TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ


partlayış  coğrafi  Doğum sayının xeyli artması  Demokratiya



Yüklə 1,07 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/6
tarix06.09.2017
ölçüsü1,07 Mb.
#29057
1   2   3   4   5   6
partlayış 

coğrafi 


Doğum sayının xeyli artması 

Demokratiya 

siyasi 


Yüksək səviyyədə inkişafı təmin etmək nöqteyi-nəzərindən, ən mürəkkəb və effektiv siyasi rejimdir 

və planetimizdə gündən günə geniş yayılmaqdadır. Məşhur amerikan politoloqu Samuel Xayzinqton 

qeyd  edir  ki,  19  əsrin  əvvəlində  başlamış  demokratikləşmənin  birinci  uzun  dalğası  1920-ci  ildə 

demokratiyanın  30  ölkədə  qələbəsi  ilə  nəticələnmişdir.  Sonrakı  dövrdə  avtoritarizmin  və  faşizmin 

yaranması 1942-ci ildə demokratik ölkələrin sayının 10-a qədər azalmasına səbəb olmuşdur. 

Demoqrafiya 

coğrafi 


Yer kürəsi əhalisinin təbii artımını, tərkibini (milli, yaş, cins), yerləşməsini və s. öyrənən elm sahəsi 

Denominasiya 

iqtisadi 

Köhnə  pul  nişanlarının  qəbul  edilmiş  nisbət  qaydasında  yenisi  ilə  əvəz  edilməsi,  pul  tədavülünün 

qaydaya  salınması  və  hesablaşmaların  asanlaşdırılması  məqsədilə  milli  pul  vahidinin  miqyas 

dəyişikliyidir. Buna sadə dillə “sıfırların silinməsi” də deyilir. Mal və xidmətlərin qiymətləri, tariflər, 

əməkhaqqı,  pensiyalar, təqaüdlər, idarə  və  müəssisələrin balanslarında, bank  hesablarında  olan pul 

vəsaitlərinin qalığı da bu nisbətlə yenidən hesablanır. Müstəqil Azərbaycan Respublikasında 1992-ci 

və 2006-cı illərdə denominasiya həyata keçirilmişdir. 



Denonsasiya 

hüquqi 


Dövlətin bağladığı beynəlxalq müqavilədən imtina etməsi 

Denudasiya 

coğrafi 


Süxurların aşınıb-parçalanması və alçaq yerlərə aparılması prosesi 

Depozit 

iqtisadi 

Qabaqcadan ödəniş,  müəssisələrin, təşkilatların  və  ayrı-ayrı şəxslərin pul  məbləği (əmanət),  yaxud 

qiymətli kağızları 



Despot 

tarixi 


Qəddar hökmdar, zalım 

Determinizm 

siyasi 


Ərəbcə səbəbiyyət, bir-birini şərtləndirən anlamına gəlir. 

Devalvasiya 

iqtisadi 

Pul  vahidinin  ifadə  etdiyi  rəsmi  qızıl  tərkibinin  azalması,  yaxud  qanunu  əsasla  digər  ölkələrin 

valyutasına  görə  pul vahidinin  məzənnəsinin aşağı düşməsi. Məsələn  Azərbaycanda  2015-ci  ildəki 

34 faizlik devalvasiya 

De-yure 

siyasi 


Dövləti, yaxud hökuməti rəsmi tanıma 

Dəmiryol bərəsi 

coğrafi 


Dəmiryol qatarlarım dəniz və boğazlardan keçirən gəmi 

Dəmyə əkinçilik 

coğrafi 


Rütubetli iqlim şəraitində suvarılma olmadan aparılan əkinçilik 

Dəniz 

coğrafi 


Okeanın  bir  hissəsi  olan,  ondan  quru  və  ya  sualtı  astanalarla  ayrılan  su  hövzesi.  Mövqeyinə  görə 

daxili, kənar və adalararası denizlərə bölünür. 



Diffamasiya 

hüquqi 


(ing.  “defamation”)  Şərəf  və  ləyaqəti  alçaldaraq  təhqir  etmək,  kimisə  rüsvay  edən  həqiqi  və  ya 

uydurma xəbərlərin mətbuatda, xalq içində, kütləvi formada yayaraq biyabır etmək. 



Diktator 

siyasi 


Hədsiz hakimiyyətə malik olan və təkbaşına idarə edən şəxs 

Diskriminasiya 

coğrafi 


Ayrı-seçkilik.  qaralara  qarşı  diskriminasiya-rasizm,  irqçilik,  yəhudilərə  qarşı  diskriminiasiya-

antisemitizm,  mavilərə  qarşı  diskriminasiya  -homofobiya,  ermənilərə  qarşı  nifrət  olanda-

armyanofobiya, qadınlara qarşı diskriminasiya-seksizm 

Divident 

iqtisadi 

Gəlir, qazanc payı. Qoyduğu kapitala görə səhmdara nağd və ya səhm şəklində verilən qazanc payı. 

Hətta kompaniyanın vəziyyəti xarablaşdıqda belə, o öz keçmiş gəliri hesabına səhmdarlara dividend 

verməlidir. 

Dominant 

siyasi 


Başlıca ideya, bir şeyin əsas əlaməti   

 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 



Dominion 

siyasi 


Müstəmləkə olub, sonradan özünüidarə hüququ alan ölkə 

Dövlət 

siyasi 


Siyasi birlik olmaq etibarı ilə müəyyən struktura malik olan, siyasi hakimiyyətin müəyyən təşkili ilə 

səciyyələnən  və  müəyyən  ərazidə  sosial  proseslərin  tənzimlənməsini  təmin  edən  xususi  təsisatdır. 

Dövlət xüsusi siyasi təsisat olmaqla cəmiyyətin siyasi sisteminin özəyini təşkil edir. 

Dövlət dili 

coğrafi 


Müəyyən  bir  ölkədə,  dövlət  idarələrində  işgüzarlıq  fəaliyyətində  istifadə  olunan,  məktəblərdə 

məcburi tədris olunan dil 



Dövlət qulluğu 

hüquqi 


Azərbaycan  Respublikasının  Konstitusiyasına  və  digər  qanunvericilik  aktlarına  uyğun  olaraq 

dövlətin  məqsədlərinin  və  funksiyalarının  həyata  keçirilməsi  sahəsində  dövlət  qulluqçularının  öz 

vəzifə  səlahiyyətlərini  yerinə  yetirməsidir.  Azərbaycanda  dövlət  qulluğu  məfhumu  1995-ci  ildə 

ümumxalq referendumu ilə  qəbul edilmiş  Azərbaycan  Respublikasının Konstitusiyasında  öz  əksini 

tapmışdır.  2000-ci  il  iyulun  21-də  isə  "Dövlət  qulluğu  haqqında"  Azərbaycan  Respublikasının 

Qanunu  qəbul  edilmiş,  2005-ci  ildə  isə  Azərbaycan  Respublikasının  Prezidenti  yanında  Dövlət 

Qulluğu Məsələləri üzrə Komissiya yaradılmışdır. 

Dövlət 

Qulluğu 

Məsələləri 

üzrə 

Komissiya 

hüquqi 


Komissiyanın  əsas  fəaliyyət  istiqamətləri  dövlət  qulluğu  sahəsində  qəbul  edilmiş  normativ  hüquqi 

aktların  tətbiqinin  təşkil  edilməsi,  dövlət  qulluğu  üçün  kadrların  müsabiqə  əsasında  seçilməsi, 

yerləşdirilməsi, dövlət qulluqçularının ixtisas hazırlığının artırılması, attestasiya və sosial müdafiəsi 

sahəsində,  həmçinin  dövlət  qulluğu  ilə  bağlı  digər  məsələlər  barədə  Azərbaycan  Respublikasının 

qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş siyasətin həyata keçirilməsini təmin etməkdən ibarətdir. 

Dövlət 

qulluğu 

vəzifəsi 

hüquqi 


Dövlət qulluğu vəzifəsi dövlət orqanının normativ aktlarla müəyyən edilən struktur quruluşu və ştat 

cədvəlinə uyğun olan ştat vahididir. 



