Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti ekologiya va tuproqshunoslik kafedrasi

Biologik resurslar. 0‘simlik, tuproq va hayvon resurslari biologik mahsuldorlikni tashkil etadi. 0‘zbekiston cho‘l zonasining o‘simliklar resurslari turli xil bo‘lib, u J600 dan ortiq tumi o‘z ichiga oladi. Cho‘l mintaqasida quyidagi o‘simlik biomlari uchraydi:

1. 
   Qumli toshli cho‘llardagi psommofill daraxt, buta o‘simliklar.
   
2. 
   Toshli cho‘llardagi gipsofill chala blita o‘simliklar.
   
3. 
   Gil tuproqli cho‘llaradagi efimer va efimeroidli o‘t o‘simliklar.
   
4. 
   Taqirlardagi tuproq lishayniklari va ko‘k yashil suv o‘tlari.
   

Markaziy Osiyo cho‘l zonasidagi biomassasining umumiy
zahirasi 50-60 ga/s tashkil etadi.
Orol dengizi muammosi. Orol dengizi ilgari vaqtda dunyodagi eng katta ichki dengizlardan biri hisoblanib, undan baliqchilik, ovchilik, transport va rekrasion maqsadlarda foydalanilar edi. Orol dengizi havzasi EvroOsiyo qit’asi markazida joylashgan bo‘lib, butun 0‘zbekiston va Tojikiston hududini, Qozog‘istonning janubiy qismini (asosan Qizil 0‘rda va Shimkent viloyatlari), Qirg‘i- zistonning G'arbiy va Markaziy qismi (0‘sh va Jalolobod viloyati), Turkmanistonning sharqiy mintaqalari (g‘arbda Balkan viloyati bundan mustasno) hamda shimoliy Afg‘oniston qismi va Eronning shimoliy-sharqiy hududini qamrab oladi. Havza hududi turli ekotizimlardan iborat: Tiyan-Shan va Pomiming yirik tog‘ eko- tizimlari, Qoraqum va Qizilqumning cho‘l zonalari, serhosil va unumdor vohalar, yaqin o‘tmishdagi sersuv Sirdaryo, Amudaryo, suvi oqib chiqib ketmaydigan, turg‘un Orol dengiz-ko‘li. Markaziy Osiyo mintaqasi global ekologik muvozanat jarayonlari va gidrologik siklga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Orol dengizi suv rejimini unga quyiladigan Amudaryo, Sirdaryo, yer ostki suvlari hamda atmosfera yoginlari tushishi va yuzadan suvning bugianishi tashkil etadi. Qadimgi tarixiy davrlarda dengiz sathining 1,5-2 m o‘zgarishi tabiiy iqlim xususiyatlari bilan bogiiq boiib, suvning hajmi 100-150 km³, suv sathi maydoni 4000 km² ni tashkil etgan.
Orol dengizi havzasining umumiy daryolar suvining oqib tushishi havza davlatlari bo‘yicha “WARMIS” axborot tizimining “Rechnoy stok” kichik ma’lumotlariga ko‘ra quyidagicha shakllanadi (3-jadval):



31

35

2. 
   O‘zbekistonda ekologik siyosat tushunchasi va maqsadi
   

O‘zbekiston Respublikasi tabiat va jamiyat o‘rtasidagi munosabatlami iqtisodiy-ekologik shakli, ya’ni bosqichma-bosqich ekologik munosabat shaklga o‘tishga asos soldi.
XX asr oxiriga kelib 0‘zbekistonda quyidagi taktik va strategik yo‘nalishlar ishlab chiqildi, jumladan: “2005-yilgacha bo‘lgan davrda tabiatni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan samarali foydalanishning Davlat dasturi”; “0‘zbekiston Respublikasida tabi­atni muhofaza qilish va barqaror rivojlanishning ekologik ta’min- lashning milliy harakatlar rejasi”; “0‘zbekiston Respublikasida atrof-muhit gigienasi bo‘yicha milliy harakatlar dasturi”; “Biologik xilma-xillikni saqlab qolish bo‘yicha milliy strategiya va reja”. Bu hujjatlarda davlatimizning jamiyat va tabiat o‘rtasidagi munosabat shakli, hozirgi kunda va kelajakda qanday bo‘lishi, 0‘zbekistonning ekologik konsepsiyasi, maqsadi va prinsiplari belgilab berildi. Ekologik maqsad va vazifalami amalga oshirishning taktik va strategik harakatlar dasturi va yo‘nalishlari ko‘rsatib o‘tildi.
Ekologik siyosat davlat siyosatining “jamiyat-tabiat” tizimidagi asosiy turlaridan biri hisoblanadi.
0‘zbekiston Respublikasida tabiiy atrof-muhitning hozirgi holati ilmiy asoslangan hamda atrof tabiiy muhitni saqlashga, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga hamda aholi ekologik xavf- sizligini ta’minlashga qaratilgan ekologik siyosat yuritishni taqozo qilmoqda. ^ *
Siyosat atamasi yunoncha “politika” - “davlat ishi”, “jamiyat ishi” degan ma’noni anglatadi. Siyosat - bu yirik ijtimoiy guruh, partiyalar, millat va davlat o‘rtasidagi munosabatlar sohasidagi faoliyat.
Davlatning ekologik siyosati davlat siyosati tizimida o‘ziga xos o'rin egallaydi va u ijtimoiy hayotning barcha sohasini qatnrab til'adi birlari majmui”¹¹. Ushbu ta’rif quyidagi jihatlari bilan tavsiflanadi: birinchidan, ijtimoiy hayotning barcha sohalarini qamrab oladi; ikkinchidan, unda subyektlar - ekologik siyosatni amalga oshi- ruvchilar doirasi aniqlashtiriladi; uchinchidan, ekologik siyosat subyektlari faoliyati yo‘nalishlarini aniq-ravshan belgilanadi.