Таълим психологияси

Harakat ko’nikmalar
ga jismoniy mehnat, sport va o‟quv ko‟nikmalari (xat yozish, 
tez o‟qish va hokozo) kiradi. 
Sensor ko’nikma va malakalar
ga o‟lchov, yorug‟lik, ovoz va simvolik ma‟lumotlarni 
tez va to‟g‟ri qabul qilish bilan bog‟liq bo‟lgan va boshqarish markazlarida takrorlab 
borishlar kiradi. 
Aqliy ko’nikma va malakalr
ga–kuzatish usullari, malakalarni rivojlantirish, og‟zaki 
va yozma hisob–kitobni ishlab chiqarish, harkatlarga yo‟naltirish, ilmiy tajriba 
o‟tkazish va hokozo, ko‟nikmalar mashq natijasida yuzaga keladi, ya‟ni bunda maqsad 
sari yo‟naltirilgan (doimiy) qaytarish mustahkamlashga olib keladi va samarali usullar 
asosida qayta-qayta qaytarilishi amalga oshiriladi. 
Odatlar – bu shunday xatti–harakatlarki, ular o‟z-o‟zidan, avtomatik tarzda yuz beradi. 
Odatlarni insonning madaniy va aloqaviy xulqida ahamiyati katta. 
Inson tomonidan egallangan ko’nikma va malakalr yangi ko’nikmalarni shakllantirishga 
ta’sir ko’rsatadigan qonuniyatlar: 
1
. 
Ko‟nikmaning hosil bo‟lishining notekis jarayoni. Bu mashqlarning egri grafigida namoyon 
bo‟ladi. YUqorida keltirilgan rasmda buni ko‟rish mumkin.
 
2.
Ko‟nikmalarning ko‟chishi. Ijobiy ko‟nikmalarning yangilarini shakllanishiga ta‟sir ko‟chish 
deyiladi. Ko‟nikmalarning yangilarini shakllanishiga ta‟sir esa interferensiya deb ataladi, bunda 
eski ko‟nikma yangisining shakllanishiga xalaqit beradi. 
3
. Ko‟nikmani progessiv va regrissiv–ko‟nikma uzoq va tarbiya miqdorida xizmat qilishi uchun 
undan foydalanish lozim. Aks holda deavtomatlashtirish yuzaga kelib, zarur harakatlar o‟z 
tezligi, yangilig, aniqligi va avtomatlashtirilgan harakatlarni ta‟minlovchi xususiyatlarini 
yo‟qotadi.

---

62 
O‟quv faoliyatini boshqarish 
 
Boshqaruv bu shunday yo‟naltiriluvchi kuchki, u insonlardagi ijodiy potensial 
imkoniyatlarini oladigan sharoitlarni yuzaga chiqarishni maqsad qilib qo‟yadi. 
Shunday ekan, o‟qituvchining ta‟lim–tarbiya jarayonini to‟g‟ri va oqilona boshqara 
olishi o‟quvchi shaxsi kamolotida nihoyatda kattadir. 
Faoliyatdan kutiladigan natija psixologiyada maqsad deyiladi. O‟quv 
jarayonining boshqarilishi ikkita asosiy maqsadni ko‟zda tutadi. Ulardan birinchisi, 
o‟quv jarayonini to‟g‟ri tashkil eta olish, ikkinchisi esa o‟quvchilarning shaxsiy 
qiziqish va ehtiyojlarini ikkinchisi esa o‟quvchilarning shaxsiy qiziqish va 
ehtiyojlarini qondirishdir. Anu shu maqsadlar boshqarishning vazifalarini belgilab 
beradi. Demak, o‟quv jarayonini boshqarishning: