Tasniflanishi

partiyasining o‘rtacha hajmi, har oyda yuborilgan jo‘natmalar soni, jo‘natilish 
punktlari va boradigan joylar ko‘rsatilishi va u quyidagi bosqichlarni o‘z ichiga 
oladi. 
1. Yuklarni yetkazib berish variantlarini shakllantirish. Ular marshrut, yuk 
tashish texnologiyasi va transport turlari bilan farqlanadi. Har bir multimodal 
tashish uchun barcha transport va tashish imkoniyatlari, texnologiya xususiyatlari, 
yuklarni yetkazib berishni tashkil qilish va tijorat shartlari ko‘rib chiqiladi. 
2. Multimodal yetkazib beriladigan asosiy va qo‘shimcha liniyalarda 
tashuvchilarni tanlash. Tanlov uchun ma’lumot sifatida kompaniya liniyasi 
xodimlari, maxsus nashrlari, bukletlar, hisobotlar va boshqalar ishlatiladi. Har bir 
korxona uchun yuk tashish porti va harakat tarkibining muntazamligi va 
harakatlanish vaqti, portlardagi xarajatlar va boshqalar belgilanadi. 
3. Tarif rejasi bo‘yicha tariflarni hisoblash. Har bir sxemada multimodal 
transportning asosiy va qo‘shimcha liniyalari bo‘yicha xarajatlar summasi joriy 
tariflarni hisobga olgan holda belgilanadi. 
So‘nggi vaqtlarda avtomobil transportida har bir korxona o‘z xarajatlari va 
belgilangan rentabellik darajasini hisobga olib yuklarni tashish uchun o‘zining 
tariflari va shartnoma stavkalarini belgilamoqda. Ichki suv tashishlarda ham 
tashish xizmatlari uchun to‘lov shutamoyil orqali amalga oshirilmoqda. 
4. Optimal yetkazib berish variantini tanlash bo‘yicha mijozga tavsiyalarni 
asoslash. Multimodal tashuvlarning barcha variantlari uchun MTO mijozga har bir 

---

yetkazib berish varianti uchun transport xizmatining sifatini baholash, shuningdek, 
tariflarni hisoblash imkonini beradi. To‘liq tahlil asosida operator optimal yetkazib 
berish varianti to‘g‘risida xulosa chiqaradi. 
5. Multimodal tashishni tashkil etish va nazorat qilish. SHartnomaning 
shartlariga muvofiq, MTO quyidagilarni o‘z bo‘yniga oladi: transport vositasiga 
buyurtma berish; yuklarni qabul qilish; qayta ishlash, yuklash va hujjatlashtirish; 
bojxona rasmiylashtiruvi; sug‘urta qilish; yukning harakatlanishi to‘g‘risida 
mijozga xabar berish. Multimodal tashuvlar ekspeditorlari ishining samaradorligi 
ko‘p jihatdan xizmatlar doirasini kengaytirish, yuklarni yetkazib berish uchun o‘z 
ishlab chiqarish bazasini yaratish, zamonaviy texnologiyalarni joriy etish va 
zamonaviy texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha kafolatlarning zamonaviy logistik 
tamoyillari va yo‘nalishlarini qanchalik yaxshi va izchil bajarishidan kelib chiqadi.
Transport-ekspeditorlik faoliyati har qanday ichki milliy iqtisodiyotni 
mamlakat iqtisodiyotini, shu bilan birgalikda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning 
tashqi iqtisodiy faoliyatini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Xalqaro transport 
ekspeditsiyasi butun dunyoda moddiy oqimlarning harakatini tashkil qilish va uni 
ta’minlash uchun javobgardir. Ekspeditorlik biznesi tovarlar va xalqaro 
tashishlardagi tashqi savdoni o‘zaro bog‘laydi, bu ikkala tomonning ham faol 
ishtirok etishi zarurligini isbotlaydi. 
Xalqaro savdoning 90% dan ortig‘i ekspeditorlik va shunga o‘xshash 
xizmatlar orqali bajariladi. Bundan tashqari, kamida uchta professional yetkazib 
beruvchilar - har xil transport vositachilari yetkazib beriladigan har qanday xalqaro 
yetkazib berish tartibida ishtirok etadilar. 
Butun dunyoda transport ekspeditorlariga tovarlar va xizmatlarni yetkazib 
beruvchilar va iste’molchilar tomonidan talab qilinadigan o‘nlab turli funktsiyalar 
ishonib topshiriladi. Rasmiy ravishda, bu transport xizmatlari bozorida 
professional jamoalarning vositachilik faoliyatidir. Ba’zan, bu ekspeditorlikni 
autsorsing deb aytishadi. Tovarlarni sotuvchilar va xaridorlar tovarlarni yetkazib 
berishni istamaydilar, tashuvchilar va transport infratuzilmasi korxonalari (portlar, 
aeroportlar, terminallar va boshqalar) o‘z xizmatlarini taqsimlash va sotishda 
muammolarga duch kelmoqdalar. 
So‘nggi yillarda "ekspeditorlik xizmatlari" tushunchasi "logistik xizmatlar" 
atamasi bilan almashtirildi. Ikki xalqaro tashkilot darajasida aniqlandi. "Yuk 
tashish va logistika xizmatlari" kontseptsiyasining rasmiy tavsifi 2004 yil 29 
oktyabrda FIATA (
Mejdunarodnoy federatsiey ekspeditorskix assotsiatsiy
) va 
KLEKAT (
Evropeyskoy assotsiatsiey po okazaniyu ekspeditorskix, transportnыx, 
logisticheskix i tamojennыx uslug
) tomonidan qabul qilindi. 
Ekspeditorlik va logistik xizmatlar yuqorida ko‘rsatilgan xizmatlarni taqdim 
etish bilan bog‘liq transportning har qanday turi (transportning bir yoki bir necha 

---

turlari), konsolidatsiya, saqlash, qayta ishlash, qadoqlash, eksport qilish, yetkazib 
berish, shuningdek qo‘shimcha va maslahat xizmatlarini anglatadi hamda unga 
qo‘shimcha ravishda bojxona va soliq masalalari bilan bog‘liq xizmatlar, tovarlarni 
deklaratsiya qilish, tovarlar sug‘urtasi, tovarlarga to‘lov operatsiyalarini amalga 
oshirish va tegishli hujjatlar to‘plash (cheklamagan holda) ishlarini amalga 
oshiradi. Ekspeditorlik xizmatlari, shuningdek, tovarlarni tashish, qayta ishlash 
yoki saqlash bilan bog‘liq bo‘lgan zamonaviy va aloqa texnologiyalari bilan 
logistik xizmatlar hamda tovarlarning harakatini boshqarishning butun tizimini 
qamrab oladi. Ushbu xizmatlar, ularning moslashuvchan foydalanish talablariga 
javob beradigan tarzda o‘zgarishi mumkin. 
SHunga qaramay, jahon hamjamiyati birinchi navbatda yuk oqimlarining 
harakatini tashkil qilish bilan bog‘liq xizmatlarni tan oladi. Ushbu xizmatlar 
transport xizmatlarini to‘ldiradi va kengaytiradi. Ekspeditorlik xizmatlari majmui 
juda keng va yuzdan ortiq nomlarni o‘z ichiga oladi - tovarlar sotish bo‘yicha 
xalqaro shartnomaga tomonlarni faqatgina jo‘natuvchidan qabul qilinadigan 
joygacha bo‘lgan yukni jismoniy tekshiruvga jo‘natishdan iboratdir. 
Xalqaro bozorda faoliyat turi bilan ajralib turadigan yuklarni tashuvchi ikkita 
asosiy ekspeditorlik guruhlari mavjud. Ba’zilari oddiy vositachilar bo‘lib, yuklarni 
yetkazib berishni tashkil qiladi. Boshqa ekspeditorlar faqat yuklarni tashishni 
tashkil qilish bilan bir qatorda yuklar bilan faol ish olib boradilar: ular yuklarni 
o‘zlariga qabul qilib olish, o‘rash, qadoqlash va markirovka qilish, yuklarni 
saqlash, ularni yuklash, tushirish va boshqalar. Ushbu va yuqorida aytib o‘tilgan 
boshqa qo‘shimcha transport xizmatlari bozorining professional ishtirokchilari 
qonun hujjatlarida hech qanday batafsil ma’lumotga ega bo‘lmagan holda 
ekspeditorlar deb yuritiladi. 
Biroq, ekspeditor - vositachilar (yuklarni tashishni tashkil etuvchi 
ekspeditorlar) va yuklar bilan ishlaydigan ekspeditorlar faqatgina taqdim etilgan 
xizmatlar va xizmat ko‘rsatish doirasidan farq qiladi. Asosiy farq, ularning har 
ikkalasi ham yuklarning mazmuni va 
o‘lchami jihatidan bir xil javobgarlikka ega 
bo‘lishidir. Mas’uliyat bir xil - mijozning yukini hech qachon ko‘rmagan 
tashkilotchi va, albatta, mijozning yuki bilan ishlaydigan yuk ekspeditoriga 
qo‘yiladi.
Dunyoda majburiy xalqaro transport va ekspeditorlik qonuni yo‘q. Bu shuni 
anglatadiki, xalqaro yuk tashish konventsiyalari mavjud emas. Xalqaro yuk tashish 
xizmatlari, ya’ni xalqaro yuk tashishni tashkil qilish yoki ichki transportda tashish 
bilan bog‘liq transport-ekspeditorlik xizmatlari bilan bog‘liq xizmatlardan qat’iy 
nazar, tashish shartnomasi faqat amaldagi milliy qonunga bo‘ysunadi. SHu bilan 
birga, xalqaro ekspeditsion kelishuv tomonlari shartnoma tomonlarining 
munosabatlarini tartibga soladigan milliy qonunni tanlash huquqiga ega. 

---

Agar transport-ekspeditorlik faoliyati (xalkaro yoki milliy mikyosda) mavjud 
bo‘lsa, unda ekspeditor va mijoz o‘rtasida shartnoma munosabatlari mavjud. 
SHartnomaning mavjudligi, qoida tariqkasida, tomonlar uchun tushunarli bo‘lgan 
yozma shaklda bajarilishini nazarda tutadi. Ammo ixtiyoriy shaklda tuzilgan 
shartnomaning o‘zi xar doim ham ekspeditor shartnomasiga muvofiq bajarishi 
kerak bo‘lgan ushbu xizmatlar va ishlarning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlashga 
imkon bermaydi. Agar transport ekspeditsiyasi shartnomasining tuzilishi va 
mazmunini to‘lik birlashtirish imkonsiz bo‘lsa, mijoz tomonidan buyurtmani 
hujjatlashtirish va ekspeditor tomonidan ba’zi ishlar va xizmatlarni bajarish 
haqiqatan qam mumkin. FIATA boshqalar qatori aynan shu muammolarni hal 
qilish bilan shug‘ullanadi. 
FIATA yuk tashish faoliyatini amalga oshirish va bajarish tartibi bilan bog‘liq 
hujjatlar odatda FIATA ekspeditorlik hujjatlari deb ataladi. SHu bilan birga, 
quyida sanab o‘tilgan barcha hujjatlar to‘g‘ridan to‘g‘ri transport-ekspeditorlik 
munosabatlarining shartnoma bilan ta’minlanishi, ya’ni transport-ekspeditorlik 
xizmatlarini ko‘rsatish bilan bog‘liq. Ba’zi hujjatlar yordamchi, ba’zi hujjatlar 
transport va yuk sertifikatlari rolini o‘ynaydi, ba’zi FIATA hujjatlari, aslida, 
transport va tashish hujjatlaridir. 
FIATA hujjatlarini ishlab chiqish, yaratish va amalga oshirish nafaqat tovarlar 
va transport vositalarining harakatini tartibga solish, balki hujjat jarayonlari, 
tovarlar va xizmatlar sohasida xalqaro savdo jarayonlarini moslashtirish va 
standartlashtirishdir. FIATA hujjatlarini shakllantirish g‘oyasi tovarlar harakatini, 
shuningdek yuk tashish va tarqatish bo‘yicha tegishli hujjatlarni faqat tovarlar 
taqsimoti va transport faoliyati sohasining o‘zi emasligi faktiga asoslangan edi. 
Zamonaviy jahon iqtisodiyoti va xalqaro savdoda transport hujjatlari eng 
muhim bevosita va bilvosita vazifalarni bajaradi. SHuning uchun FIATA 
hujjatlarini ishlab chiqish kamida uch asosiy omilga bog‘liq. 
Faktorlarning birinchi guruhi xalqaro va ichki savdo tizimida transport 
ekspeditorining roli, joyi va ahamiyati bilan belgilanadi. Tashishlarning arxitektori 
va tashkil etuvchisi - transport ekspeditori tovarlar va xizmatlar ishlab chiqarish va 
tarqatish sohasidagi bir qator sub’ektlarning tashkiliy, iqtisodiy, texnologik va 
huquqiy munosabatlari markazida joylashgan. Transport ekspeditori o‘zaro 
aloqada bo‘lgan shaxslarning to‘liq ro‘yxatiga quyidagilar kiradi: tovarlar 
sotuvchisi va xaridorlari, yukni jo‘natuvchi va qabul etuvchidar, tashuvchi va kema 
egalari, temir yo‘l va transport vositalari egalari va ijarachilari (masalan 
konteynerlar), transport infratuzilmasi korxonalari (dengiz va daryo portlari), temir 
yo‘l stantsiyalari, avtostantsiyalar, aeroportlar), turli maqsadlar uchun omborlar va 
terminallar, sug‘urta kompaniyalari, tovarlar va pochta jo‘natmalarini tezkor 
yetkazib berish bo‘yicha operatorlar, davlat va hukumatning boshqa organlari, 

---

ekspeditorlik sohidagi hamkasblar, tashuvchilarning agentlari, yuk agentlari va 
boshqalar. Ularning barchasi va ko‘plab boshqa yuk tashuvchilar turli vazifalarni 
bajarishning turli bosqichlarida turli bozor munosabatlari bilan turli shartnoma 
munosabatlari doirasida o‘zaro hamkorlik qiladilar. 
FIATA hujjatlarining mavjudligi zarurligini belgilovchi omillarning ikkinchi 
guruhi transport ekspeditori yuqorida ko‘rsatilgan xizmatlar va mijozlar bilan 
tuzilgan shartnoma munosabatlari doirasida amalga oshiradigan turli vazifalardan 
kelib chiqadi. Yuqoridagi bozor sub’ektlarining har biri bilan, yuk ekspeditori 
o‘ziga xos shartnoma munosabatlariga kiradi. Biroq mijozlarning manfaati uchun 
xizmat ko‘rsatishning shaxsiylashtirilgan to‘plamlari ekspeditorni har xil xizmatlar 
ko‘rinishida amalga oshirishga majbur qiladi, aksincha, turli xil ishlar va 
xizmatlarning murakkab kombinatsiyalarini amalga oshirishga majbur qiladi. 
Masalan, faqat ekspeditor oddiy vositachi bo‘lishi mumkin, xalqaro va ichki 
kommunikatsiyalarda transport vositasini boshqaruvchi, me’mor va tashuvchi 
tashkilot, tashuvchi (haqiqiy va shartnomaviy), intermodal (multimodal) operator, 
egalik qiluvchi (savdo va bojxona), stividor, uy egasi transport vositalari va 
transport jihozlarini ijaraga beruvchi, bojxona brokerlari va boshqalar. Har bir 
funktsiya o‘z shartnomaviy munosabatlar tizimida amalga oshiriladi va shuning 
uchun tegishli hujjat, aniq va standart asosida amalga oshirilishi kerak. Yukni 
mijozdan qabul qilib, ekspeditor tegishli hujjatni taqdim etishi shart, shartnomaviy 
tashuvchi sifatida saqlash hujjati - xavfli yuklar bilan ishlaydigan odatiy hujjat - 
ushbu toifadagi tovarlar uchun qabul qilingan hujjatlar va hokazo. Ushbu 
yo‘nalishda FIATA ekspeditorlar faoliyatini hujjatli qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha 
ishlari olib borilmoqda. 
Va nihoyat, yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, transport yoki ekspeditorlik bilan 
bevosita va to‘g‘ridan-to‘g‘ri munosabatlarga ega bo‘lmagan organlar va 
tuzilmalar uchun birlashtirilgan ekspeditsiya hujjatlari talab qilinadi. Bu uchinchi
tomondan hujjatlarni qo‘llashdir. Masalan, banklar o‘zlarining ishlarida transport-
ekspeditorlik hujjatlarini tovarlarni sotish va sotib olish bo‘yicha shartnomalar 
bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bajarishlarini tasdiqlashi sifatida foydalanadilar. 
Bojxona organlari hujjatlarni rasmiylashtirish tovarlarni eksport qilish yoki tegishli 
mamlakatlar hududidan olib kirilganda tovarlarni rasmiylashtirish tartibini talab 
qiladi. Eksport hujjatlarini, shu jumladan, transport va ekspeditorlik xizmatlarining 
eksportini tasdiqlash uchun soliq organlari talab qilinadi. Davlat nazorat organlari 
kuzatuv va boshqa funktsiyalarni amalga oshirayotganda jo‘natuvchi hujjatlarni 
talab qilishi mumkin. SHuning uchun FIATA hujjatlarini qo‘llash transport sohasi 
doirasidan tashqariga chiqadi. 
Bularning 
barchasi 
Xalqaro 
ekspeditorlar 
uyushmalarining 
xalqaro 
federatsiyasi tomonidan xalqaro transport-ekspeditorlik hujjatlarini yaratishni 

---

oldindan belgilab berdi. Ekspeditorlik ish hujjatlarining keng doirasi boshqa 
nufuzli xalqaro hukumat va nohukumat tashkilotlari - Xalqaro savdo palatasi 
(XSP), jumladan, Savdo va taraqqiyot bo‘yicha BMT Konferentsiyasi 
(YuUNKTAD), Xalqaro havo transporti assotsiatsiyasi (IATA) va boshqalar. 
Ularning barchasi va ayrim xalqaro tashkilotlar FIATA hujjatlarini ishlab chiqish, 
ularni loyihalashtirish va qo‘llash tartib-qoidalari va rasmiylashtirishlarini ishlab 
chiqishga harakat qildilar. 
FIATA hujjatlari har birida juda aniq ma’lumotga ega bo‘lishi kerak bo‘lgan 
har bir aniq to‘plam va ustunlar (qutilar) ga ega bo‘lgan qat’iy blankaga ega. 
FIATA har bir hujjati o‘zining original rangiga ega. FIATA hujjat shakllaridan har 
qanday chiqindiga chiqarishga yo‘l qo‘yilmaydi, aksincha ular ularni belgilagan 
yoki tan olingan funktsiyalar nuqtai nazaridan bekor qiladi. Har bir hujjat uchun 
xalqaro ekspertlar uyushmalari Federatsiyasi ularni to‘ldirish bo‘yicha 
ko‘rsatmalar ishlab chiqdi, bu esa tegishli shakllarning qaysi qismlarini kim 
to‘ldirishi ko‘rsatilgan. Hujjatlarning haqiqiyligi ularning har biri uchun tegishli 
standart shartlar bilan tartibga solinadi. FIATA hujjatlari jo‘natuvchi hujjatlarning 
birlashtirilgan shakli ekanligi haqida fikr bildirish mumkin. Hujjat ustunlarining 
sarlavhalari ingliz tilida yozilgan. 
Bunday yondashuv FIATA hujjatlarini turli sohalarda qo‘llash imkonini 
beradi, chunki ma’lum hujjat bilan tasdiqlangan shartnomaviy munosabatlarning 
o‘ziga xos xususiyatlariga bevosita bog‘liq bo‘lmagan hujjat shakllariga ma’lumot 
kiritish imkoniyati cheklangan. Hujjatlar kontentda yagona. Hujjatlarning o‘ziga 
xos xususiyati - axborotni raqamli shaklda kiritish imkoniyati. Bu hujjatlarni 
xalqaro elektron axborot almashish tizimlariga o‘tkazish va qayta ishlashni nazarda 
tutadi. Bitta hujjat - FIATA (FFI) buyurtma qutisi (qutilari) uchun noyob 
identifikatsion raqamli kodlarni taqdim etadi. 
FIATA hujjatlarining huquqiy asoslari mijoz va yuk ekspeditori o‘rtasidagi 
rasmiy shartnomaviy munosabatlar bilan belgilanadi. Har bir hujjat, FIATA hujjati 
bilan tasdiqlangan, ekspeditorning vazifalariga nisbatan shartnomaning xulosasini 
tasdiqlaydi. Ular transport-ekspeditorlik faoliyati uchun universal vositadir. 
Bugungi kunga kelib, FIATA hujjatlari yuklarni ekspeditorlar bilan shartnoma 
munosabatlari uchun mijozlarning ko‘pgina imkoniyatlarini rasmiylashtirmaydi. 
Biroq, bu yo‘nalishdagi ishlar davom etmoqda.
FIATA hujjatlari mamlakatda xalqaro transport-ekspeditorlik shartnomasini 
huquqiy tartibga solishda alohida huquqiy rol o‘ynaydi. Keng ma’noda, FIATA 
hujjatlari xalqaro savdo tovarlari harakatining to‘siqlarini bartaraf etish uchun 
mo‘ljallangan. 
FIATA 
hujjatlari 
tomonidan 
tasdiqlangan 
tovarlarning 
harakatlanishi xalqaro savdo tartib-qoidalarini soddalashtirishga, texnik to‘siqlarni 
va cheklovlarni bartaraf etishga, turli xil huquqiy rejimlarni va til qiyinchiliklarini 

---

yumshatishga yordam beradi. Natijada, buning barchasi tashqi savdo operatsiyalari 
samaradorligini oshirishga, yagona savdo qoidalari va urf-odatlarni yaratishga 
yordam beradi. 
FIATA hujjatlarini yaratishda umumiy tamoyillar quyidagicha 
umumlashtirilishi mumkin: 
- ba’zi bir ekspeditorlik shartnomaviy munosabatlarini amalga oshirishda 
foydalaniladigan standart birlashtirilgan proforma hujjatlari ishlab chiqilgan; 
- hujjatlardan foydalanishni aniqlaydigan xalqaro va milliy shartlar mavjud; 
- hujjatlar xalqaro bank tizimi va xalqaro to‘lov tizimlari tomonidan qabul 
qilinadi va e’tirof etiladi; 
- hujjatlar jahon miqyosida mavjud bo‘lmagan yagona xalqaro yuk tashish 
qonunining zamonaviy normalarini shakllantirish uchun zarur shart-sharoitlarni 
yaratadi. 
FIATA hujjatlarini ishlab chiqish va amalga oshirish xalqaro ekspeditorlik 
faoliyatini tartibga va reglamentga solish uchun yagona qonuniy asos bo‘lmasagina 
amalga oshiriladi. Xalqaro trans konventsiyalari mavjud emas: bunday faoliyat 
uchun biron-bir shartnoma har qanday milliy fuqarolik qonunchiligiga kiradi. 
SHuning uchun FIATA hujjatlarini yaratish va tan olinishi transport-ekspeditorlik 
faoliyatini xalqaro-huquqiy tartibga solishda birinchi qadam hisoblanadi. Buning 
amalga oshirilishi uchun FIATA hujjatlari transport, bojxona, bank va boshqa 
jamoalar, dunyoning turli mamlakatlaridagi tovarlarni harakatini boshqarishning 
davlat va nodavlat organlari tomonidan rad etilmasligi kerak. 
Bugungi kunda FIATA transport-ekspeditorlik faoliyati sohasidagi hujjatli 
mahsulotlar: 
- FIATA ekspeditoriga topshiriqnoma 
(FIATA Forwarding Instructions - FFI). 
Hujjat 1984 yilda transport-ekspeditorlik hujjati ishlab chiqilgan va amaliyotiga 
kiritilgan; 
- FIATA ekspeditorlik tilxati 
(FIATA Forwarders Certificate of Receipt - FCR). 
Hujjatning amal qilishi 1955 yil; 
- FIATA tashishning ekspeditorlik sertifikati 
(FIATA Forwarders Certificate of 
Transport - FCT.
Hujjatning amal qilishi 1959 yil; 
- 
Xavfli 
yuklarni 
tashish 
bo‘yicha 
jo‘natuvchining 
FIATA 
deklaratsiyasi
(FIATA Shippers Declaration for the Transport of Dangerous Goods - 
SDT).
Ushbu nom ostida FIATA ning ikkita hujjati mavjud. Birinchisi 1984 yilda 
ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan. Uning o‘rniga 2005 yildan boshlab u 
takomillashtirilgan; 
- FIATA ombor tilxati 
(FIATA Warehouse Receipt - FWR). 
Hujjat 1975 yilda 
transport-ekspeditorlik amaliyoti jory etilgan; 

---

- FIATA intermodal og‘irligi sertifikati 
(FIATA Intermodal Weight Certification 
- SIC). 
Ushbu sertifikat 1997 yilda ishlab chiqilgan va amalda joriy etilgan; 
- qaytarilmaydigan FIATA multimodal transport nakladnoyi
(Non-Negotiable 
FIATA Multimodal Transport Waybill - FWB). 
Ushbu nakladnoy 1996 yilda ishlab 
chiqilgan va amalda qo‘llanilgan; 
- qaytariladigan multimodal FIATA transport konosamenti 
(Negotiable FIATA 
Multimodal Transport Bill of Lading - FBL). 
Ushbu nom bilan birinchi hujjat 1970 
yilda nashr etilgan. Uning o‘rniga yangi o‘zgartirilgan 1992 hujjati kiritildi. 
Yuqoridagi barcha FIATA hujjatlari yuklarni ekspeditorlik shartnomalari 
bo‘yicha ekspeditorlarning yuk jo‘natuvchi, qabul qiluvchi va boshqalar bilan 
aloqalarini tartibga soladi. 
Asosiy adabiyotlar 
1.
B.A.Xo‘jaev “YAgona transport tizimi va har xil transportlar o‘zaro 
yondoshuvi”. T.”Mehnat”, 2004 y.
2.
Еремеева, Л. Э. Интермодальные и мультимодальные перевозки 
[Электронный ресурс] : учебное пособие / Л. Э. Еремеева ; Сыкт. лесн. 
ин-т. — Электрон. дан. — Сыктывкар : СЛИ, 2014. — 144 с.