Termiz davlat universiteti topografiya asoslari va kartografiya



Yüklə 1,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə69/114
tarix09.02.2022
ölçüsü1,41 Mb.
#52294
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   114
topografiya asoslari va kartografiya

 
4. Terodolit yullari 
Terodolit bilan plan olishda asos bulib xizmat kiladigan nuktalarni birin - kertin birlashtirish natijasida 
xosil buladigan sinik chiziklar sistermasiga terodolit yullari deryiladi. 
Terodolit yullarini utkazishdan maksad plan olishda bervosita asos bulib xizmat kiladigan nuktalarning 
bir-biriga nisbatan tutgan urnini, ya'ni tugri burchakli koordinatalarini aniklashdan iborat. Terodolit yullari 
fakat terodolit bilan plan olishdagina emas, balki geroderzik tayanch shaxobchalarini zichlashtirishda, 
shuningderk , boshka xil plan olishlarda, (M: mernzula bilan plan olishda taxeromertrik plan olishda) 
xamda kanal yul trassalarini aniklashda, gaz kuvurlari, elerktr liniyalari utkazishda va boshka ishlar da xam 
kerng kullaniladi. Terodolit yullari ochik yoki yopik poligon xosil kilishi mumkin. Ochik poligon, odatda, 
ikkita geroderzik tayanch nuktalar oraligida utkaziladi. Terodolit yullari utkazilayotgan joyda geroderzik 
tayanch nukta bulmasa, kushimcha terodolit yullari utkazilib, poligon biron geroderzik tayanch nuktaga 
boglanadi. Terodolit yullarini utkazishda kuyidagilarga rioya kilinadi: 
A) Terodolit yullaridagi burchak uchlarini (nuktalarni ) shunday tanlash kerrakki, ularda turib burchak 
ulchash kulay bulsin, atrofdagi joy yaxshi kurinadigan xamda plan olinayotganda ulardan maksimal 
foydalanish mumkin bulsin. Shuning chuchn bunday nuktalar uchun odatda ochik joydagi baland 
nuktalar tanlanadi: 
B) poligon tomonlari 50 m dan kiska va 400 m dan uzun bulmasligi kerrak. Odatda poligon 


 
62 
tomonlarning uzunligi 200-300 m dan kilib olinadi. Undan tashkari, poligln tomonlari ulchash kulay 
bulgan joylar (M: yullar, terkis joydagi utloklar va x.k.) buylab utishi kerrak. Poligon burilish nuktalari kilib 
tanlangan nuktalarning joydagi urni kozik kokib berlgilab kuyiladi. Kozikka nuktalarning tartib nomerri 
yozib kuyiladi. Nuktani terz topib olish uchun uning atrofi doyra shaklida koziladi yoki atrofiga tosh uyib 
kuyiladi. Poligon nuktalaridan keryinchalik boshka plan olishlarda yoki biron inshoot kurishda 
foydalaniladigan bulsa, burilish nuktalari maxsus stolb, termir truba va boshka berlgilar bilan berlgilab 
kuyiladi. Poligon nuktalari tanlanib, ularni urni berlgilangandan sung ulchash ishlari boshlanadi.Odatda, 
terodolit yulining ung tomondagi burchaklar ulchanadi. Burchak ulchash terodolit bilan tulik priyomda 
bajariladi. Xar gal gorizontal burchak ulchangandan sung terodolit bussoli bilan poligon tomonlari 
yunalishning magnit azimuti yoki rumbi xam ulchanadi va ular asosida burchakning kiymati xisoblab 
chikariladi. Bu burchak terodolit bilan ulchanganda kupol xatoga yul kuymaslik uchun ulchangan 
burchakni terkshirib kurish uchun xizmat kiladi.poligon tomonlarining uzunligi 20 m li pulat lernta bilan 
ikki marta (tugri va terskari yunalish buyicha) ulchanadi. Agar poligon tomoni nishab yoki past-balandlik 
joylardan utsa, bu errdagi kiyalik burchaklari xam ulchanadi. Ulchash natijalari maxsus jurnalga yozib 
boriladi. Terodolit yuli yopik poligon shaklda bulsa, uning urtasidan diogonal yullar utkazilishi mumkin. 
Bunda diogonal yul poligonning biron nuktasidan boshlanib ikkinchi bir nuktasida boglanadi. Bir nercha 
yullarning kushilish nuktalari uzerl nuktalarderyiladi. (M: yopik poligondagi 50va 2 nuktalar uzerl 
nuktalardir.) Odatda terodolit yullari geroderzik tayanch nukta oraligida utkaziladi. Bunda terodolit 
yullarini tayanch nuktaga boglash uchun boglanish burchaklari улчанад.  
М:  В-нуктада  туриб  Ц  ва  Ц
1
,  С-  нуктада  эса  туриб  Ц
2
  ва  Ц
3
  burchaklari ulchanadi.Yopik 
terodoliтyullarini tayanch nuktaga boglash uchun s va S1 burchaklari ulchanadi. 
 

Yüklə 1,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   114




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin