Taraqqiyot psixologiyasi va differensial psixologiyasi

Taraqqiyot nazariyalari.
Quyida psixologik tadqiqot namunalari Sharq va G’arb « ta’sirida inson ruhiyati bilan bog’lik,qator ko’rsatgichlar amaliy va ilmiy asarlarda paydo bo’la boshladi. Dastlabki» umumiy-psixologik mazmundagi asarlar XVII—XVIII asrlarda ilmiy axloqiy negizda yozilgan. XVIII asrdan boshlab bolalar psixologiyasi buyicha muayyan tartibga, yunalishga va uslubga ega fan ilmiy fikrlar vujudga keldi. Rus tarixchisi V.N.Tatishchev ( I6S6— 1750)ning"Fanlar va bilim yurtlarining foydasi to’g’risida suhbat" kitobida fanlarning tasnifi bilimlarni egallash mumkunligi, tilning xosiyati, sezuvning ahamiyati, o’sha davrlarining hususiyati nuqtai nazaridan bayon qilingan. N.I.Novikov (1744— IHI8) bashariyat farovonligini kuzlab yoshlar va bolalar o’rtasida foydali bilimlarnn keng yoyish uchun ularni o’ziga xos yusinda mrbiyalash keraqligi goyasini ilgari suradi. Uning asarlarida imsonning kamoloti uchun tafakkur, xotira, axlok,, his-tuygu va |aqli aloxida axamiyatga ega ekani ta’kiddanadi. A.N.Radishchevning (1748—1802) "Peterburgdan Moskvaga sayoxat" kitobini xam aslida pedagogik-psixologik asar, deyish mumkin. Rus ma’rifat- narvarlari A.N.Gertsen, N.G.Chernishevskiy, I.A.Dobrolyubov, V.G.Belinskiyning inson kamoloti to’g’risidagi qarashlari psixologiyani jonlantirishda muxim rol uynadi.
Rossiyada ilmiy psixologiyani rivojlantirishga K.D.Ushinskiy, II F Kapgerev, I.A.Sikorskiy, A.P.Nechaev, A.F.Lazurskiy, 11.FLesgaft kabi olimlar kachta hissa qo’shadilar. KD.Ushinskiyning "Inson tarbiya predmeti", N.F.Kapterevning "Pedagogik psixologiya", I.A.Sikorskiyning "Bola ruhi", A.P. Nechaevning "hozirgi jahon eksperimental psixologiyasi va uning maktab bilimiga munosabati", A.F.Lazurskiyning "Maktab o’quvchisining gaveifi", Lesgaftning "Oilada bola tarbiyasi va uning ahamiyati", K.Elnitskiyning "Qizlar tavsifi" asarlari psixologik ilmiy tadqiqotni jadallashtirishga xizmat qildi.
Rossiyada G.I.Rossolinoning "Yosh psixologiyasi va nevrologiyasi" laboratoriyasi ishga tushdi. "Tarbiya xabarlari", "Rus maktabi", erkin tarbiya", "Kundaliklar" kabi jurnallarvchop etila boshlandi. Hamda shuning zamirida "Oila tarbiyasi krmusi" dunyo yo’zini kurdi. Ularning barchasi shaxs psixologiyasi va differentsial psixologiya-nnig fan sifatida shakllanishiga keng imkoniyat yaratdi.
Rus psixologi II M.Sechenov psixikaning reflektor xususiyatini k.ashf kilib, shuningdek, bilish jarayoni, inson his- tuygusi va uni anglashining fiziologik mexanizmini tushushirishi fan olamida keskin o’zgarish yasadi. I.P.Pavlov kashf qilgan qonuniyatlar, xossalar, ikkinchi signallar sistemasi haqida ishlarni olib borishga puxta zamin hozirladi.Pavlov goyalariga asoslangan P.O.Efrusi,
I Ribakon, K II Kornilov, P.P.Blonskiy, L.S.Vigotskiy va boshqa olimlar ontogenez psixologiyasi buyicha qimmatli tadqiqotlarini amalga oshirdilar va yangidan-yangi qonuniyatlarni yaratdilar.