malakalarni shakllantirish 
Ko‟nikma – mashq qilish natijasida yuzaga kelgan xatti – harkatlarning 
avtomatlashgan usuli. Fiziologik jihatdan ko‟nikma bosh miyaning katta yarim sharlari 
po‟stlog‟ida hosil bo‟lib, vaqtinchalik nerv bog‟lanishlarning barqaror tizimining 
funksiyasini ta‟minlaydi. Dinamik–streotiplarni yaratish sharoitlari bir vaqtning o‟zida 
avtomatlashgan akt bilan murakkab analitik – sintetik faoliyatni yuzaga keltiradi. 
Buning natijasida nafaqat ko‟nikmalar, balki malakalar ham yuzaga keladi. 
Malaka–oldinga qo‟yilgan maqsad va xatti–harakat sharoitidan kelib chiqadigan 
muvaffaqiyatli harakatlar usulidir.
Malakalar xatti–harkatning maqsad va konkret shart– sharoitlariga tegishli bo‟lgan 
holda doimo suyanadi. Odam ishni qanchalik yaxshi bilsa, uni shunchalik malakli 
amalga oshiradi va undan foydalanadi. Ko‟nikma va malakalr xatti–harkat uslubi bo‟la 
turib, ma‟lum faoliyat turiga qarab ishlab chiqarish, o‟quv, ijtimoiy, sport, tashkiliy, 
texnik faoliyat,ilmiy faoliyat, san‟at sohasidagi ko‟nikmalar va boshqalar bo‟lishi 
mumkin. Lekin, barcha faoliyat turlarida qo‟llaniladigan ko‟nikma va malakalr 
mavjud: bular harkat, sensor, aqliy ko‟nikma va malakalardir.