Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

 
Amplitudaviy modulyatsiya tebranishlar spektri 
 
5.2. Bir polosali modulyatsiyalashli radiouzatkichlar
Amplitudaviy modulyatsiyalashning kamchiliklaridan biri YuCh generator 
quvvatini tejamsiz tarqalishi hisoblanadi. YuCh generator quvvatining 67%i 
tashuvchi tebranishga sarflanadi, u holda uzatiladigan axborot joylashtirilgan yon 
tashkil etuvchilarga 33% quvvat qoladi. AM signal spektri quvvatidan samaraliroq 
foydalanish uchun quyidagi qiziqarli yechim taklif etilgan: 
1. AM signal spektridan tashuvchini olib tashlash va faqat ikkita yon 
chastotalar polosalarini uzatish. Bunda balansli modulyatsiyalash (BM) yoki ikkita 
yon polosalarda (IYoP) uzatish amalga oshiriladi. 
2. IYoP spektridan yana bir yon chastotalar polosalarini (yuqori yoki past) 
olib tashlash, chunki ulardan har biri 
u
m
(t)
 
modulyatsiyalovchi signal haqidagi 
to‘liq ma’lumotga ega bo‘ladi. Bunda endi bir polosali modulyatsiyalash (BPM), 
ya’ni bitta yon polosali (BYoP) modulyatsiyalashni olamiz. 
BPM signalning analitik ifodasi AM signal uchun ifodaga o‘xshash bo‘ladi, 
lekin unda ω
o 
tashuvchi chastotasili spektral tashkil etuvchini olib tashlash zarur 
bo‘ladi: 
𝑆
𝐵𝑀
(𝑢
𝑚
, 𝑡) = 𝐴
0
𝑀𝑢
𝑚
(𝑡)cos (𝜔
0
𝑡 + 𝜑
0
)
(5.3) 

---

72
Umumiy holda istalgan u
m
(t) signal uchun BPM signalning matematik 
modelini quyidagi ko‘rinishda berish mumkin: 
𝑆
𝑂𝑀
(𝑢
𝑚
, 𝑡) = 𝐴
0
𝑀𝑢
𝑚
(𝑡)cos (𝜔
0
𝑡 + 𝜑
0
) ± 𝐴
0
𝑀𝑢
𝑚
∗
(𝑡)sin (𝜔
0
𝑡 + 𝜑
0
)
, (5.4) 
bu yerda minus ishorasi yuqori yon polosaga, plyus ishorasi esa pastki yon 
polosaga tegishli;
u
m
*
(t)
– Gilbert bo‘yicha 
u
m
(t)
signal bilan moslashtirilgan signal.
Gilbert integral o‘zgartirishining fizik ma’nosi quyidagidan iborat: 
u
m
*
(t)
signal 
u
m
(t)
signaldan uning barcha spektral tashkil etuvchilarining fazalari 
π
/2ga 
buralgani bilan farqlanadi. 
BM va BPM signallar spektrlari 
BM va BPM signallarning ma’lum afzalliklari uzatkich quvvatidan 
foydalanish samaradorligini oshishi va mos ravishda bunday signallarni qabul 
qilish sifatini oshishi hisoblanadi. BPMda modulyatsiyalangan signal spektrining 
kengligi ikki martaga kamayadi, bu berilgan chastotalar polosasida uzatiladigan 
signallar sonini shunchaga oshirishga imkon beradi. Shunga ko‘ra, BPM kanallar 
chastota bo‘yicha ajratiladigan ko‘p kanalli aloqada keng qo‘llanadi (5.5- rasm) 
1. Tashuvchining amplitudasi kerak emas, tashuvchisiz AMli ikkita yon 
polosalar mavjud (5.6- rasm).
2. Tashuvchisiz, AMli bitta yon polosa.
3. Tashuvchining qoldiqlarili AMli bitta yon polosa.
4. Pilot-signalli BYoP - AM. 

---

73
 
5.5- rasm. Bir polosali signallarni olish usullari 
5.6- rasm. PYoP va YuYoP signallarni shakllanishi
Bitta yon polosali (BYoP) signalni olishning ikkita usuli mavjud: 
1. Filtrlash usuli (5.7- rasm). 
2. Fazalashtirish usuli.
Birinchi usulda modulyatsiyalovchi tebranish garmonik komponentlardan 
tashkil topganida bitta yon polosa signalini shakllantirish 5.7- rasmda tasvirlangan. 
Tashuvchi chastota tebranishi va modulyatsiyalovchi signal balansli 
modulyator yoi halqali modulyatorga beriladi, uning chiqishida tashuvchisiz ikkita