TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ



Yüklə 1,07 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/6
tarix06.09.2017
ölçüsü1,07 Mb.
#29057
1   2   3   4   5   6

Şərəf 

hüquqi 


İnsanın  fəaliyyəti  əxlaqi  prinsiplərə  uyğun  gəldikdə  ictimai  rəydə  formalaşmış  sosial  əhəmiyyətli 

müsbət rəydir. 



Şərq Tərəfdaşlığı 

tarixi 


Polşa və İsveçin Avropa Birliyinın qonşuluq siyasəti çərçivəsində MDB ölkələri ilə münasibətlərinin 

yaxşılaşdırlmasına  yönəldilmiş  təşəbbüsüdür.  "Şərq  tərəfdaşlığı"  Avropa  İttifaqının  altı  qonşu 

ölkəsini əhatə edir: Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan, Moldova, Belorusiya və Ukrayna. 

"Şərq  Tərəfdaşlığı"  proqramı  rəsmi  olaraq  2009-cu  il  mayın  7-də  Avropa  İttifaqının  Praqadakı 

sammitində qüvvəyə minmişdir. 

Şərti 

maliyyə 

vahidi 

hüquqi 


1 manat 10 qəpikdir. AR-ın qanunlarında və digər normativ hüquqi aktlarında aylıq  əmək haqqının 

minimum  məbləği  əsasında  hesablanan  əmək  haqları,  dövlət  rüsumları,  cərimələr,  maliyyə 

sanksiyaları və digər ödənişlər, əgər mütləq rəqəmlərlə müəyyən edilmirsə, şərti maliyyə vahidi ilə 

hesablanır. 



Şimali  Atlantika 

Müqaviləsi 

Təşkilatı (NATO) 

tarixi 


4 aprel 1949-cu ildə qurulmuş hərbi ittifaq "Atlantika paktı" və ya "Atlantika alyansı" da adlanır. 

NATO  -  sülhün  qorunmasını  və  azadlıqların  müdafiəsini  siyasi  həmrəylik  yolu  ilə  təmin  edən  və 

üzvlərinə  qarşı  yönəlmiş  istənilən  aqressiya  formalarının  dəf  edilməsini,  lazım  gəldikdə  isə  hərbi 

gücdən istifadə edilməsini nəzərdə tutan müstəqil dövlətlərin alyansıdır. 



Şimali Qafqaz 

coğrafi 


Şərqi  Avropada  region,  Rusiya  Federasiyasının  cənub  hissəsində  yerləşir.Tərkibinə  ön  Qafqaz, 

Böyük  Qafqaz  aşırımının  şimal  tərəfi  (şərq  hissəsi  Azərbaycana  aiddir)  , Psou  şayına  qədər  cənub 

sıldırımın qərb hissəsi daxildir. Rusiyanın ən çoxmillətli regionudur. Şimali Qafqaz əhalisinin çoxu 

Avropoid irqinin Şimali Qafqaz tipinə aiddir . 



Şliffen planı 

tarixi 


Birinci  Dünya  müharibəsində  Almaniya  uzun  müddət  alman  baş  qərargahına  rəhbərlik  etmiş  və 

müharibədən  az  öncə  vəfat  edən  rəhbərinin  adı  ilə  adlandırılmış  Şliffen  planına  əməl  edirdi. 

Almaniyanın planı zəif müdafiə olunan Lüksemburq və Belçika ərazisindən Fransaya keçərək fransız 

qoşunlarını  əzmək,  həm  də  onu  Rusiya  zərbə  vurmaq  üçün  öz  qoşunlarını  bir  yerə  toplayanadək 

təslim  olmağa  məcbur  etmək  idi.  Bundan  sonra  qısa  müddətdə  Rusiyanı  da  darmadağın  etmək 

nəzərdə tutulurdu. 



