TariXİ GÜNLƏr altun kitab



Yüklə 0,71 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/9
tarix24.01.2017
ölçüsü0,71 Mb.
#6292
1   2   3   4   5   6   7   8   9

 

İkinci Dünya müharibəsindən sonra bəşəriyyət bir daha yəqin etdi ki, insanı  təbiətdən ayrı  dərk 

etmək olmaz. Təbiət anadır, insan isə onun övladıdır. Övlad anasının qədrini bilməlidir.  İnsanlığın  əsas 

göstəricilərindən biri onu yaradıb bəsləyənə hörmətdir. Təbiətin qədrini bilmək, qayğısına qalmaq - 

insanlığın göstəricisidir. Belə bir bənzətmə var: "təbiət gözəl qadındır, insan isə onun qulaqlarından 

asılmış qiymətli sırğadır; sırğa qadına çox əziyyət verərsə, qadın onları açıb ata bilər". Ona görə müasir 

insanlar biosferi qoruyub saxlamaq üçün qlobal miqyaslı tədbirlər hazırlayıb həyata keçirməyə çalışırlar. 

Bu tədbirlər bəşəriyyəti bütövlükdə  əhatə edir, hər kəs dünya və  gələcək nəsillər qarşısında məsuliyyət 

daşıyır. 

Bunları  nəzərə alan BMT Baş  Məclisi 1972-ci il dekabrın 15-də iyunun 5-ni Ətraf Mühitin 

Mühafizəsi Günü elan etmişdir. Bu qərarda məqsəd ictimaiyyətin diqqətini  ətraf mühiti qorumaq və 

yaxşılaşdırmaq sahəsində  təxirəsalınmaz tədbirlərin keçirilməsinə yönəltməkdir. Həmin günün seçilməsi 

onunla  əlaqədardır ki, 1972-ci il iyunun 5-də Stokholmda BMT-nin Ətraf mühitin mühafizəsi prob-

lemlərinə dair konfransı açılmış və burada BMT-nin Ətraf mühit haqqında Proqramı qəbul edilmişdi. 

Hər bir insan özünün fəaliyyəti prosesində bu və ya digər formada təbiətlə  və  ətraf mühitlə 

təmasda olur. Bu baxımdan hər kəs istər məişətdə, istərsə də istirahət zamanı ətraf mühitin qorunmasına 

qayğı ilə yanaşmalıdır.  Ətraf mühiti qorumaq vəzifəsi ilk növbədə  əmək fəaliyyəti nəticəsində  təbiətdən 

istifadə edən və ətraf mühitə təsir edə bilən hər bir şəxsin üzərinə düşür. 

Hər kəsin  ətraf mühiti qorumaq və ona qayğı ilə yanaşmaq vəzifəsi həm hüquqi, həm də  əxlaqi 

dəyərlərlə ölçülür. Həyat fəaliyyəti  ətraf mühitlə  və  təbiətlə bağlı olan hər kəs bu sahədə mövcud 

qanunvericiliyin bütün tələblərinə  əməl etməlidir.  Ətraf mühiti qorumaq və ona qayğı ilə yanaşmaq 

cəmiyyətin hər bir üzvünün mənəvi borcudur. Ətraf mühitin mühafizəsinin hüquqi, iqtisadi və sosial 

əsasları  "Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında" 1999-cu il 8 iyun tarixli Azərbaycan Respublikasının 

qanunu ilə müəyyən edilir. Ətraf mühitin ekoloji tarazlığının mühafizəsi sahəsində ekoloji təhlükəsizliyin 

təmin edilməsi, təbii-ekoloji sistemlərə təsərrüfat və başqa fəaliyyətin zərərli təsirinin qarşısının alınması, 

bioloji müxtəlifliyin qorunub saxlanması  və  təbiətdən istifadənin səmərəli təşkili Azərbaycan dövlətinin 

ekologiya sahəsində qarşıya qoyduğu əsas vəzifələrdir. 

 


 

52 


26 İYUN 

 

NARKOMANİYAYA VƏ NARKOBİZNESƏ QARŞI 



BEYNƏLXALQ MÜBARİZƏ GÜNÜ 

 

Narkomaniya "ağ ölümdür", həyatdan üz çevirməkdir. "Narkomaniya" və "ölüm" sözləri bu gün 



insanların təsəvvüründə sinonim sözlərə çevrilib. 

Müasir dövrümüzdə insanlıq üçün böyük bəla olan narkomaniya bütün dünyada geniş 

yayılmışdır. Bu bəla ilə mübarizə etmək bir o qədər asan deyil. Narkotik maddə alverçiləri uşaqların çox 

olduğu yerlərdə olur, onlara həmin məhsulları  təklif edirlər. Pul qazanmaq naminə onlar insanları, 

xüsusilə uşaqları ölümə aparan bu pis vərdişə alışdırırlar. 

Narkotik maddələr müxtəlif çeşidlidir. Daha çox yayılanları isə xaşxaş, tiryək, marixuana, heroin, 

kokain və s.-dir. Son illər kimyəvi laboratoriyalarda hazırlanan yeni sintetik narkotik maddələr meydana 

gəlmişdir. Bunlar xüsusilə  təhlükəlidir, çünki birinci dəfədən adamı özünə alışdıra bilir. Narkotiklərdən 

asılılıq ağır xəstəliyə - narkomaniyaya gətirib çıxarır. Narkotik maddələr insan sağlamlığına bərpaedilməz 

ziyan vurur, fiziki qüvvələri tükəndirir, bədənin çəkisi birdən-birə azalır, ümumi zəhərlənmə baş verir. 

Narkomaniya keçici xəstəliklərin sürətlə yayılmasına səbəb olur. Narkotik maddələrin bir çoxu 

şprislə qana ötürüldüyündən və narkoman qrupları daxilində eyni şprisdən istifadə edildiyindən 

narkomanlar arasında QİÇS və başqa xəstəliklərə tutulmuş insanlar çoxdur. Narkotik maddə alverçiləri 

heroin və kokaini yuyucu toz və ya şəkər tozu qatıb satırlar, ona görə  də narkomanda şəkər diabeti tez 

inkişaf edir. Əgər "xalis mal", yəni heç bir qarışığı olmayan narkotik maddə qəbul olunarsa, zəhərin güc-

lü təsirindən o saat ölmək olar. Ən dəhşətlisi odur ki, bir neçə  dəqiqə  ərzində baş beyin zədələnə  və 

bununla da yaşaya-yaşaya şikəstlik əmələ gələ bilər. Belə halda adam düşünmək, hərəkət etmək, reaksiya 

vermək qabiliyyətini itirir, danışmaq və müxtəlif əşyalardan istifadə etmək imkanından məhrum olur. Bu 

vəziyyət illərlə davam edə bilər. 

Narkotik maddələrlə ticarət böyük gəlir gətirir. Milyard dollarlarla qazanc əldə edən cinayətkarlar 

üçün bacardıqca daha çox adamı "iynəyə oturtmaq", daha çox gəncləri və  uşaqları narkomaniyaya sövq 

etmək sərfəli işdir. Bir az "yüngül" narkotiklərdən başlayan insan tez bir zamanda çox təsiredici 

narkotiklərə alışır və müalicəsi mümkün olmayan xəstəliyə mübtəla olur. 

Nəyə görə müasir dünyamızda narkomaniya bu qədər geniş yayıla bilmişdir? 1960-cı illərdə 

"gənclik inqilabı" adlanan dövrdə gənc sənət adamları arasında narkotik maddələrin qəbulu dəbə düşmüş

bu, hətta özünəməxsus həyat tərzinə çevrilmişdi. Onlar bunu ictimaiyyətdən gizlətmir, bəzən sənət 

uğurlarını narkotik maddənin qəbulu ilə  əlaqələndirirdilər. Bu sənətçilərin pərəstişkarları onların həyat 

tərzini təqlid edərək narkotik maddə qəbul edirdilər. Bu nəsildən olan bir çoxları belə məst olmaqla gün-

lərini, həyatlarını başa vururdular. Tanınmış adamların arasında da narkomaniyanın qurbanları olmuşdur. 

O illərdən xeyli vaxt keçmişdir. Lakin narkomaniya ilə  məşğul olanlar narkotiklərin insanı  ağır 

problemlərdən xilas etməsi, həyatı daha rəngarəng, maraqlı etməsi haqqındakı xülyaları yaymaqda davam 

edirlər. 

Narkotik maddələrin gənc nəsillər arasında yayılması  təhlükəsini nəzərə alaraq, bir çox ölkələr 

"Narkotiksiz gələcək naminə" milli proqramlar qəbul edirlər. Buraya təhsil ocaqlarında, hüquq mühafizə 

orqanlarında, təşkilatlarda narkomaniyanın ziyanı haqqında maarifləndirilmə kampaniyaları daxildir. Bu 

kampaniyalar kütləvi informasiya vasitələri, o cümlədən internet şəbəkəsi vasitəsilə aparılır. 

Narkomaniya ilə bağlı problemləri daim ictimaiyyətin nəzarəti altında saxlamaq məqsədilə BMT 

iyun ayının 26-nı Narkomaniyaya və Narkobiznesə qarşı Beynəlxalq Mübarizə Günü elan etmişdir. 



 

53 


1 OKTYABR 

 

BEYNƏLXALQ AHILLAR GÜNÜ 



 

Yaşadığımız cəmiyyət hamı üçündür. Gənclər, orta nəslin nümayəndələri, hətta ahıllar da 

cəmiyyətdə gedən inkişaf proseslərində  iştirak etməlidirlər. Yaşlıların həyat təcrübəsindən, bilik və 

bacarıqlarından bəhrələnmək isə  nəsillər arasında körpü yaratmaq, varislik əlaqəsini bərpa etmək 

baxımından çox zəruridir. Cəmiyyətdə yaşayıb ondan kənarda qalmaq olmaz. Ahılların məşğulluğu, 

onların inkişaf prosesinə cəlb edilməsi, həm də sosial-iqtisadi durumun yaxşılaşması deməkdir. 

BMT-nin inkişaf proqramında son illər  ərzində ahıllar problemi geniş yer tutur. 2002-ci ilin 

aprelində  İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhərində BMT-nin ahıllar üzrə II Ümumdünya məclisinin 

keçirilməsi də buna misaldır. 

Bu Ümumdünya tədbirində belə bir fikir səsləndi ki, yaşlılar da cəmiyyətin bərabərhüquqlu 

vətəndaşlarıdır, onlara ehtiram göstərmək yüksək insani keyfiyyətdir. Adı-sanı, nəcib əməlləri ilə tanınan, 

bəlkə də heç tanınmayan, lakin ləyaqətlə yaşayan, həyat təcrübəsi ilə yeni nəsillərə nümunə olan ahıllar, 

həqiqətən, hörmətə layiqdirlər. 

İnsanın qocalıq dövründə heç nəyə qadir olmadığını söyləmək səhv olardı. Lap qədim 

zamanlardan ağsaqqal, ahıl insanlar ən hörmətli, müdrik adamlar hesab olunurlar. Onlara cavanlar da, 

böyüklər də hörmətlə yanaşır, fikirləri ilə hesablaşırlar. Qocaların sərvəti onların həyat təcrübəsidir. 

Onlara qulaq asıb, dediklərinə əməl etməklə bu sərvətə sahib olmaq mümkündür. Böyük Britaniyanın baş 

naziri U. Çörçill, Almaniyanın federal kansleri K. Adenauer, Fransanın prezidenti Şarl de Qoll, Çin isla-

hatçılığının atası Den Syaopin və  nəhayət, ümummilli liderimiz Heydər  Əliyev kimi yaşa dolmuş 

görkəmli siyasətçi və dövlət xadimləri öz ölkələrini müvəffəqiyyətlə idarə etmişlər. Bu fakt bir daha sübut 

edir ki, yaşlı, ahıl insanların təcrübəsi əvəzolunmazdır. 

BMT-nin Baş  Məclisi 1992-ci ildə Ahılların müdafiəsi ilə bağlı  Qətnamə  qəbul etmişdir. Həmin 

Qətnamənin prinsiplərinə  uğun olaraq hər il oktyabr ayının 1-i Beynəlxalq Ahıllar Günü kimi qəbul 

edilmiş, həmçinin 1999-cu il Beynəlxalq Ahıllar ili elan olunmuşdur. 

Bu məsələyə Respublikamızda da ciddi diqqət yetirilir. 2001-ci il iyunun 22-də "Ahıllara sosial 

xidmət haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir. Qanuna əsasən ölkədə 70 yaşına 

çatmış Azərbaycan Respublikası vətəndaşları, habelə Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan əcnəbi 

və vətəndaşlığı olmayan şəxslər ahıl sayılır. 