Dövlət 

qulluğunun tarixi 

hüquqi 


Qərbdə  dövlət  qulluğu  və  dövlət  idarəçilik  ənənələrinin  inkişafı  Roma  İmperiyası  ilə,  şərqdə  isə 

Çinlə bağlıdır. Dövlət qulluğunun təkamül prosesi müəyyən tarixi mərhələlər keçərək müasir forma 

halını  almışdır.  Dövlət  qulluğunun  yaranma  tarixi  Çindən  başlayır.  Dövlət  qulluqçusu  vəzifəsinə 

seçim tarixdə ilk dəfə olaraq məhz bu ölkədə Han sülaləsi dövründə (e.ə. 206 - 220) olmuşdur. Bu 

hadisə  Şərqdə  dövlət  qulluğunun  əsasını  qoymuşdur.  Azərbaycanda  Dövlət  qulluğunun 

səmərəliliyinin  artırılması,  dövlət  aparatının  təkmilləşdirilməsi,  dövlət  qulluqçularının  hüquqi 

statusunun müəyyən edilməsi, onların sosial müdafiəsinin, maddi müstəqilliyinin təmin edilməsi və 

eyni  zamanda  məsuliyyətlərinin  artırılması  üçün  2000-ci  ildə  “Dövlət  qulluğu  haqqında”  qanun 

qəbul  edlmişdir.  Həmin  vaxta  qədər  dövlət  qulluqçularının  fəaliyyəti  Konstitusiya,  əmək 

qanunvericiriliyinin  normaları  və  s.  normativ-hüquqi  aktlarla  tənzimlənirdi.  Müstəqil  Azərbaycan 

Respublikasında  dövlət  qulluğu  sahəsində  qəbul  olunmuş  ilk  qanunun  çox  böyük  əhəmiyyəti 

olmuşdur. Belə ki, qanunun qəbul edilməsi ilə Azərbaycan Respublikasında dövlət qulluğu sahəsində 

vahid dövlət siyasətinin formalaşdırılmasının əsası qoyulmuşdur. 

Dövlət qulluqçusu  hüquqi 

“Dövlət  qulluğu  haqqında”  Azərbaycan  Respublikasının  Qanununu  ilə  müəyyən  edilmiş  qaydada 

maaşlı  (maaş  yalnız  dövlət  büdcəsi  vəsaitindən  verilə  bilər)  dövlət  qulluğu  vəzifəsini  tutan  və 

Azərbaycan Respublikasına sadiq olacağına and içən Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdır. 



Dövlət orqanı 

hüquqi 


Azərbaycan  Respublikasının  qanunvericilik  aktları  ilə  müəyyən  edilmiş  hüdudlarda  Azərbaycan 

Respublikasının  məqsəd  və  funksiyalarını  həyata  keçirən,  qanunvericiliyə  uyğun  olaraq  yaradılmış 

və dövlət büdcəsindən maliyyələşdirilən dövlət qulluqçularının qurumu dövlət orqanıdır. 

Dövlət 

proqramları 

 

hüquqi 


Qarşıya qoyulmuş məqsədə nail olmaq üçün fəaliyyət istiqamətini, görüləcək işləri müəyyənləşdirir, 

müxtəlif  sahələrdə  dövlət siyasətinin  əsaslarını özündə  əks etdirir. Prezidentin sərəncamı ilə  təsdiq 

edilir. 

Dövlət 

Təbiət 

Qoruqları 

coğrafi 


Səciyyəvi  və  nadir  təbiət  komplekslərini  və  obyektlərini  təbii  vəziyyətdə  qoruyub  saxlamaq,  təbiət 

proseslərinin  və  hadisələrinin  gedişini  öyrənmək  məqsədilə  yaradılan  təbiəti  mühafizə  və  elmi 

tədqiqat idarələri statusuna malik ərazilərdir. Dövlət Təbiət Qoruqlarının torpaqlarından, habelə onun 

hüdudlarında  olan sudan bitki və  heyvanlar aləmindən təsərrüfat  məqsədləri üçün istifadə  edilməsi 

qadağandır. 

Dövlət 

vəzifəli 

şəxsi 

hüquqi 


İnzibati vəzifə tutan və hakimiyyət səlahiyyətləri alan dövlət qulluqçusudur. 

Drakon qanunları  tarixi 

Qədim Yunanıstanda son dərəcə ağır qanunlar 



Dranq-Nax-Ostem  tarixi 

Şərqə hücüm 



Drenaj 

coğrafi 


Torpağı, bataqlığı qurutmaq üçün qrunt və ya səth sularının süni yolla axıtmaq üçün çəkilən kanal və 

arxlar 


Dublikat 

 

Eynisi, 2-cisi 



Duman 

coğrafi 


Su  buxarı  atmosferin  Yer  səthinə  çox  yaxın  qatında  kondensasiyaya  məruz  qalırsa  dumanəmələ 

gətirir 


Dünya 

Azərbaycanlıların

ın Qurultayı 

tarixi 


xaricdə  yaşayan  azərbaycanlıların  müstəqil  Azərbaycan  Respublikası  ilə  əlaqələrinin  daha  da 

möhkəmləndirilməsi, dünya azərbaycanlıları arasında birliyin və həmrəyliyin təmin olunması, habelə 

Azərbaycan icmaları, cəmiyyət və birliklərinin fəaliyyətinin gücləndirilməsi və əlaqələndirilməsi ilə 

bağlı  məsələlərin  müzakirə  edildiyi  ən  yüksək  səviyyəli  tədbirdir.  I  qurultay  2001  9-10  noyabr,  II 

qurultay 2006 16 mart, III qurultay 2011 5-6 iyul tarixlərində keçirilmişdir. 

Dünyəvi dövlət 

hüquqi 


Azərbaycan  Respublikası  Konstitusiyasının  7-ci  maddəsinə  əsasən,  Azərbaycan  dünyəvi  dövlətdir. 

Bu  o  deməkdir  ki,  Azərbaycan  Respublikasında  din  dövlətdən  ayrıdır,  başqa  sözlə,  bir-birlərinin 

işlərinə qarışmırlar. 

Bu, özünü aşağıdakı amillərdə göstərir: 



 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 

- Rəsmi, qanuniləşdirilmiş dinin mövcud olmaması  

- Heç bir dinin məcburi müəyyən edilməməsi (vicdan azadlığı) 

- Dinin dövlətdən ayrı olması 

- Bütün dini etiqadların qanun qarşısında bərabərliyi. 



Düz radiasiya 

coğrafi 


Atmosferdən birbaşa keçərək Yer səthinə çatan Günəş şüaları 

E-hökumət 

hüquqi 


Dövlət  orqanlarının  fəaliyyətinin  səmərəliliyinin  və  operativliyinin  yüksəldilməsi,  əhali,  biznes 

qurumları ilə, həmçinin öz  aralarında  əlaqələrin asanlaşdırılması və  sərbəstləşdirilməsi  məqsədi ilə 

informasiya-kommunikasiya texnologiyalarından istifadə edilməsi 

Ehtiyac meyarı 

hüquqi 


Əhalinin  əsas  sosial-demoqrafik  qrupları  üzrə  yaşayış  minimumundan  asılı  olaraq  ünvanlı  dövlət 

sosial  yardımının təyin edilməsi  məqsədilə  dövlət büdcəsi  ilə  birgə  hər il üçün təsdiq olunan  hədd 

(“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında” Qanundan) 

Ekologiya 

coğrafi 


Canlı və cansız təbiətin qarşılıqlı münasibətini öyrənən elm 

Ekspansiya 

siyasi 


Genişləndirmə, ərazilərin işğalı 

Ekstradisiya 

hüquqi 


Cinayətkarı başqa dövlətə təhvil vermə 

Ekstravaqant 

siyasi 


Yüksək zövqlə geyinən və görünən 

Ekstremizm 

siyasi 


Siyasətdə iftrat görüşlərə və tədbirlərə olan meyl. ABŞ-SSSR 

Ekvator 

coğrafi 


Yerin coğrafi qütblərindən eyni  məsafədə  çəkilən  və  Yer  kürəsini iki bərabər hissəyə  bölən  xəyali 

çevrə. Ən uzun paraleldir. 



Ekzogen 

coğrafi 


Xarici 

Eqoizm 

ictimai 


Xudbinlik, özünüsevmə 

Elat 

tarixi 


Tayfa əyyanlarından asılı, yarımköçəri həyat sürən maldar kəndlilər 

Eldar şamı 

coğrafi 


Endem  ağac  növü  olub,  dünyada  təbii  halda  yalnız  Azərbaycanda  –  Qabırrı  çayının  sağ  sahilində, 

Elləroyuğu  dağında  bitir.  1910-cu  ilin  noyabrında  qrafinya  K.S.Uvarovanın  təklifi  ilə  Qafqazda  ilk 

qorunan  ərazi  olan  Eldar  şamı  sahəsində  3,5  min  hektar  ərazidə  botaniki  yasaqlq  elan  edildi  və 

qorunmağa başlandı. 



Elita 

siyasi 


Fransızca seçilmiş deməkdir. Yüksək təbəqə, zümrə. Hakimiyyətin daşıyıcısı anlamına gəlir. 

Emiqrasiya 

coğrafi 


Əhalinin  ölkədən  köçüb  getməsi.  Məs.:  irlandların  ABŞ-a  köçməsi.  Hazırda  ABŞ-da  40  mln-dan 

artıq İrlandiya mənsəli əhali yaşayır. 



Emissar 

siyasi 


(latınca emissarius - "nümayəndə") Başqa ölkəyə müəyyən qeyri-rəsmi tapşırıqla göndərilən dövlət, 

təşkilat və ya kəşfiyyat orqanlarının nümayəndəsi (əsasən məxfi şəkildə). 



Emissiya 

iqtisadi 

Qiymətli kağızların dövriyyəyə buraxılması 

Emitent 

iqtisadi 

Pulları qiymətli kağızları, ödəmə-hesabat sənədlərini dövriyyəyə buraxan dövlət, təşkilat. 

malgöndərənin  (podratçının)  tender  təklifinə,  satınalma  müqaviləsinin  yerinə  yetirilməsi  üzrə 

təminatlarına və digər ödəniş sənədlərinə zəmanət verən maliyyə qurumu; 

Empirik 

 

Konkret 



Endemik bitkilər 

coğrafi 


Dünyada yalnız bir yerdə bitən bitkilər.  Azərbaycanda azat, qaraçöhrə, dəmirağacı endemik bitkiləri 

yayılmışdır. 



Endogen 

coğrafi 


Daxili 

Enozis 

siyasi 


Hərbi yolla Kiprin Yunanıstana birləşdirilməsi 

Epiqrafika 

tarixi 


Epiqraflar haqqında elm 

Eskimoslar 

coğrafi 


Arktika  bölgədəki  dörd  ölkəyə  yayılmış  olaraq,  Şərq  Sibir,  Alyaska,  Kanada  və  Qrenlandiyada 

yaşayan qütb xalqıdır. Dinləri xristianlıq və şamanizmdir. 



Esperanto 

tarixi 


Beynəlxalq süni dil 1887-də yar 

Etatizm 

siyasi 


Fransızca dövlət deməkdir. dövlətin iqtisadi, sosial və mədəni sahələrdə rolunun artırılmasına deyilir. 

Etika 

siyasi 


Əxlaq, ənənə mənalarını verir. Fəlsəfənin ən böyük hissələrindən biri olub insan mənəviyyatını əhatə 

edir.  Etika  və  ondan  yaranan  fənlər  (hüqüq,  dövlət  və  sosial  fəlsəfə)  praktiki  fəlsəfə  qrupuna  daxil 

eidlirlər. Çünki onlar insan davranışı ilə bağlıdırlar. Nəzəri fəsəsfəyə məntiq, qavrama nəzəriyyəsi və 

metafizika daxildir. 



Etnogenez 

tarixi 


Xalqın mənşəyi 

Etnoqrafiya 

siyasi 


Yunan sözü olub, "etnos" xalq, "qrafis" isə təsvir etmək deməkdir. Etnoqrafiya xalqı öyrənən, təsvir 

edən,  xalqa  daha  yaxın  olan,  onun  adət-ənənələri,  istək  və  arzularına  daha  çox  bələd  olan  elmdir. 

Etnoqrafiya  elminin  başlıca  vəzifəsi  xalqı  öyrənmək,  tarixini  tədqiq  etmək  və  daha  da 

zənginləşdirməkdən  ibarətdir.  Etnoqrafiya  tarix  elminin  tərkib  hissəsidir.  Əgər  arxeologiya  tarix 

elminin  ixtiraçısı  hesab  olunursa,  etnoqrafiya  isə  onun  bərpaçısı  funksiyasını  daşıyır.  Ona  görə  də 

hər bir tədqiqatçı tarixin tədqiqi zamanı arxeoloji və etnoqrafik mənbələrə üstünlük verməlidir. 



Etnos 

coğrafi 


(yun.  xalq)  Nisbətən  sabit  xüsusiyyətləri  olan  mədəniyyət  və  psixikaјa  malik,  һabelə  öz  vəһdətini 

insanların başqa qruplarından fərqləndirən, bir dildə danışan insanların tarixən yaranmış məcmusu. 



Evrika 

tarixi 


"Tapdım" - Arximed 

Evtanaziya 

 

Sağalmaz xəstəlikdən əziyyət çəkən insanı və ya heyvanı həyatdan məhrum etmə 



Əhalinin 

əsas 

sosial-demoqrafik 

qrupları 

hüquqi 


Yaş-cins  əlamətlərinə,  sosial  vəziyyətlərinə  görə  fərqlənən  əhali  qrupları  (əmək  qabiliyyətli  əhali, 

pensiyaçılar, əlillər, uşaqlar və s) (“Yaşayış minimumu haqqında” Qanundan) 



Əmək 

haqqı 

indeksı 

 

hüquqi 


Ay  ərzində  işçi  qüvvəsi  tərəfindən  göstərilən  xidmətin  qiyməti  aylıq  əmək  haqqının  və  məvacibin 

indeksını təmsil edir və o, müəssisə, fəaliyyət növü, mülkiyyət növü, iqtisadi region və ölkə üzrə pul 

və natura formasında məvacib və əmək haqqından əldə olunan gəlirə, miqdarı isə ay üzrə işlənilmiş 


 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 

vaxta bərabərdir. 

Dövlət Sosial Fonduna işçilərin sosial müdafiəsi və pensiya təminatı üçün işəgötürənlər hesablanmış 

əmək haqqı fondunun 22-i faizini köçürürlər. Eyni zamanda, həmin fonda işçilərin əmək haqqının 3 

faizi köçürilir. 



Əmək 

qanunvericiliyi 

hüquqi 


Konstitusiya, tərəfdar beynəlxalq müqavilələr, Əmək Məcəlləsi, digər qanunvericilik aktları 

Əmək pensiyası 

hüquqi 


62  yaşına  çatmış  kişilərin  və  57  yaşına  çatmış  qadınların  azı  12  il  sığorta  stajı  olduqda  yaşa  görə 

əmək pensiyası hüququ vardır. Əmək pensiyası ödənildiyi mənbələr: Baza hissəsi (dövlət tərəfindən 

təmin olunur) 100 AZN (2013)Sığorta hissəsiYığım hissəsi 

Əməkhaqqı 

hüquqi 


Müvafiq  iş  vaxtı  ərzində  əmək  funksiyasını  yerinə  yetirmək  üçün  əmək  müqaviləsi  ilə  müəyyən 

edilmiş,  işçinin  gördüyü  işə  (göstərdiyi  xidmətlərə)  görə  işəgötürən  tərəfindən  pul  və  ya  natura 

formasında  ödənilən  gündəlik  və  ya  aylıq  məbləğ,  habelə  ona  edilən  əlavələrin,  mükafatların  və 

digər ödənclərin məcmusudur. (Əmək Məcəlləsi, maddə 154) 



Əmir 

tarixi 


Xilafət vaxtı hər bir əmirliyin başında xəlifə tərəfindən təyin edilmiş qoşun sərkərdəsi hesab edilən 

və böyük imtiyazlara malik əmir dururdu. 



Əmirlik 

tarixi 


Xilafətin ucqarlarında yaranmış xırda feodal dövlətləri. 

Əmr 

hüquqi 


Rəhbərlik tərəfindən ümumi və konkret, yazılı və şifahi, formal və q-formal məcburi göstərişlərdir. 

Əsasnamə 

hüquqi 


Sistemləşdirilmiş  normativ  hüququ  aktdır.    Konkret  dövlət  orqnı  və  müəssisənin,  yaxud  bütöv 

sistemin  hüquqi  strukturunu,  fəaliyyətinin  təşkilini  və  vətəndaşlarla  münasibətlərini  nizamlayır. 

Fərman və qərarla, bəzən MM tərəfində n təsdiq olunur. 