Şovinizm 

siyasi 


(fransızca  “chauvinisme”)  Milli  müstəsnalığın  təbliği,  bir  millətin  mənafeyinin  başqa  millətin 

mənafeyinə qarşı qoyulması, millətçiliyin ifrat, mürtəce formalarından biri. Başqa millət və xalqlara 

nifrət  və  ədavəti  qızışdırmağa  yönəlmişdir.  Şovinzm  siyasəti  "ikinci  dərəcəli"  millət  və  irqlər 

üzərində  hökmranlıq  etməli  bir  millətin  milli  müstəsnalığını  təbliğ  edir.  Şovinizm  termini  1831-ci 

ildə  Fransada  yazılmış  komediyalardan  birinin  qəhrəmanı  -  Napoleonun  işğalçılıq  siyasətinin 

pərəstişkarı  Nikola  Şovenin  adından  yaranmışdır.  Şovinizm  sözü  ilə  millətçilik  eksterminizmin 

müxtəlif təzahürlərini ifadə edirlər. XIX əsrin 70-ci illərində Böyük Britaniyada Şovinizm xüsusi ad 

-  cinqoizm  adını  almışdır.  Şovinizmin  digər  təzahürləri  sosial-şovinizm,  hakim  millətçilik 

şovinizmidir. 

Tandem 

siyasi 


Siyasi cütlük 

Tapşırıq 

hüquqi 


Rəhbərlik tərəfindən verilən şifahi göstərişlər 

Tarif Şurası 

 

iqtisadi 

Azərbaycan Respublikası Tarif (qiymət) Şurasının tərkibi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26 

dekabr 2005-ci il tarixli 341 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilib. Fərmana görə quruma iqtisadiyyat və 



 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 

sənaye naziri Şahin Mustafayev rəhbərlik edir.  

Üzvləri:  

Maliyyə nazirinin müavini - Azər Bayramov 

Vergilər nazirinin 1-ci müavini - Natiq Əmirov 

Ədliyyə nazirinin müavini - Toğrul Musayev 

Energetika nazirinin müavini - Gülməmməd Cavadov 

Nəqliyyat nazirinin müavini - Musa Pənahov 

Rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin müavini -İltimas Məmmədov 

Kənd təsərrüfatı nazirinin müavini - İlham Quliyev 

Səhiyyə nazirinin müavini - Elsevər Ağayev 

Təhsil nazirinin müavini – Ceyhun Bayramov 

Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirinin müavini - İlqar Rəhimov 

Dövlət Gömrük Komitəsi sədrinin 1-ci müavini - Səfər Mehdiyev 

Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi sədrinin müavini - Dövlətxan Dövlətxanov 



Tarix 

tarix 


Keçmişdə  insanların  necə  yaşadıqlarını,  onların  həyatında  hansı  hadisələrin  baş  verdiyini, 

həyatlarının necə və nə cür dəyişib indiki şəkilə düşdüyünü öyrənən ictimai elm sahəsidir. 



TASİS 

hüquqi 


(ing. TACIS) MDB-yə texniki yardım nəzərdə tutan proqram 

Avropa  İttifaqının  MDB  ölkələrində  iqtisadi  islahatların  sürətləndirilməsinə  yardım  məqsədi  ilə 

həyata keçirdiyi proqram. Proqram nou-hauların MDB ölkələrinə ötürülməsi üçün qrantlar verir. 

Temperatur 

inversiyası 

coğrafi 


Hündürlüyə doğru temperaturun aşağı düşməsi bəzi  hallarda pozulur, yəni hündürlükdə temperatur 

gözləniləndən yüksək olur. 



Tereza Ana 

tarixi 


(tam adı Kəlküttəli Tereza Ana, əsl adı Aqnes Qonca Boyaçı) (1910-1997) Katolik rahibə, rahibələr 

konqreqasiyası  olan  və  kasıblara,  xəstələrə  xidmət  edən  Şəfqət  Ordeninin  yaradıcısı,  Nobel  Sülh 

Mükafatı laureatı.  Tereza  Ana  Katolik  Kilsəsi tərəfindən  müqəddəslər sırasına  daxil edilmişdir. O, 

1997-ci ildə ABŞ-ın ali mükafatı olan Konqresin qızıl medalı ilə təltif edilib. Əsl adı Aqnes Qondja 

Boyadjiu  olan  Tereza  Ana  26  avqust  1910-cu  ildə  köhnə  Yuqoslaviyanın  Makedoniya  bölgəsində 

anadan olub 

Tereza  Ana  Efiopiyadakı  aclara,  Çernobıldakı  radiasiya  və  Ermənistandakı  zəlzələ  qurbanlarına 

kömək etmək üçün bu ölkələrdə oldu. 1996-cı ilin dekabr ayında ona ABŞ-ın fəxri vətəndaşı verildi. 

1997-ci  ildə  vəfat  edən  Tereza  Ana  son  gününə  qədər  yaxşılıq,  yoxsullara  kömək  etmək  üçün 

fəaliyyət göstərdi. Onun gördüyü işlər insanlıq üçün əsl nümunə idi. 



Terrikon təpələr 

coğrafi 


Mədən kənarlarında tullantılardan yaranan təpələr 

Təbiət elmləri 

coğrafi 


(ing. natural science) İnsana xarici münasibətdən təsir edən təbiət amillərini öyrənən elm sahələri. 

Elm  nəzəriyyəsində  təbiət  elmləri  dedikdə  biologiya,  astronomiya,  fizika,  kimya  və  coğrafiya 

nəzərdə tutulur. 

Təbii 

ehtiyatlar 

(təbii 

sərvətlər, 

resurslar) 

coğrafi 


İnsanların həyat və təsərrüfat  fəaliyyətində istifadə etdiyi bütün təbiət komponentləri 

Təbii sərvətlərin növləri: 

1)  Tükənməyən:  Günəş,  geotermal,  külək,  nüvə  enerjiləri,  iqlim,  qabarma  -  çəkilmə,  dəniz 

cərəyanları. 

2)  Tükənən:  A)    Bərpa  olunmayan:  bütün  faydalı  qazıntılar.  B)  Bərpa  olunan:  torpaq,  bioloji 

ehtiyatlar, su enerjisi. 



Təcavüz 

siyasi 


Bir və ya bir neçə dövlətin digər dövlətin ərazisini qəsb etmək, istiqlaliyyətini məhv etmək və yaxud 

məhdudlaşdırmaq,  ictimai  quruluşunu  zorla  dəyişdirmək  məqsədilə  onun  üzərinə  etdiyi  silahlı 

basqın. 

Təhlükəsizlik 

Şurası 

siyasi 


AR Prezidentin yanında məşvərətçi orqandır. O, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu 

maddəsinin  27-ci  bəndinə  uyğun  olaraq  Prezident  tərəfindən  yaradılır.  Təhlükəsizlik  Şurası 

vətəndaşların  hüquq  və  azadlıqlarının,  Azərbaycan  Respublikasının  müstəqilliyinin  və  ərazi 

bütövlüyünün qorunması sahəsində Prezidentin öz Konstitusiya səlahiyyətlərini həyata  keçirməsinə 

şərait yaradılmasını təmin edir. 

Təhlükəsizlik Şurası 1997-ci il aprelin 10-da Prezidentin Fərmanı ilə yaradılmışdır. Fərmana əsasən, 

Şuranın tərkibinə aşağıdakı vəzifəli şəxslər daxil edilmişdir: 

Milli Məclisin sədri 

Baş nazir 

Prezidentin Administrasiyasının rəhbəri 

Xarici siyasət məsələləri üzrə dövlət müşaviri 

Hərbi işlər üzrə dövlət müşaviri 

Baş prokuror 

Xarici işlər naziri 

Müdafiə naziri 

Milli təhlükəsizlik naziri 

Daxili işlər naziri 

Təhlükəsizlik  Şurasının  iclaslarına  Prezident  sədrlik  edir.  Şuranın  Katibi  funksiyalarını  Prezidentin 

Administrasiyasının rəhbəri yerinə yetirir. 

Təqsirsizlik 

prezumpsiyası 

hüquqi 


Bu prinsipə görə şəxsin təqsiri sübuta yetmədikdə o, təqsirkar sayıla bilməz. 

Təqvim ili 

hüquqi 


Sırf  təqvim  üzrə  hesablanan,  həmçinin  uçot  və  hesabat  dövrünün  onunla  üst-üstə  düşdüyü  il  başa 

 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 

düşülür. Təqvim ili yanvarın 1-də başlanır və dekabrın 31-də başa çatır. 

Təlimat 

hüquqi 


Mərkəzi  İH  orqanları  tərəfindən  qəbul  edilir.  MSK,  Mərkəzi  Bank  tərəfindən  öz  məsələlərini  həll 

etmək üçün nəzərdə tutulur. 



Tolerantlıq 

siyasi 


Dözümlülük 

Topxana meşəsi 

 

coğrafi 


Qədim tarixə malik Topxana meşəsi Şuşanın nadir sərvətlərindən biridir. Şuşa ətrafındakı torpaqların 

20 faizini əhatə edən meşədə palıd, fıstıq, qarağac kimi ağaclar vardı. Topxana meşəsində subalp və 

alp  çəmənləri,  dərin  dərələrində  bulaqlar  olub.Bu  gün  işğal  altında  qalmış  Topxana  meşəsi  demək 

olar dağıdılmış, bitki örtüyü, heyvanat aləmi məhv edilmişdir. 

Qarabağda  Topxana  meşəsinin  qırılması  1988-ci  ilin  anti-sovet  mitinqlərinin  alovlanmasına  səbəb 

oldu və beləliklə, 17 noyabr 1988-ci ildə Meydan hərəkatı başladı 



Total 

 

Tam, ümumi, hər şeyi əhatə edən 



Totalitarizm 

siyasi 


Avtoritar  dövlət  formalarından  biri,  demokratiyanın  boğulması,  dövlətin  cəmiyyət  üzərində  tam 

nəzarəti 



Trans 

Adriatik 

qaz-boru  kəməri 

(TAP layihəsi) 

iqtisadi 

Cənubi Qafqaz Qaz Kəmərinin (Bakı-Tbilisi-Ərzurum) və Trans-Anadolu Qaz Kəmərinin (TANAP) 

davamı olub, "Şahdəniz-2" yatağındakı qazın Yunanıstan və Albaniya vasitəsilə, Adriatik dənizi ilə 

İtaliyanın cənubuna, oradan da  Qərbi Avropaya  nəqlini nəzərdə  tutur. Bu kəmərlə  ilkin  mərhələdə 

ildə  10  milyard,  daha  sonra  isə  20  milyard  kubmetrə  yaxın  qazın  nəql  edilməsi  gözlənilir. 

Azərbaycan  qazının  bu  kəmər  vasitəsilə  2019-cu  ildə  Avropaya  çatdırılması  planlaşdırılır. 

Məlumatlara  görə,  Xəzər  qazını  Avropaya  Adriatik  dənizinin  dibi  ilə  çatdırmaq  ideyasını  ilk  dəfə 

2003-cü  ildə  İsveçin  "Axpo"  şirkəti  irəli  sürüb.  Məlumatlara  görə,  Azərbaycan  qazının  Avropaya 

çatdırılmasında  İtaliya  heç  də  son  hədəf  olmayacaq  və  "Şahdəniz"  qazının  bu  ölkədən  Avstriyaya, 

İsveçrəyə, Almaniyaya və digər ölkələrə çatdırılması nəzərdə tutulub. Hazırda TAP-da pay bölgüsü 

aşağıdakı kimidir: BP (20 faiz), ARDNŞ (20 faiz), "Statoil" (20 faiz), "Fluxys" (16 faiz), "Total" (10 

faiz), E.ON (9 faiz) və "Axpo" (5 faiz). 

Trans 

Anadolu 

Qaz  Boru  Kəməri 

(TANAP layihəsi) 

iqtisadi 

Təbii qazı Türkiyənin Şərq sərhədindən Qərb sərhədinə daşıyacaq, bütün ölkədə sabit tranziti təmin 

edəcək.  Layihə  Azərbaycandan  başlayan  genişlənmiş  Cənubi  Qafqaz  boru  kəmərini  Avropa 

Birliyində bir neçə kəmərlə əlaqələndirəcək. 5 il ərzində reallaşması nəzərdə tutulan layihənin dəyəri 

7 mlrd. ABŞ dollarıdır. Dörd mərhələdə həyata keçiriləcək layihənin ilk mərhələsi 2018-ci ildə başa 

çatacaq. İlk dövrdə TANAP kəməri ilə nəql olunacaq 16 mlrd. kubmetr Azərbaycan qazının 10 mlrd. 

kubmetri  Avropaya,  6  mlrd.  kubmetri  isə  Türkiyəyə  satılacaq.  Avropa  üçün  nəzərdə  tutulan  qaz 

Türkiyə-Bolqarıstan  və  ya  Türkiyə-Yunanıstan  sərhədində  təhvil  veriləcək.  TANAP  layihəsində 

ARDNŞ  80%,  Türkiyənin  BOTAŞ  və  TPAO  şirkətləri  isə  birlikdə  20%  paya  malikdir.  TANAP 

layihəsi üzrə saziş 2012-ci il iyunun 26-da İstanbulda imzalanıb. Boru kəmərinin diametri 56 düym 

və  ya  1,4  metr  nəzərdə  tutulub.  TANAP  layihəsinin  işə  düşməsi  Şahdəniz-II  layihəsi  üzrə  qaz 

hasilatına başlanması vaxtı ilə uzlaşdırılıb və 2017-ci il üçün nəzərdə tutulub. 

