Termiz davlat pedagogika instituti

______________
5. Daminov I. A. Qosimov O‘. R. // Sportchilarni Tayyorlash Texnologiyalari (Engil atletika misolida)// “LESSON PRESS”, MCHJ nashriyoti 2021:.87-b.


Xulosa.
Bunday sikllilik tugallangan muntazam takrorlanib turadigan mashg‘ulot jarayonlari bo‘g‘inlari hamda pag‘onalarining (mashg‘ulotlar, bosqichlar, davrlar) ketma-ketligidan iborat. Vaqt ko‘lamiga qarab (bu vaqt ichida mashg‘ulot jarayoni tuziladi), kichik sikllar yoki mikro sikllar (xususan, haftalik), o‘rta yoki mezosikllar (ko‘pincha bir oy atrofida davom etadi) va katta yoki makrotsikllar (xususan, yillik va yarim yillik) ajratiladi. Ularning hammasi mashg‘ulot jarayonini oqilona tuzishning ajralmas bo‘g‘inini tashkil qiladi. Bunday siklik tuzilma asosini tushunish - bu sport mashg‘ulotini tuzishning umumiy tartibini tushunish demakdir. Mashg‘ulot va musobaqa faoliyatini tashkil qilishda sikllilik tamoyili ana shunga yo‘naltiradi. Bunda har bir navbatdagi sikl oldingisini oddiy qaytarish emas, balki mashg‘ulot jarayonining rivojlanish tomonlarini, jumladan mashg‘ulot yuklamalari darajasi bo‘yicha ifodalaydi.
Mashg‘ulot sikllari - bu uning tuzilmali tashkil qilinishining eng umumiy shakllaridir. Ular sport tadqiqotchilari hamda amaliyotchilari diqqatini yanada o‘ziga tortmoqda. Bunga hozirgi paytda kamida ikkita vaziyat: birinchidan, yuklamalar hajmi va shiddatining keskin o‘sishi, ular zamonaviy sportda biologik meyor chegarasiga yaqinlashmoqda; ikkinchidan, mashg‘ulotning son parametrlari va jahonning yetakchi kurashchilari mahorat darajasining tenglashishi sabab bo‘lmoqda. Unisi ham, bunisi ham mashg‘ulot tuzilmasini optimallashtirish yo‘li orqali texnik takomillashuv jarayonini yanada samaraliroq boshqarishga intilishga majbur qiladi.
Daminov I.A, Qosimov O‘. R va boshqa mutaxxasislar maxsus jismoniy mashqlarda chidamkorlik sifatlarini rivojlantirishga yo‘naltirilgan mashqlar bilan uzoq muddat mobaynida muntazam shug‘ullanish natijasida sportchilarning texnik-taktik takomillashuvi hamda boshqa qobiliyatlari qanchalik sezilarli darajada shakllanishi mumkinligi tadqiqot asosida (Yengil atletika misolida) isbot qilib berganlar.
Uning fikricha, umumiy jismoniy tayyorgarlikka oid mashqlarning hajmi barcha bosqichlarda ham maxsus jismoniy tayyorgarlik mashqlariga nisbatan ustun bo‘lishi kerak. Lekin, tayyorgarlikning ikki ushbu turlari tanlangan sport turlari xususiyatiga muvofiqlashtirilgan bo‘lishi darkor.
Yuqorida qayd etilgan ilmiy adabiyotlarning tahliliy sharhi tanlangan mavzuning qanchalik dolzarb ekanligidan dalolat beradi. Darhaqiqat, jismoniy tayyorgarlik malakali sportchilarni tayyorlashda eng muhim poydevor sifatida texnik harakatlarning takomillashuvida va samarali shakllanishida beqiyos omil bo‘lib xizmat qiladi. Shu bilan bir qatorda ilmiy ma’lumotlarning tahliliga ko‘ra har qanday jismoniy tayyorgarlik jarayoni ham jsmoniy sifatlarni samarali rivojlanishga olib kelavermaydi va sportchilarning texnik harakatlarini takomillashtirishga ijobiy ta’sir etmasligi mumkin. Aksincha, aksariyat hollarda sport mahoratiga salbiy ta’sir etishi ham ehtimoldan holi emas.
Binobarin, o‘quv mashg‘ulot jarayonida maxsus tayyorgarlik mashqlarini qo‘llash har bir sportchining yoshi, sportning hususiyati va sportchining malakasi hamda nasliy imkoniyatlarini e’tiborga olishni taqazo etadi. Shuning uchun texnik sportchilarning tayyorlash masalasi sport mashg‘uloti jarayonida muayyan maqsadga yo‘naltirilgan maxsus mashqlar majmuasidan iborat bo‘lishiga undaydi.