biogen moddalar - bular tirik organizmlar tomonidan yara- tiladi va o‘zlashtiriladi. Bunga toshko‘mir, bitum, neft va ohaktosh kiradi;
biokos moddalar - bular tirik organizmlar va abiotik muhit omillarining birgalikda ta’siri natijasida paydo bo‘ladi. Bunga tuproq va tabiiy suvlar kirib, ulaming holati tirik organizmlarga bog‘liqbo‘ladi.
Hozirgi vaqtda biosferaga yagona ekotizim sifatida qaraladi. Biosferaning quyi qismi o‘rtacha quruqlikda 2-3 km, okean tubida esa 1-2 km gacha tushadi. U joylashgan o‘rniga ko‘ra uch tarkibiy qismdan tashkil topgan. Litosfera - (grekcha so‘z boiib, “litos” - tosh) yeming sirtqi qavati bo‘lib, u g‘ovak modda ya’ni tuproqdan iborat. yerdagi barcha tirik organizmlar shu qavatda yashaydi.
Tuproq va iming kelib chiqishini birinchi bo‘lib rus olimi V.V.Dokuchayev o‘rgangan. Uning fikricha tuproq tog‘ jinslarining quyosh energiyasi, namlik va tirik organizmlar yordamida nurashidan hosil bo‘ladi. Tuproq biosferaning boshqa tarkibiy qismlariga qaraganda yuqori zichlikka (o‘rtacha 2,7 g/sm3) ega bo‘lib, u to‘rtta tarkibiy qismdan iborat. Bular - qattik zarrachalar, tuproq namligi, tuproq havosi va mikroorganizmlar. Tuproqda yashovchi organizmlar eda- fobiontlar yoki geobiontlar deb nomlangan bo‘lib, ularda tuproqning zichligi, harorati, yorug‘lik va ximizmiga nisbatan qator mos- lanishlar mavjud.