1993-cü ildən başlayaraq hər il oktyabr ayının 1-i Respublikamızda "Beynəlxalq Ahıllar Günü" 

kimi qeyd olunur. Həmin günün keçirilməsində  məqsəd ahıl vətəndaşların sosial problemləri ilə tanış 

olmaq, ehtiyaclarını müəyyənləşdirərək imkanlı müəssisələr, təşkilatlar və qeyri-hökumət təşkilatları ilə 

birlikdə əməli tədbirlər görməkdən ibarətdir. 

Beynəlxalq Ahıllar Günü ərəfəsində bütün dünyada olduğu kimi, Respublikamızın  şəhər və 

rayonlarında icra hakimiyyətləri, əmək kollektivləri, ictimai təşkilatlar və qeyri-hökumət təşkilatları rayon 

ərazisində yaşayan ahıl vətəndaşların ehtiyaclarını öyrənərək onlar üçün bayram süfrələri,  ərzaq 

bağlamaları  təşkil edir, müxtəlif xeyriyyə,  şəfqət və  mədəni-kütləvi tədbirlər həyata keçirirlər. Həmin 

tədbirlərdə Respublika üzrə 10 minlərlə ahıl və  əlil vətəndaş bayram süfrələrinə  dəvət olunur, onlara 

ərzaq paylanır, maddi yardım göstərilir. 

 


 

54 


5 OKTYABR 

 

MÜƏLLİM GÜNÜ 



 

Hər il oktyabrın 5-i bütün dünyada Müəllim Günü kimi qeyd olunur. Bu gün müəllimlər öz peşə 

bayramlarını keçirirlər. Hər kəs özünün ibtidai məktəbdə, birinci sinifdə oxuduğu illəri xoş xatirə kimi 

anır və bu xatirələrdə  ən  əziz yeri, əlbəttə ki, ona sevgi və qayğı ilə  qələm tutmağı, yazı yazmağı, kitab 

oxumağı öyrədən müəllim tutur. 

Müəllimlik dünyada ən çətin, eyni zamanda ən şərəfli və ən gözəl peşədir. Bu gözəl və şərəfli işin 

dəyərini bilən  əcdadlarımız həmişə müəllimə hörmətlə yanaşmışlar. Müəllimlər  şagirdlərin dərin və 

hərtərəfli bilik almaları, yaşadıqları dövrün problemlərindən baş  çıxarmaları üçün bütün bilik və 

bacarıqlarını  sərf edirlər. Valideynlə  bərabər, bəlkə  də, ondan daha çox, uşağın hər cür şıltaqlığına, 

əziyyətinə dözmək, kədəri ilə kədərlənib, sevinci ilə sevinmək müəllimlərin üzərinə düşən ağır yükdür. 

Müəllim  əməyinin nəticəsində  cəmiyyət formalaşır, savadlı, bilikli, geniş dünyagörüşlü, 

nümunəvi  əxlaqa malik insanlar yetişir. Bu insanlar isə  cəmiyyəti daha da inkişaf etdirir. Hazırda 

dövlətimizin müstəqilliyinin möhkəmlənməsində  fəal iştirak edən insanlar məhz müəllim  əməyinin 

yetirmələridir. Müəllimlər yeni cəmiyyət quruculuğunun memarlarıdır. Hər birimizin layiqli vətəndaş 

kimi yetişməyində müəllimlərimizin əvəzsiz xidmətləri olmuşdur. 

Ümummilli liderimiz Heydər  Əliyev həmişə müəllim  əməyini yüksək qiymətləndirmiş, müəllim 

haqqında xoş sözlər söyləmişdir. O, öz müəllimlərini minnətdarlıqla xatırlayar, onların xidmətləri 

haqqında ürəkdolusu danışardı. Heydər  Əliyev ölkəmizə  rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə  həmişə 

müəllimə hörmət və ehtiramla yanaşmış, onların maddi vəziyyətinin, rifah halının yaxşılaşdırılması 

qayğısına qalmışdır. O, deyirdi: "Hər birimizdə müəllimin hərarətli qəlbinin bir zərrəciyi vardır. Məhz 

müəllim doğma yurdumuzu sevməyi, hamının rifahı naminə vicdanla işləməyi müdrikliklə və səbirlə bizə 

öyrətmiş və öyrədir". 

 


 

55 


24 OKTYABR 

 

BİRLƏŞMİŞ MİLLƏTLƏR TƏŞKİLATI GÜNÜ 



 

Birinci Dünya müharibəsi (1914-1918) 15 milyon insanın həyatına son qoydu. Müharibənin 

bütün dəhşətlərini görmüş Avropa xalqları birgə  bəyanat qəbul etdilər: "Müharibə olmasın!" Birinci 

Dünya müharibəsinin yekunlarına həsr olunmuş Versal sülh konfransında (1914) sülhü müdafiə etmək 

naminə beynəlxalq birliyin yaradılması ideyası irəli sürüldü. Bu ideyanın müəllifi ABŞ prezidenti Vudro 

Vilson idi. Bu təklif konfrans iştirakçıları  tərəfindən rəğbətlə qarşılandı  və Millətlər Cəmiyyəti adlanan 

beynəlxalq təşkilat yaradıldı. Bu təşkilat elə yarandığı ilk gündən çətinliklərlə qarşılaşdı. ABŞ Senatı 

Vilsonun Millətlər Cəmiyyətinə daxil olmaq barədə  təklifini rədd etdi. SSRİ yalnız 193-cü ildə bu 

təşkilata daxil oldu, lakin tezliklə - 1939-cu ildə Finlandiya ilə müharibədə  təqsirləndirilərək oradan 

qovuldu. 

Millətlər Cəmiyyəti 1927-ci ildə arbitraj və  təhlükəsizlik üzrə xüsusi komissiya yaratdı. Həmin 

dövrdə Millətlər Cəmiyyətinin üzvü olan bütün ölkələr yeni müharibənin alovlanmasına yol verməmək 

üçün təntənəli şəkildə and içdilər. Ancaq andın mətni son dərəcə qeyri-müəyyən idi: dünyada heç bir ölkə 

başqa ölkəyə hücum edib müharibəyə başlaya bilməzdi. Tələb belə idi: bütün müharibələr müdafiə 

xarakteri daşımalı idi. Buna baxmayaraq 1939-cu ildə Almaniya Çexoslovakiya və Polşaya soxuldu. 

Bununla da İkinci Dünya müharibəsi başlandı. Bu, Millətlər Cəmiyyətinin dağılması demək idi. 

İkinci Dünya müharibəsi (1939-1945) başa çatanda dünya xalqları bir daha qətiyyətlə dedilər: 

"Müharibə olmasın!" Bu dəfə müharibə 60 milyon insanın həyatına son qoymuşdu. Əbədi sülhü bərqərar 

edib möhkəmləndirən yeni beynəlxalq birliyin yaradılması zərurəti meydana çıxdı. 

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı beynəlxalq sülhü və təhlükəsizliyi qorumaq və möhkəmlətmək, eləcə 

də dövlətlər arasında dinc əməkdaşlığı inkişaf etdirmək məqsədi ilə müstəqil dövlətlərin könüllü 

birləşməsi nəticəsində təşkil edilmiş beynəlxalq təşkilatdır. BMT-nin Nizamnaməsi 1945-ci ilin aprelində 

ABŞ-ın San-Fransisko şəhərində keçirilən konfransda 50 dövlətin nümayəndəsi tərəfindən imzalanmış və 

həmin ilin 24 oktyabrında qüvvəyə minmişdir. Odur ki, 24 oktyabr beynəlxalq aləmdə BMT Günü kimi 

qeyd olunur. 

Beynəlxalq sülhün və  təhlükəsizliyin qorunması üçün əsas məsuliyyət BMT-nin Təhlükəsizlik 

Şurasının üzərinə qoyulmuşdur. Burada qərar qəbul olunması zamanı  TŞ-nın beş daimi üzv dövlətinin - 

ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, SSRİ (indi Rusiya) və Çinin səs birliyi prinsipləri mövcuddur. Bu o 

deməkdir ki, bu dövlətlərdən hər biri öz mandatına uyğun gəlməyən qərara veto qoymaq hüququna 

malikdir. Bu ölkələrin daimi üzv seçilməsi BMT yarandığı vaxtda dünyada mövcud olan siyasi vəziyyətlə 

bağlı idi. BMT-nin Təhlükəsizlik  Şurasından  əlavə,  əsas orqanları bunlardır: Baş  Məclis,  İqtisadi və 

İctimai  Şura, Qəyyumluq  Şurası, Beynəlxalq Məhkəmə  və BMT Baş katibinin başçılıq etdiyi Katiblik. 

