Termiz davlat universiteti mikroiqtisodiyot

Befarqlik egri chizigʻining toʻrt xususiyati
Befarqlik egri chizigʻi iste’molchining afzal deb bilgan variantlarini koʻrsatib bera oladi. Biz befarqlik egri chizigʻining toʻrtta afzalligini koʻrib chiqamiz:

1. 
   Yuqoriroq befarqlik egri chiziqlarini pastlariga qaraganda afzal koʻrish. Odamlar odatda koʻproq tovarlar xarid qilishga odatlanishgan. Katta hajmdagi eng munosib tanlov befarqlik egri chizigʻida oʻz ifodasini topadi. 2-chizmada keltirilgandek, yaxshiroq boʻlgan befarqlik egri chizigʻi boshqalaridan koʻra koʻproq ijobiy “xarakterga ega”. Shuning uchun iste’molchi yaxshiroq variantga ega boʻlishni xohlaydi.
   
2. 
   Befarqlik egri chizigʻi beqaror. Befarqlik egri chizigʻi iste’molchining bir variantdan boshqasini afzal koʻrganda oʻzini namoyish etadi. Koʻpincha, iste’molchiga ikkala mahsulot ham yoqadi. Shu sababli, agar birinchi mahsulot miqdori kamaysa, iste’molchini xursand qilish uchun ikkinchisiniki ortadi. Shu sababli, koʻpincha befarqlik egri chizigʻi oʻzgarib turadi.
   
3. 
   Befarqlik egri chizigʻi kesishmaydi. Buning rostligini koʻrish uchun, tasavvur qiling 3-chizmada ikkita befarqlik egri chizigʻi kesishgan boʻlsin. A nuqta B nuqta kabi bir xil befarqlik egri chizigʻi boʻlgani sababli, iste’molchini birdek qoniqtiradi. Qoʻshimchasiga, B nuqta ham C nuqta kabi bir xil befarqlik egri chizigʻi boʻlgani tufayli, C nuqta iste’molchini qoniqtira oladi. Ammo, bu nazariya C nuqta ikkala turdagi mahsulotdan koʻproq hajmda taklif etishiga qaramay, A va C nuqtalar iste’molchini birdek qoniqtira oladi degani. Taxminimizga zid holatda iste’molchi har doim ikkala mahsulotdan ham arzonroqqa koʻproq olishni afzal koʻradi. Shu tufayli befarqlik egri chizigʻi kesishmaydi.
   

Befarqlik egri chizigʻining kesishmasligi
Bunday vaziyat hech qachon sodir boʻlmaydiganga oʻxshaydi.

4. Befarqlik egri chizigʻi bu ichki rozilikdir. Kishilar oʻzlarida ortigʻi bilan boʻlgan mahsulotlarni kamroq boʻlganiga qaraganda sotib yuborishni koʻproq xohlaydilar, shu paytda befarqlik egri chizigʻi bu ichki rozilikdan kelib chiqadi. Misol tariqasida 4-chizmani muhokama qilamiz. A nuqtada iste’molchida bir nechta pitsa va koʻp miqdorda Pepsi borligi tufayli u och, ammo, umuman chanqamagan. Iste’molchining bitta pitsaga oltita Pepsi almashtirishga koʻndirish mumkin: bitta pitsa = oltita Pepsi. Aksincha, B nuqtada iste’molchida kam Pepsi va koʻp pitsa mavjud. Shu tufayli u och emas, ammo juda chanqagan. Bu yerda u bitta Pepsiga bitta pitsa alishtirishga ham tayyor: bitta Pepsi = bitta pitsa. Xullas, befarqlik egri chizigʻining ichki hissiyot orqali qabul qilinishi iste’molchining qoniqib boʻlgan mahsulotlaridan voz kechishiga sababchi boʻla oladi.



Egiluvchan befarqlik egri chiziqlari.
Befarqlik egri chizigʻi odatda ichkariga qayrilgan boʻladi. Bunday shakl shuni nazarda tutadiki, chekli almashtirish normasi (MRS) iste’molchi ehtiyoji boʻlgan ikkita tovarning miqdori bilan bogʻliq boʻladi. A nuqtada iste’molchi kamroq pitsa va koʻproq pepsi iste’mol qiladi.