TRASEKA 

hüquqi 


ing. ТRACECA, Avropa-Qafqaz-Asiya nəqliyyat dəhlizi 

MDB  göstərilən  texniki  yardım  (TASİS)  çərçivəsində  xüsusi  bir  layihədir.  O,  Avropa  İttifaqının 

dəstəyi  ilə  həyata  keçirilir.  Layihə  1993-cü  ilin  may  ayında  Brüsseldə  keçirilən  konfransda  səkkiz 

ölkənin  (beş  Mərkəzi  Asiya,  Qazaxıstan  və  üç  Qafqaz  respublikası)  iştirakı  ilə  qəbul  edilmişdir. 

Avrasiya  İpək  Yolu  ideyasının  hazırda  yenidən  gündəmə  gəlməsi  TRASEKA-da  öz  təzahürünü 

tapmışdır. TRASEKA dəhlizi ilə  nəqliyyat  axını ilbəil artır. TRASEKA-nın  məqsədi  yalnız  xüsusi 

iqtisadi  maraqlarla  məhdudlaşmır,  o,  həm  də  zəngin  tarix  və  mədəniyyətin  gələcək  üçün  qorunub 

saxlanmasını  təmin  edir.  TRASEKA  ərazisindən  keçdiyi  ölkələrin  iqtisadi  inkişafının  ayrılmaz 

hissəsidir və eyni zamanda qarşılıqlı inteqrasiya və səmərəli əməkdaşlıq üçün güclü bir alətdir. 

Traybalizm 

siyasi 


Qəbiləninnmədəni-məişət,  kult  və  ictimai-siyasi  xüsusiyyətinə  həddindən  artıq  bağlılığı.  özünü 

başlıca olaraq afrikada tayfalararası düşmənçilikdə göstərir. 



Tualet 

tarixi 


fransız sözüdür, “özünü qaydaya salmaq yeri” mənasını ifadə edir. 

UNEP 

coğrafi 


Birləşmiş Millətlər Ətraf Mühit Proqramı, ekologiya və ətraf mühit sahəsində fəaliyyət göstərən əsas 

beynəlxaq qurum 



Unitar dövlət 

hüquqi 


Vahid,  ayrılmaz  dövlət  olub  ərazisinin  hər  hansı  siyasi  müstəqilliyə  malik  olmayan  inzibati  ərazi 

vahidlərinə bölünməsi ilə xarakterizə edilir. 



Uniya 

siyasi 


Latınca birlik deməkdir.dövlətin bir monarxın hakimiyyəti altında birləşdirilməsi. 

Urbanizasiya 

coğrafi 


Şəhərlərin eninə və uzununa böyüməsi 

Üçüncü Reyx 

tarixi 


Almaniya imperiyasının 1933-cü il avqustun 16-sında 1945-ci il mayın 23-dək dövrünün qeyri-rəsmi 

adı. Bəzi tarixçilər Almaniyanın kapitulyasiya gününü 8 may günü hesab edirlər. Rəsmi surətdə isı o 

öz tarixini 23 mayda, Karl Dönits hökumətinin həbsi ilə bitirmişdir. 

Ümumi 

Daxili 

Məhsul (ÜDM) 

iqtisadi 

Verilmiş  zaman  müddətində  (il  və  ya  rüblər)  ölkə  daxilində  istehsal  olunan  bütün  son  əmtəə  və 

xidmətlərin bazar dəyəridir. 

Keçmişdə  istehsal  edilən  məhsullara  aid  sövdələşmələr  ÜDM-də  əks  olunmur.  ÜDM  istehsalın 

həcmini  ölkənin  coğrafi  hüdudları  daxilində  ölçür.  Məsələn,  Rusiya  şirkəti  Azərbaycanda  fəaliyyət 

göstərirsə,  onun  yaratdığı  dəyər  Azərbaycanın  ÜDM-də  əks  olunur  və  əksinə  Azərbaycan  şirkəti 

Türkiyədə  fəaliyyət  göstərirsə,  onun  istehsal  etdiyi  məhsul  və  ya  göstəridiyi  xidmət  Türkiyənin 

ÜDM-də əks olunacaq. 

Ümumi 

daxili 

məhsul (ÜDM) 

iqtisadi 

Müvafiq  dövr  ərzində  ölkə  rezidentlərinin  iqtisadi  fəaliyyətinin  son  nəticələrini  əks  etdirir  və  ölkə 

rezidentləri tərəfindən istehsal olunmuş və son istehlak, yığım və ya ixrac məqsədilə istifadə edilən 



 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 

məhsul və xidmətlərin dəyəri ilə ölçülür. ÜDM iqtisadiyyatın bütün (istehsal və xidmət) sahələrində 

istehsal edilmiş əlavə dəyərin cəminə bərabərdir. 



Ünvanlı 

dövlət 

sosial yardımı 

hüquqi 


Aztəminatlı  ailələrə  dövlət  tərəfindən  göstərilən  pul  yardım  (“Ünvanlı  dövlət  sosial  yardımı 

haqqında” Qanundan) 



Vahə 

coğrafi 


Səhra və yarımsəhraların torpaqlarında intensiv əkinçilik rayonları, ağac, kol və ot sahələri. Vahənin 

əmələ gəlməsinə səbəb sahədə qonşu rayonlara nisbətən rütubətlənmənin (təbii rütubətlənmə yeraltı 

suların səthə yaxın olması, bulaq sularının təbii çıxışı, çayların vaxtaşırı daşması, süni rütubətlənmə 

isə  çay,  göl,  kanal  və  quyu  sularından  suvarma  ilə  əlaqədardır)  çox  olmasıdır.  Vahələrin  sahəsi 

(Afrikada  Nil  çayı  dərəsi,  Orta  Asiyada  Fərqanə  dərəsi,  Amudəryanın  aşağı  axını  və  s.)  onlarca 

hektardan on minlərlə km2-ə qədər olur. Vahələr səhralarda əhalinin məskunlaşdığı, kənd təsərrüfatı 

ilə  məşğul  olduğu  yerlərdir.  Vahələrdə  ərzaq  bitkiləri,  qiymətli  texniki  bitkilər  (xüsusən  pambıq), 

üzüm və s. becərilir. Afrika və Cənubi-Qərbi Asiyadakı vahələrin xarakterik bitkisi xurma ağacıdır 



Valyuta 

iqtisadi 

Müəyyən ölkənin pul vahidi 

Vandallar 

tarixi 


Roma imperiyası ilə müharibə edən german tayfası. 455-də Romanı darmadağın etmişlər 

Varfolomey gecəsi 

tarixi 


Fransa kralının və katolikkilsənin əmri ilə 1572-də (24 avqust) protestantların qırılması 

Varşava 

Müqaviləsi 

Təşkilatı (VMT) 

tarixi 


14 may 1955-ci ildə SSRİ və Avropanın 8 sosialist dövləti tərəfindən imzalanan Varşava müqaviləsi 

əsasında yaranan hərbi ittifaq (1955-1991). 

Bu müqavilə NATO-nun yaradılmasına SSRİ-nin cavabı idi. Müqavilənin şərtlərinə görə müqaviləyə 

qoşulan ölkələr beynəlxalq münasibətlərdə güc  nümayiş etdirmək və tətbiq etməkdən çəkinmək və 

müqaviləyə  qoşulan  ölkələrdən  hər  hansı  birinə  hərbi  hücum  olacağı  təqdirdə  ona  bütün  mümkün 

vasitələrlə, o cümlədən hərbi qüvvə ilə dərhal yardım etmək öhdəliyini götürürdülər. 

Müqavilə  Albaniya,  Almaniya  Demokratik  Respublikası,  Bolqarıstan,  Çexoslovakiya,  Macarıstan, 

Polşa, Rumıniya və SSRİ arasında imzalanmış və 5 iyun 1955-ci ildə qüvvəyə  minmişdir. Əslində 

Varşava Müqaviləsi əvvəllər SSRİ ilə Çexoslovakiya (1943), Polşa (1945), Bolqarıstan, Macarıstan 

ve Rumıniya (1948) arasında imzalanmış ikitərəfli müqavilələri tamamlayırdı. Almaniya Demokratik 

Respublikası  Paktın  hərbi  qoluna  1956-cı  ildə  qoşuldu.  1962-ci  ildə  Albaniya  SSRİ  ilə  siyasi 

ixtilaflarına  görə  təşkilatdakı  fəaliyyətini  dondurdu  və  1968-ci  ildə  təşkilatın  qoşunlarının 

Çexoslovakiyaya yeridilməsindən sonra onu tərk etdi. 

SSRİ-də,  Mərkəzi  və  Şərqi  Avropa  ölkələrində  baş  verən  sistem  dəyişiklikləri  səbəbindən  1991-ci 

ilin fevralında VMT üzvləri təşkilatın hərbi strukturlarının ləğv edilməsi barədə qərar qəbul etdilər. 1 

iyul  1991-ci  ildə  isə  Varşava  Müqaviləsinin  qüvvədən  düşməsi  barədə  Protokol  qəbul  olundu, 

bununla da Varşava Müqaviləsi Təşkilatı öz fəaliyyətini dayandırdı. 

Vassal dövlət 

tarixi 


Daxili siyasətdə sərbəst, xarici siyasətdə asılı 

Vatikan 

coğrafi 


Katolik kilsənin başçısı Roma papasının iqamətgahı 

Veçe 

tarixi 


Slavyanlarda "xalq yığıncağı" 

Veksel 

iqtisadi 

Ciddi müəyyənləşdirilmiş formada yazılı borc öhdəliyi. Veksel öz sahibinə ixtiyar verir ki, o öhdəlik 

müddəti bitdikdən sonra borc olan şəxsdən vekseldə göstərilən məbləğin ödənilməsini tələb etsin. 



Veksel aksepti 

iqtisadi 

Vekselin üz tərəfində yazılı şəkildə qeyd olunan borcun göstərilən vaxtda ödəniləcəyi barədə razılıq 

Veksellər 

iqtisadi 

Orderli qiymətli kağızlardır, veksel verən onların vasitəsilə müəyyən şəxsə müəyyən məbləğ ödəmək 

barəsində başqa şəxsə (ödəyiciyə) göstəriş verir (köçürmə vekseli) və ya hər hansı müəyyən şəxsə və 

ya bu şəxsin sərəncamına müəyyən məbləğ ödəməyi öhdəsinə götürür (sadə veksel) 

Veksillologiya 

tarixi 


Bayraqları, ştandartları, vımpelləri və digər bu kimi predmetləri öyrənən köməkçi tarix elmi sahəsi. 

Bu elmin adı Roma legionları tərəfindən istifadə edilən veksillum adlı bayrağın adından yaranmışdır. 



Verbal ünsiyyət 

siyasi 


Söz və işarələrlə danışıq 

Qeyri-verbal danışıq və ya vücud dili demək istədiklərimizin 70%-ə qədərini ifadə edir. 



Verden 

qəssabxanası 

tarixi 


Birinci dünya müharibəsinin gedişində 1916-cı ilin fevral-dekabr aylarında Verden qalasına hücum 

edən almanlarla fransızlar arasında döyüşlər başlandı. Döyüşlər uzandığından hər iki tərəfdən saysız-

hesabsız ölənlər və yaralananlar olurdu. Meyitlərin çoxu parça-parça olduğundan bu vuruşma tarixə 

"Verden qəssabxanası" adı ilə daxil olmuşdur. Altı ay davam edən bu döyüşlərdə bir milyona qədər 

alman və fransız əsgər və zabit məhv edilmişdi. 

Vermaxt 

tarixi 


Faşizmin hökmranlığı dövründə (1933-1945) nasist Almaniyasının silahlı qüvvələrinə rəsmi olaraq 

verilən  ad.  Versal  sülh  müqaviləsinin  şərtlərinə  zidd  olaraq  yaradılmışdır.  Vermaxtın  Ali  Baş 

komandanlığını Adolf Hitler özü həyata keçirirdi. 

Versal 

sülh 

müqaviləsi 

tarixi 


Birinci  dünya  müharibəsinin  rəsmən  başa  çatmasını  təsbit  edən  Fransada  imzalanmış  sülh 

müqavilələrindən biri 



Veto 

siyasi 


Qadağan. İlk dəfə Romada e.ə. V əsrdə tətbiq olunmuşdu. 

Veto hüququ 

hüquqi 


Dövlət başçısının qanunu imzalamaqdan imtina etməsi. AR Konstitusiyasında bu termin işlədilməsə 

də, 110-cu maddədə bu məsələlərdən bəhs olunur. 



Vəqf 

tarixi 


Xilafət vaxtı dini idarələrə məxsus torpaqlar 

Vətəndaşlıq 

hüquqi 


Dövlətin üzvü olmaq statusu 

Bu vətəndaşların öz dövlətlərinə sədaqətli olmalarını, onun qorunmasına və siyasətinin müdafiəsinə 

hüquqları olmasını nəzərdə tutur. 

Vicdan azadlığı 

hüquqi 


Vətəndaşların istədikləri dinə sitayiş etmək və ya heç bir dini qəbul etməmək hüququ 

VİP 

siyasi 


ingiliscə very important person, yəni “çox önəmli şəxs” 

Votçina 

tarixi 


XII-XVII əsrlərdə Rusiya dövlətində iri torpaq mülkiyyəti 

 

Tərtibçi: 

Elçin Cəfərov

, versiya 15.04 



Vulkan 

coğrafi 


Yer  qabığında  kanal  və  çatlar  vasitəsi  ilə  yerin  dərin  qatlarından  ərimiş  dağ  süxurları  (lava),  kül, 

müxtəlif qazlar və su buxarının yüksək təzyiqlə yer səthinə atılması (çıxarılması) ilə müşayiət olunan  

geoloji törəmədir. 

Vulkan relyefi 

coğrafi 


Vulkan konusları, lava qübbələri və s. formaları var. 

Yaşayış 

minimumu 

hüquqi 


Minimum  istehlak  səbətinin  dəyəri  və  icbari  ödənişlərin  cəmindən  ibarət  sosial  norma  (“Yaşayış 

minimumu haqqında” Qanundan) 



Yeger 

coğrafi 


Ovçuluq təsərrüfatlarında ov haqqında qanuna nəzarət edən peşəkar ovçu 

Yeniçəri 

tarixi 


Sultan Türkiyəsində piyada qoşun 

Yer saatı 

 

ictimai 


Ümumdünya  Vəhşi  Təbiət  Fondunun  (WWF)  keçirdiyi  beynəlxalq  tədbir  hər  il  martın  son  şənbə 

günündə  keçirilir.  “Yer  saatı”  təbiətə  qayğıkeş  münasibətin,  planetimizin  məhdud  resurslarına 

qayğının rəmzi olaraq bəşəriyyət tarixində ən kütləvi ictimai aksiyadır. 

Aksiya çərçivəsində insanlar iqlim dəyişikliyi probleminə diqqəti artırmaq üçün bir saatlığa işığı və 

həmin  vaxt  vacib  olmayan  digər  elektrik  cihazlarını  söndürür.  “Yer  saatı”  zamanı  aksiyada  iştirak 

edən böyük şəhərlərin rəmzi olan binaların da işıqları söndürülür. 

Bu aksiya ilk dəfə 2007-ci ildə Sidneydə keçirilib. 

2011-ci  il  martın  26-da  Bakının  rəmzi  olan  Qız  qalasında  və  “İçərişəhər”  Dövlət  Tarix-Memarlıq 

Qoruğunda  bir  saat  ərzində  işıqlar  söndürülüb  və  beləliklə,  Azərbaycan  bu  qlobal  kampaniyanı 

dəstəkləyən ölkələrin sırasına daxil olub. 



Yezuit 

tarixi 


Katolik kilsədə ruhani ordeni 

Yuli 

təqvimi 

(Yulian təqvimi) 

tarixi 


Tarixin hesablanma sistemi, ilk Günəş təqvimi. Yuli Sezarın göstərişi ilə başda Sozigen olmaqla bir 

qrup İsgəndəriyyə  astronomu tərəfindən tərtib edilmiş və  e.ə. 45-ci  ildən Roma  imperiyasının  əsas 

təqvimi olmuşdur. İlin orta uzunluğu 365,25 gündür. Fevral ayı hər 4 ildə 3 dəfə 28, bir dəfə isə 29 

gündən ibarət olur. Təqvim 1582-ci ildə Qriqorian təqvimi ilə əvəz edilmişdir. 



Yurisdiksiya 

hüquqi 


Məhkəmə və ya dövlət hakimiyyətləri orqanlarının səlahiyyətlərinin hüdudları 

Yüksəklik qurşağı  coğrafi 

Dağın ətəyindən zirvəyədək landşaftın dəyişməsi 



Zəkat (sədəqə) 

tarixi 


Xilafət vaxtı daşınmaz əmlakdan (tikililər, becərilən torpaqlar və s.) verilirdi 

 

 



 

 

Yüklə 1,07 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin