Ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Tez o`qish. Tez o`qish normal tezlikda bo`lib, o`qish sur’ati matnning mazmunini tushunishdan ajralib qolmasligi kerak. O`qish tezligi matnni tushunish tezligi bilan muvofiq ravishda o`suvi kerak. O`qilayotgan asar mazmunini o`zlashtirishni, matn mazmunini ongli idrok etishni ta’minlaydigan o`qish tez o`qish deyiladi.

O`qish sifatlarini yaxshi o`zlashtirgan holda o`quvchilarning o`qish sur’ati bir-biridan farq qiladi. Bu dastur talablarini bajarmadi, degan gap emas. Og`zaki nutq tempiga to`g`ri keladigan o`qish sur’ati normal tezlik hisoblanadi. Chunki o`ta tez ham , o`ta sekin o`qish ham matn mazmunini o`zlashtirishni qiyinlashtiradi.

O`qish tezligi bir daqiqada o`qiladigan so`zlar soni bilan belgilanadi. 2005-yilda e’lon qilingan o`qish dasturida 1- sinfning 2- yarim yilligida o`qish sur’ati 20-25 so`z (notanish matnni o`qish tezligi ham 20-25 so`z); o`quv yili oxirida 25-30 so`z; 2- sinfning 1- yarim yilligida matnni o`qish tezligi 30-35 so`z; 2-yarim yilligida 40-50 so`z; 3- sinfning 1- yarim yilligida 60-70 so`z; 2- yarim yilligida 70-80 so`z; 4- sinfning 1- yarim yilligida ichda ovozsiz 110-130 so`z, ovozli o`qishda 90-100 so`z.

Tajribalar shuni ko`rsatadiki, bir daqiqada bola 250 so`zli matnni o`qisa, undagi 200 ta so`zni eslab qolar ekan. Agar harflab, bo`g`inlab o`qisa, uning diqqat markazida so`z emas, bo`g`in bo`ladi. natijada u so`zlarni eslab qola olmaydi. (J.G`.Yo`ldoshev.1992 yil “O`qituvchilar uyi” dagi ijodkor o`qituvchilarning 1- anjumanidagi nutqidan).

Bu 4- sinf o`quvchilarining o`qish tezligiga tadbiq etilsa, 125 so`zdan 100 so`zni eslab qoladi. Bu esa yuqori ko`rsatkichlarga erishish imkonini beradi.4- sinfda xatto bir daqiqada 170-180 ta so`z o`qiydigan o`quvchilar ham bor.

O`qish tezligi to`rt yil davomida to`g`ri va ongli o`qish bilan bog`liq holda asta ortib boradi. O`qish tezligini tekshirganda o`qituvchi o`qiladigan materialning xarakterini, ya`ni g`oyaviy mavzuviy murakkabligini, so`z va gaplarning tuzilishini, ularning bolalar nutqida qay darajada ishlatilishini, o`qishning to`g`ri va ongli bo`lishini hisobga oladi. O`quvchilarning o`qish tezligi har xil bo`ladi, albatta. O`qituvchining vazifasi barcha o`quvchilarning o`qish tezligini, iloji boricha bir xillikka keltirishdan iborat. Bunga asosan matnni ovoz chiqarib o`qishni mashq qilish bilan erishiladi.