Tasdiqlayman” O’quv ishlari bo’yicha prorektor

Beshinchi boskichda
xisob-kitob natijalarini ishlab chikish EXD1da amalga oshiriladi,
ularning atroflicha taxlili utkaziladi va xulosa kilinadi. Bunda xulosalarning ikki turi bulishi mumkin:
yoki matematik modelni, yoki olingan natijalarni turli mezonlar buyicha tekshiruvdan utkazib anikdash
zarurligi belgilanadi, bular ilmiy yutukka aylanadi xdmda buyurtmachiga beriladi. Amalda esa xar ikki
xulosalar kupincha uchrab turadi.
EXD1da amaliy masalalarni yechish - murakkab ilmiy ishlab chikarish jarayoni, ularni egallash va
boshkarish uchun uni urganish zarur.

---

---

62
X,isoblash eksperimentidan fan va texnikaning k5shgina soxalarida turli amaliy masalalarni

x,al etishda foydalaniladi.
YAdro energetikasida fizik jarayonlarda sodir buladigan xodisalarni mufassal modellashtirish
asosida reaktorlarning ishlari bashoratlanadi. Bunda xisoblash eksperimenti tabiiysiga juda yakin utadi,
bu butun tadkikot turkumini tezlashtiradi va xarajatlarni kamaytiradi.
3-rasm. X,isolaSH ekskerimenti texnologik turkumining tarxi
Kosmik texnikada uchuvchi apparatlar trayektoriya™, ogish burchagi xdsoblanadi,
radiolokatsiya ma’lumotlari, yuldoshdan olingan tasvirlar va X.k.lar ishlab chikiladi. Ekologiyada
bashoratlash va ekologik tizimlarni boshkarish masalasi xal etiladi. Kimyoda kimyoviy reaksiyalar
xisoblanadi, ularning konstantasi aniklanadi, jadallashtirish maksadida makro va mikro darajada
kimyoviy jarayonlar tadkik, etiladi va x.k.
Texnikada billurlar va plyonkalar o lish jarayoni, belgilangan xossali materiallarni yaratish texnologik
jarayonlari va x-k.lar xisob-kitob kilinadi. Xisoblash eksperimentini kullash eng muxim soxasi
fizikadir. Masalan, mikrodunyodagi chizshsiz jarayonlarni urganishda bu kul keladi. YUkorida
keltirilgan va xisoblash eksperimentini kullashning boshka misollari amalii muammolarga nazariy
taxlil kilish asosida yangi zamonaviy metode logiyasining samaraliligidan dalolat beradi.