BMT sistemində 15 ixtisaslaşdırılmış  təsisat da vardır. BMT-nin iqamətgahı Nyu-Yorkda yerləşir. 

Azərbaycan Respublikası 1992-ci il martın 2-də BMT-nin üzvlüyünə  qəbul olunmuşdur. 2000-ci ildə 

BMT üzvlərinin sayı 189-a çatmışdı. 

BMT yarandığı vaxtdan bəri onun yeddi baş katibi olmuşdur: Treqvi Li (Norveç), Daq 

Hammarskold (İsveç), U Tan (Birma), Kurt Valdhaym (Avstriya), Havyer Peres de Kuel (Peru), Butros-

Butros Qali (Misir), Kofi Annan (Qana). BMT-də  rəsmi olaraq ingilis, ərəb, çin, fransız, rus və ispan 

dilləri işlənir. 

BMT yarandığı dövrdə hazırda onun üzvü olan ölkələrin üçdə biri müstəmləkə idi. BMT-nin ən 

çox əhalisi olan üzvü Çin dövlətidir: 1 milyard 300 milyon nəfər. Ən az əhalisi olan üzvü isə Tudaludur: 

10000 nəfər. Ərazisindən və əhalisinin sayından asılı olmayaraq hər bir ölkə BMT-nin Baş Məclisində bir 

səslə təmsil olunur. 

BMT-nin münaqişə zonalarında yerləşdirmək üçün müxtəlif ölkələrin hərbçilərindən təşkil 

olunmuş və "mavi dəbilqəlilər" adlanan sülhməramlı qoşun kontingenti də vardır. Ermənistan ordusunun 

torpaqlarımızı  işğal etməsi məsələsi dörd dəfə BMT-də müzakirə olunmuş, bu işğalı pisləyən və  işğal 

olunmuş  əraziləri qeyd-şərtsiz tərk etməyi tələb edən 822, 853, 874 və 884 №-li qətnamələr qəbul 

edilmişdir. Təəssüf ki, BMT-nin bu qətnamələri indiyədək yerinə yetirilməmiş qalıb. Beynəlxalq birliyin 

sanksiyalarına məruz qalmayan təcavüzkar isə bu qətnamələri yerinə yetirməkdən imtina edir. 


 

56 


14 NOYABR 

 

ÜMUMDÜNYA DİABET GÜNÜ 



 

14 noyabr - Ümumdünya Diabet Gününün təsis olunması həkim Frederik Bantiçin adı ilə bağlıdır. 

O, 1921-ci ilin oktyabrında öz tələbəsi Çarlz Bestlə birlikdə ilk dəfə şəkərli diabet xəstəliyinin müalicəsi 

üçün insulin preparatını  kəşf etmişdir. 14 noyabr bu böyük alimin doğum günüdür. Məhz onun şərəfinə 

Beynəlxalq Diabet Federasiyasının (İDF) və Ümumdünya Səhiyyə  Təşkilatının (WNO) qərarına  əsasən 

14 noyabr 1991-ci ildən etibarən Ümumdünya Diabet Günü kimi qeyd olunur. 

Bu tarixi günün beynəlxalq səviyyədə qeyd olunması diabet xəstəliyinin problem və qayğılarını 

üzə çıxarır. Hazırda dünyada 194 milyon nəfər şəkərli diabetli xəstə var. Hər on ildə bu say 2 dəfə artır. 

2005-ci ilədək Azərbaycanda 60000 nəfərə yaxın  şəkərli diabetli xəstə  rəsmi olaraq qeydə alınıb. Bir o 

qədər də insanın qeydiyyatda olmaması güman edilir. Şəkərli diabet təkcə tibbi problem deyil, o həmçinin 

sosial, iqtisadi, psixoloji və hüquqi problemlərin də meydana çıxmasına səbəb olur. 

Bu problemlərin hər birinin vaxtında həlli minlərlə insanın yararlı insan kimi həyata, cəmiyyətə 

qaytarılması, neçə-neçə sınıq qəlbin sevinməsi deməkdir. Şəkərli diabetlə xəstə insanlara hamı və hər kəs 

həm mənəvi, həm də maddi dəstək olmalı, onların problemlərinə qayğı ilə yanaşılmalıdır. 

Ölkəmizdə bu xəstəliyə qarşı mübarizə üçün dövlət səviyyəsində  tədbirlər həyata keçirilir. 2005-ci 

il iyun ayının 7-də Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin "Şəkərli diabet üzrə Dövlət 

Proqramı"nı təsdiq etməsi də buna misaldır. Azərbaycan Diabet Liqası isə diabetlə xəstə olan uşaqlar və 

gənclər üçün "Yantus" yay düşərgəsi yaratmışdır.  Şəkərli diabet xəstəliyinin müalicəsində analoqu 

olmayan yüksək keyfiyyətli, Həyat üçün son dərəcə vacib olan "Yantus" preparatının adı ilə adlanan bu 

düşərgədə insulinlə müalicə geniş  tətbiq olunacaqdır. "Yantus" insulininin əvvəlki insulindən fərqi onun 

sutkada bir dəfə vurulması, yüksək keyfiyyətdə olması və qanda şəkərin miqdarını normada saxlamasıdır. 

Belə yay düşərgələri  şəkərli diabetlə  xəstə olan gənc insanların həyat fəaliyyətini yüksəltmək, 

cəmiyyətə inteqrasiyasına kömək etmək və  gələcəkdə diabetin xroniki fəsadlarının nəticəsi kimi əmək 

qabiliyyətini itirməsinin, əlil insana çevrilməsinin qarşısını almaq məqsədilə təşkil olunur. Burada şəkərli 

diabetlə  xəstə olan gənc insan öz xəstəliyi haqqında yeni məlumatlar alır, özünənəzarət qaydalarını 

öyrənir, təlim dərsləri keçir. Təlim almış  gənc öz biliklərini praktik olaraq tətbiq edir, valideyn 

himayəsindən kənar, sərbəst həyat vərdişləri qazanır. Diabetli uşaqların ailələrinin qısa bir müddət 

ərzində olsa da, diabetli xəstələrin əziyyətindən, stressindən azad olmasına imkan yaranır. 



 

 

57 


1 DEKABR 

 

QİÇS-ə QARŞI BEYNƏLXALQ MÜBARİZƏ GÜNÜ 



 

QİÇS - qazanılmış immunçatışmazlığı sindromu deməkdir. 

Hazırda müdhiş miqyas almış QİÇS (ingiliscə AİDS, rusca SPİD) epidemiyası insan həyatı üçün 

təhlükə törədən bəlaya çevrilib. Bu qlobal problem cəmiyyətin bütün təbəqələrini - milləti, icmanı, ailəni, 

hər bir fərdi  əhatə edir və bütün dünya üzrə sosial-iqtisadi inkişafı sarsıdır. Bu xəstəliyə yoluxmuş  şəxs 

orta hesabla 5-10 il ərzində sağlam görünür və  hətta bəzi hallarda orqanizmində bu virusun kök 

salmasından heç özünün də xəbəri olmur. QİÇS o zaman inkişaf etməyə başlayır ki, immun çatışmazlığı 

immun sisteminin mühüm toxumalarının böyük bir hissəsinə yayılmaqla inkişaf edir. Bu zaman inkişaf 

sistemi o qədər zəifləyir ki, artıq orqanizmin müxtəlif yoluxucu və  şiş  xəstəliklərindən müdafiə imkanı 

tamamilə tükənir. BMT-nin QİÇS ilə Mübarizə Proqramının və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının 2004-cü 

ilin sonunda apardığı  təxmini hesablamalara görə dünyada insanın immunçatışmazlıq virusu (İİV) ilə 

yaşayan insanların sayı  təqribən 42 milyona çatmışdır. QİÇS-dən ölənlərin sayı 24 milyonu keçmişdir. 

QİÇS infeksiyası keçmiş Sovet məkanında da, xüsusilə Ukrayna, Rusiya, Belarus və Moldovada böyük 

sürətlə yayılmaqdadır. Çox təəssüf ki, bu sağalmaz xəstəliyə ölkəmizdə az da olsa (təqribən 850 nəfər) 

adam yoluxmuşdur. 

QİÇS-dən qorunmağın yeganə yolu sağlam həyat tərzi keçirmək və  təsadüfi adamlarla 

münasibətlərdə ehtiyatlı olmaqdır. Hələ 20 il əvvəl biz QİÇS xəstəliyinə çox uzaqda olan bir təhlükə kimi 

baxırdıq. Amma bugünkü reallıq başqadır. Ona görə  də bu sahədə insanları maarifləndirmək üçün 

tədbirlər görülür. Məktəblərin 6-cı sinfindən "Özünü QİÇS-dən qoru" devizi altında xüsusi məşğələlər 

təşkil olunur. Beynəlxalq qurumlar da bunun qarşısını almağa kömək edir. Alimlər "XXI əsrin vəbası" 

adlandırdıqları bu virusa qarşı bütün dünyada müharibə elan etmişlər. QİÇS epidemiyasını "zəmanəmizin 

inkişaf yolunda ən təhlükəli problem" adlandırılan BMT Baş Katibi Kofi Annan bütün hökumətləri bu 

məsələnin həlli zəminində daha güclü və əlaqələndirilmiş bir hərəkat üzrə qlobal işlər görməyə çağırır. 

Azərbaycan hökuməti də bu dəhşətli xəstəliyin qarşısının alınmasında böyük əhəmiyyət verir. 

1996-cı ildə Azərbaycan Parlamenti "İnsanın immunçatışmazlıq virusunun törətdiyi xəstəliyin (AİDS) 

yayılmasının qarşısının alınması" haqqında Qanun qəbul etmişdir. 

Dünyanı bu müdhiş  xəstəliyə qarşı mübarizə aparmağa sövq etmək üçün BMT-nin xüsusi qərarı 

ilə 1 dekabr QİÇS-ə qarşı Beynəlxalq Mübarizə Günü elan edilmişdir. 

 


 

58 


3 DEKABR 

 

ÜMUMDÜNYA ƏLİLLƏR GÜNÜ 



 

İnsanların hamısı eyni olmur. Fiziki cəhətdən sağlam olanlarla yanaşı,  əlillər və  şikəstlər də 

vardır.  Əlillik və  şikəstlik müxtəlif yollarla yaranır: anadangəlmə, müharibələr, yol-nəqliyyat, istehsalat 

qəzaları, xəstəliklər nəticəsində qazanılmış əlillik və şikəstlik vardır. 

Əlillik eyib sayılmamalıdır, çünki bu insanlar fiziki cəhətdən tam olmasalar da, onlarda da nəcib 

ürək, saf insani keyfiyyətlər, yüksək bilik, bacarıq və intellektual qabiliyyətlər vardır. 

İndi dünyada xeyli əlil var. Təkcə Azərbaycanda onların sayı 360 minə çatır. Əlbəttə, onların bir 

hissəsi XX əsrin ən dəhşətli fəlakəti sayılan İkinci Dünya müharibəsinin, Birinci Qarabağ müharibəsinin, 

erməni soyqırımının və terrorunun nəticəsidir.  Əlillər əhalinin başqa təbəqələri ilə müqayisədə daha çox 

sosial müdafiəyə, mənəvi dəstəyə, humanist münasibətə möhtacdırlar. Bu insanlar hətta maddi cəhətdən 

təmin olunsalar belə, isti münasibət, doğmalardan və yadlardan qayğı, mərhəmət və diqqət umurlar. 

Ölkəmizdə  əlillərin sosial müdafiəsinə xüsusi diqqət yetirilir. Bu barədə bir sıra dövlət 

əhəmiyyətli proqramlar həyata keçirilmişdir.  Əlillər mənzil, maşın,  əlil arabaları ilə  təmin olunur, 

müxtəlif ölkələrdə dövlət vəsaiti hesabına müalicə və bərpa kursları keçirlər. 

Beynəlxalq aləm də əlillərə qayğı və diqqəti artırıb. Onların hüquqlarının qorunması sahəsində bir 

sıra tədbirlər həyata keçirilib. Onlardan ən mühümü BMT tərəfindən 1983-1992-ci illərdə  həyata 

keçirilmiş  Əlillər Onilliyidir. 1992-ci il oktyabrın 14-də Onilliyin başa çatması münasibətilə BMT Baş 

Məclisi dekabrın 3-nü "Əlilliyi olan insanların Beynəlxalq günü" kimi qeyd olunması haqqında 

Bəyannamə qəbul etmişdir. Bu günün məqsədi cəmiyyəti əlillik problemlərinin həllinə cəlb etmək, əlilliyi 

olan bütün insanların hüquqlarını qorumaqdır. 

 


 

59 


10 DEKABR 

 

İNSAN HÜQUQLARI GÜNÜ 



Yüklə 0,71 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin