Tashkil topgan. To‘liq yoki qisman bir-biriga kiruvchi detallar birikma hosil qiladi

1-misol. qo‘zg‘aluvchan silindrik birikmada teshik O55
қ0,30
мм, val 
030
,
0
60
,
0
55
−
O
мм, 
Teshik 
Nominal o‘lcham: D
H
=50 мм, ES=0,030 мм EI=0,0
Eng katga chekli diametri: D
ma=
D=ES=50=0,030=50,030 
Eng kichik chekli diametri: D
min
=D
H
=EI=50=0,0=50,0 
Teshik joizligi: T
p
=ES-EI=0,30-0=0,030 
Val 
Nominal o‘lcham: d
H
=50 мм, es=-0,030 мм, ei=-0,060
Eng katta chekli diametri:  d
max
=d
H
=es=55-0,03=54,97 мм 
Eng kichik chekli diametri: d
min
=d=ei=55-0,06=54,94 мм 
Val joizligi: T
d
=es-ei= -0,030=0,060=0,030 мм 
Val o‘lchamlari teshik o‘lchamlaridan kichik bo‘lganligi uchun tirqishli 
o‘tkazish hosil bo‘ladi, uning chekli qiymatlari: 
Eng katga tirqish: S
max
=D
max
-d
min
=50,03-54,94=0,90 мм
Eng kichik tirqish: S
min
=D
min
-d
max
=50-54,97=0,030 мм 

---

O‘tqazishning joizligi bu maksimal va minimal tirqishlar yoki taranglik 
ayirmasiga teng, ushbu misol uchun tirqishli o‘tkazishning joizlik qiymati (TS) 
quyidagicha aniqlanadi: 
T
s
=S
max
-S
min
=0,090-0,030=0,60 мм 
bundan tashqari T
s
=T
d
=T
d
=0,030=0,030=0,60 мм 
Birikmaning joizlik maydoni grafigini chizamiz. Buning uchun nominal 
o‘lchamga teng bo‘lgan gorizontal nol chizig‘ini chizamiz (6-rasm). 
Ordinata o‘qiga oddiy masshtabda chekli og‘ish qiymatlarini qo‘yamiz. 
Teshikning yuqorigi og‘ish qiymati 0,030 mm, pastki egish qiymati «O» ga teng, 
uning joizlik maydoni ana shu qiymatlardan nol chizig‘iga parallel qilib o‘tqazilgan 
chiziqlar orasida joylashgan va uni TD bilan belgilaymiz. Yuqoridagi singari valni 
chekli og‘ish qiymatlarining ishorasi manfiy bo‘lgani uchun nol chizig‘idan pastga 
qo‘yamiz va shu gorizontal chiziqda orasida val joizlik maydoni Td ni ajratamiz. 
Ushbu grafikdan shunday xulosa qilish mumkinki, agar teshikning joizlik 
maydoni val joizlik maydoni ustida joylashgan bo‘lsa, tirqishli o‘tqazish hosil 
bo‘ladi.