Federasiya 

coğrafi 


Latın  sözü  olub  ittifaq,  birlik  mənasındadır.  Daxilində  müəyyən  özünü  idarəetmə  hüququna  malik 

inzibati ərazi bölgüsü olan dövlət 



Feldyeger xidməti 

hüquqi 


Mühüm dövlət sirlərini özündə əks etdirən sənədləri, tam məxfi, qismən məxfi və məxfi əhəmiyyətə 

malik  sənaye  məhsullarının  ünvanlara  çatdırılmasını  həyata  keçirən  yarımhərbiləşdirilmiş  rabitə 

xidmətidir. Azərbaycanda Dövlət Feldyeger Xidməti NK-nin nəzdində (daxilində) fəaliyyət göstərir. 

Feldyeger  rabitəsi  dövlət  rabitə  xidmətinin  xüsusi  növüdür.  Azərbaycan  Respublikasında  onun 

vəzifələri aşağıdakılardan ibarətdir: 

-  Azərbaycan  Respublikasının  qanunvericilik,  icra  və  məhkəmə  hakimiyyəti  orqanlarının  xüsusilə 

mühüm,  tam  məxfi,  məxfi  və  digər  xidməti  korrespondensiyalarını  (məktublaşmalarını),  eləcə  də 

diplomatik korrespondensiyaları (məktublaşmaları) Azərbaycan Respublikasının ərazisində və onun 

hüdudlarından kənarda müvafiq ünvanlara çatdırmaq; 

-  müəssisə,  idarə  və  təşkilatların  korrespondensiyalarını,  habelə  texniki  sənədləri  və  sənaye 

məmulatları  nümunələrini  Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  və  onun  hüdudlarından  kənarda 

müvafiq ünvanlara çatdırılmaq: bunlar Azərbaycan Respublikası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının 

qərarı  ilə  müqavilə  əsasında  yerinə  yetirilir.  Feldyeger  rabitəsi  orqanlarında  dövlət  qulluğu  dövlət 

qulluğunun xüsusi növüdür. 



Fəlsəfə 

tarixi 


varlığın (yəni təbiət və cəmiyyətin), insan təfəkkürünün və idrak prosesinin tabe olduğu ən ümumi 

qanunauyğunluqlar  haqqında  elm.  Fəlsəfə  ictimai  şüur  formalarından  biridir,  nəticə  etibarı  ilə 

cəmiyyətin iqtisadi münasibətləri ilə müəyyən edilir. 

Fərziyyə 

tarixi 


Səbəblərin izah edilməsi məqsədilə irəli sürülən əsaslar, ehtimallar. 

Filiz 

faydalı 

qazıntıları 

coğrafi 


Dəmir, alunit, mis və s. Qeyri filizə aiddir: əhəgdaşı, gips, çınqıl, mərmər, travertin, gil, qum və s. 

Filologiya 

 

(qədim yun. "sözə sevgi") Mətn vasitəsi ilə mədəniyyəti öyrənən linqvistika, ədəbiyyat, mətnşünaslıq 



və s. elmlərin məcmui adı. 

FİN 

hüquqi 


Şəxsiyyət  vəsiqəsinin  Fərdi  İdentifikasiya  Nömrəsidir  (əvvəllər  PİN  adlanırdı).    Bu,  şəxsiyyət 

vəsiqənin sağ aşağı küncündəki, axırdan birinci rəqəmi buraxmaqla,  sonrakı 7 rəqəm və  hərflərdən 

ibarət koddur. 

Fiord 

coğrafi 


Ensiz,  dərin,  yamacları  dik  və  sıldırımlı  qayalıq  dəniz  körfəzi.  Fiordlar  4-cü  materik  buzunun 

fəaliyyəti,  sonralar  isə  çay  dərələrini  və  tektonik  çökəklikləri  dənizin  basması  nəticəsində  əmələ 

gəlmişdir. Belə körfəzlərin olduğu sahil fiord tipli sahil adlanır.  Ş.Avropa ucun xarakterikdir. Fiord 

tipli sahilə Norveç, Qrenlandiya, Novaya Zemlya, Alyaska, İslandiya, Çili sahillərində rast gəlinir. 



Firn 

coğrafi 


Buzun əriyib yenidən bərkiməsi 

Yüklə 1,07 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin