Tarjimon: Shahnoza Qahhorova
Yüklə 1,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Shams Tabriziy
1245 yil, 12 iyun, Konya. Turgan-bitgani tomoshaxonaning o'zi! Agar musulmonlar o'z gunohlarini yuvish uchun butun Ramazon oyi Xudoga bag'ishlab ro'za tutsalar ham va har Iydi Ramazon qo'y yoki echki qurbonlik qilsalar ham, agar butun umr Makka ziyorati orzusini qilsalar va kuniga besh mahal joynamoz yoysalar hamki, qalblarida IShQ tuyg'usi bo'lmasa - bularning barchasida ne ma'no bor? IShQdan ayro e'tiqod - quruq so'zlardangina iborat; so'zlarda asl hissiyot bo'lmagani uchun ular juda zaif va nohayotiy, noaniq va puchdir. Nahotki Xudoni Makka yoki Madinaga borganda topish mumkin deb o'ylasalar? Yoki uni machitda topish mumkin deb o'ylasalar? Xudoni qandaydir bir «yopiq» makonda ekanini tasavvur qilish mumkinmi?! Hamon Xudo O'ZI «Na Osmonlarim va na Yerim Meni o'ziga sig'dira olmagay, lekin Men menga ishongan qulimning qalbiga sig'aman» degan bo'lsa, Uni biron bir «yopiq» makonda joylashganini qanday tasavvur etish mumkin. O’zining o'tkinchi (cheklangan) tafakkurini Buyuk Xudoni bilish uchun yetarli, deb o'ylaydigan ahmoqqa chinaman. Xudo bilan savdolashish va uning oldidagi QARZlarini uzish mumkin, deb o'ylaydigan johilga achinaman. Nahotki, bu odamlar Xudoni bizning gunohu savoblarimizni tarozuning ikki pallasida o'lchaydigan attorga o'xshatsalar? Yoki nahotki Uni bizning gunohu savoblarimizni xuddi o'zining kirim va chiqim daftariga yozib borib, savdo qiladigan savdogar (sudxo'r)ga o'xshatsalar? O'zlarining Xudo bilan Birliklarini shunday tasavvur etadilarmi? Yo'q! Mening Xudoyim - Buyuk! U Tirik Xudo! Menga o'lgan Xudoning nima keragi bor? Nima uchun men hamisha qo'rquv va vahimalar, taqiq va pandu nasihatlar ichida qotib, qolipda yashashim kerak? U (mening Xudoyim) cheksiz mehr-muruvvatlidir. Uning ismi al-Vaduddir. Zero, U Sevguchidir. Men Unga o'zim qilayotgan har bitta ishimda, xuddi nafas olayotganday yengil va tabiiy hamdu sano aytaman. Zero, Uning ismi al- Hamid, Maqtalguchi (hamdu sanolar aytilguchi)dir. Hamon o'z qalbim tubida Xudo hamma narsani O'zi ko'rib va eshitib turganini bilsam, nima uchun fisqu fasod, g'iybatlar bilan mashg'ul bo'lishim kerak. Axir Uning ismi al-Basir, hamma narsalarni Ko'ruvchi-ku! Al-Jamol, al-Qayyum, al-Rahmon, al-Rahim. Qurg'oqchilik bo'ladimi yo dunyoni suv bosadimi, ochlik yo tashnalikdan o'lay deb qolamanmi, to tizzalarim bukilib, vujudim o'zimga bo'ysunmay qolgunicha, yuragim urishdan to'xtagunicha Uning ishqida kuylayman va Uning uchun raqs tushaman. Uning eng SOF borlig'i, bo'm-bo'sh qismiga, Uning buyuk koinotidagi eng mayda zarralari ichidagi bir zarrachaga aylanmagunimcha, o'z tuban nafsimni (nafsi ammoramni) tinimsiz chilparchin qilishda davom etaman. Men minnatdorlik, quvonch va qat'iyat ila Uning buyukligi va barcha himmatlarini sharaflayman. U menga bergan va bermaganlarning barchasi uchun Unga minnatdorlik izhor etaman, zero menga nima yaxshiroqligini O'zi bilguchidir. Ro'yxatimdagi yana bir qoida yodimga tushib, baxt va umid to'lqini meni qamrab olganini his etdim. «Xudo yaratgan „avjudotlar ichida MEN UNGA O'Z RUHIMNI PUFLADIM deb aytilgan Inson alohida o’rin egalladi. Bizlarning har birimiz, beistisno, Xudoning bu yerdagi elchisi bo'lish uchun yaralganmiz. Sen hech bo'lmasa bir marta o'zingdan o'z xatti- harakatlaringda Xudoning yaratmishiga o'xshaymanmi deb so'raganmisan? Sen uzingdagi Xudoni kashf etishing va shu kashfiyot ila yashamog'ing kerakligini eslaysanmi?» Xudo bilan birlashib, fano bo'lish va o'z nafsiga qarshi kurash olib borish o'rniga din mutaassiblari (fanatlar) qo'rquv qo'zg'otib, boshqa odamlar bilan jang qiladilar. Dunyoga qo'rquv to'la ko'z bilan qaragan odamlar voqelikdan yana ham badtar vahimaga tushishlari ajablanarli emas. Biron joyda yer qimirlasa, qurg'oqchilik bo'lsa yoki boshqa koru hol ro'y bersa, ular buni Muqaddas G'azab ifodasi sifatida qabul qiladilar - go'yo Xudo «Mening shafqatim Mening g'azabimdan kuchliroq» demaganday. Fanatlar har xil narsalarni bahona qilib hammaga jahl bilan, g'ijinib qarab xuddi Buyuk Rabbimiz ularning tarafini olishini va o'zlaridagi arzimas qasos o'tini quvvatlashini kutadilar. Ularning hayotlarida faqat achchiq alamlar va nafratlar uchun, yana ularga hamisha va hammayoqda xuddi qora bulutlar kabi hamrohlik qiladigan, ularning o'tmish va kelajaklariga soya solib turadigan cheksiz norizoliklar uchun o'rin bor, xolos. Insonda o'rmonni ko'rib, daraxtlarni ko'ra olmaydigan hollar bo'ladi. Ba'zi qoidalarni butunning nurida ko'rmoq joiz. Butun esa o'z mohiyatida yashirin. Fanatlar Qur'onning mohiyatini izlashni istamay va uni butunligicha qabul qila olmay, ayrim oyatlarni odamlarning vahimaga tushgan ongiga mos kelamagan muqaddas ko'rsatma sifatida ajratib oladilar. Ular hamma vaqt Qiyomat kuni barcha insonlar soch tolasidan ingichka va pichoq tig'idan keskir Sirot ko'prigidan o'tkazilishlarini eslatadilar. Ko'prikdan o'ta olmagan gunohkorlar do'zaxga tushishlari va oxiratga qadar o'sha yerda azob chekishlarini aytadilar. Begunohlar esa ko'prikdan o'tib ketishlarini, mevazor bog'lari, shirin suvlari va go'zal farishtalari bor jannatga tushishlarini aytadilar. Fanatlarning tasavvurlariga shu manzara muhrlangan. Ularning dunyoviy hayot qarshisidagi qo'rquvlari, qilgan ishlarining jazosi haqidagi qo'rquvlari shu qadar kattaki, o'zlarini oqlashga bo'lgan urinishlari yo'lida Xudoni ham eslaridan chiqaradilar! Naxotki ular qirq qoidaning ushbu qoidasini bilmaydilar? «Do'zax HOZIRda va ShU YERDAdir. Jannat ham shunday. Do'zaxdan qo'rqish va jannatni orzu qilish kerak emas, zero do'zax ham, jannat ham hamisha inson qalbida. Qachon ishq bizga nuzul etsa, demak, biz jannatdamiz. Qachon nafratlansak, hasad qilsak yoki jang qilsak, demak, biz do'zax o'tida yonayotirmiz». Yigirma beshinchi qoidada shunday deyilgan. Inson vijdoni uning gunohlarini ko'rsatganidagi azoblar do'zaxdan qo'rqinchliroq emasmi? O'zidan so'rang. U sizga do'zax nimaligini aytadi. Insonda ahyonda Xudo bilan to'liq muvofiqlikda yashayotganini bilganidagi baxt tuyg'usidan go'zalroq jannat bormi? O'zidan so'rang. U sizga jannat nimaligini ayta oladi. Hamon hozirgi ondayoq Xudoning hayotimizda bor yo yo'qligini to'liq bila olsak, o'limdan keyingi olam, tasavvurdagi kelajak haqida bezovtalikning nima keragi bor? Do'zax haqida o'yga tolishlar va jannat ta'malari so'fiylarga xos emas, shuning uchun ular Xudoni sof holda va bezovtaliklarsiz, dog'i hasratlarsiz haqiqiy (beminnat) ishq bilan sevadilar. Ishq sababdir. Ishq maqsaddir. Va Xudoga muhabbating kuchli bo'lsa, uning barcha yaratmishlarini ham ular U tufayli yaralganliklarini va U tufayli yashayotganlarini bilganing uchun sevsang, boshqa hech nimaning ahamiyati qolmaydi. Bunda hech qanday «men»ga o'rin qolmaydi. Butun vujuding bilan sening butun borlig'ing bo'lgan HECh NIMAga yo'nalasan. Ertasi kuni biz Rumiy bilan shular haqida o'ylar ekanmiz, u ko'zini yumdi va birdan shu satrlarni ayt- di: Vah, menga Mashriq nadir, Magrib nadir, Balki ko'klarga ucharmen, bari bir. Unda bo'lmas ersa gar Sendan nishon, Hech erur menga bu umri jovidon. Rumiy o'zini shoir deb hisoblamaydi. Lekin u haqiqiy shoir. Zo'r shoir! U endi o'zini shoir sifatida kashf etmoqda. Ha, Rumiy haqli. U na Mashriqqa va na Mag'ribga tegishli. U Ishq Saltanatiga tegishli. |