Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

Kirish 
kuchaytirgich
Birinchi
oraliq
kaskad
Oxiridan
oldingi
kaskad
Chiqish 
kuchaytirgich
U
kir
U
chiq

---

12
K
P
 [dB] = 10 lg (P
2
/P
1
) = 10 lg K
P 
(1.2)
Quvvat tok yoki kuchlanishning kvadratiga proporsional, u holda tok va 
kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffitsientini mos ravishda quyidagicha yozish 
mumkin: 
K
I
 [dB] = 20 lg (I
2
/I
1
) = 20 lg K
I
,
 
K
U
 [dB] = 20 lg (U
2
/U
1
) = 20 lg K
U
. 
Detsibeldan o‘lchamsiz kattalikka o‘tish quyidagi ifoda orqali amalga 
oshiriladi: 
K
m
= 10
KdB/N
, 
bu yerda 
N=10
quvvat bo‘yicha kuchaytirish koeffitsientini hisoblashda va 
N=20
tok va kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffitsientini hisoblashda olinadi. 
Kuchaytirish koeffitsientlarini logarifmik berilishidan keng foydalanish 
kuchaytirgichlar qo‘llanadigan ko‘plab yo‘nalishlar insonning sezgilariga ta’sir 
etadigan texnikaga bog‘liq bo‘lishi ham sabab bo‘ladi. Insonning qabul qilishi esa 
logarifmik bog‘liqliklar orqali tavsiflanadi. Masalan, ovoz signalining balandligi 
insonning sezgilari bo‘yicha uning quvvati 10 martaga oshganida 2 martaga 
oshadi. 
Agar 
K
u
= 1 dB olinsa, u holda kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish 
koeffitsientini aniqlashda quyidagicha bo‘ladi: 

---

13
K
u
= 10
K,dB/20 
=10
1/20
=
1,12 
Demak, 
agar 
kuchaytirgichning 
chiqishidagi kuchlanish kirishdagi 
kuchlanishdan 1,12 martaga (12%ga) katta bo‘lsa, kuchaytirish bir detsibelga teng 
bo‘ladi. 
Logarifmik baholash o‘lchami ko‘p kaskadli kuchaytirgichlarni tahlil 
qilishda qulay. Logarifmik birliklarga o‘tishda ko‘p kaskadli kuchaytirgichning 
umumiy kuchaytirish koeffitsienti (1.2) formuladan farqli ravishda alohida 
kaskadlar kuchaytirish koeffitsientlarining yig‘indisi orqali aniqlanadi, ya’ni: 
K
umum
 [dB] = K
1
 [dB] + +K
2
 [dB] +... + K
n
 [dB] 
Kuchlanish va tok bo‘yicha kuchaytirish koeffitsientlari kompleks kattaliklar 
hisoblanadi, buni kuchaytiriladigan signaldagi fazaviy surilishlarning bo‘lishi aks 
ettiradi. Masalan, kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti uchun quyidagiga 
ega bo‘lamiz: 
)
(
кир
чик
кир
чик
j
кир
чик
j
кир
j
чик
e
U
U
e
U
e
U
K










yoki 

j
m
e
K
K

, 
bu yerda
K
m
 = (U
chik
 / U
kir
) 
– kuchaytirish koeffitsientining moduli;

 = (

chiq
 – 

kir
)
– kirish va chiqish kuchlanishlari orasidagi fazalarning 
surilishi burchagi. 

---

14
Odatda, kuchaytirish koeffitsienti qaralayotganda uning moduli nazarda 
tutiladi. Fazaviy surilish (kuchaytirish koeffitsientining argumenti) alohida tahlil 
qilinadi. Ham modul, ham fazaning qiymatlari ham kuchaytirish sxemasi 
parametrlarining qiymatlariga, ham kuchaytiriladigan signalning chastotasiga 
bog‘liq bo‘ladi. Ularni tavsiflash uchun amplitudaviy-chastotaviy va fazaviy-
chastotaviy xarakteristikalar deyiladigan xarakteristikalar ishlatiladi.