Mavzu: Xristianlikning paydo bo’lishi,
aqidalari, asosiy yo’nalishlari,
ta’limotlari va manbalari
•
Ilk xristianlik diniy taolimotining Pavel va uning shogirdu izdoshlari bayon
qilganlar. 325 yili bo`lib o`tgan jaxon Nikeya sabori (maxsus yig’ini) xristianlikka
xos asosiy aqidalarning qisqacha bayonini bitgan; bu xristian eotiqodining ramzi
(simvoli) bo`lib, islomdagiga o`xshagan iymon kalimasi bo`lib qolgan. Xristianlik
taolimotining asosiy mazmuni-xudoning o`g’li - xudo-odam Iso Masih haqidagi
taolimotdir, rivoyatlarga qaraganda u go`yo osmondan tushib, odamlarni dastlabki
gunoxlardan xolos etish uchun g’ayridinlarning qiynoqlari va o`limiga rozi bo`lgan;
uni krestga o`xshagan parchinlab o`ldirgan; krest shundan kelib chiqqan; undan
so`ng mo`jiza yuz berib, u tirilgan va yana osmonga chiqib ketgan emish.
•
Bu dinga ko`ra oxiratda Iso yana 2-marta osmondan qaytib tushib, tiriklaru
o`liklarni sud qilar ekan. Xristianlarni turli navolarga bo`lib, gunoxkorlarni
duzaxga, savoblilarni jannatga jo`natar emish. Boshqa dinlar, chunonchi
yahudiylikda ham shunday rivoyatlar bor.
Iso o`gitlarida uning muhlislariga bu o`gitlar amal qilish, turli mashaqqatlarga
Iso kabi chidash shartligi, buning evaziga esa ular oxiratda ajr (mukofot,
rag’bat)ga erishishlari xristianlikdagi asosiy daovolar singdirilgan.
Xristianlik ham boshqa dinlar kabi o`zga dinlar taosiriga duch kelgan. Uning
taolimotining tarkib topishiga SHarq diniy eotiqodlari, ayniqsa yaxudiylarning
mahdiylik haqidagi uydirmalari, yaxudiy-YUnon va undan keyingi davrlarning
falsafiy g’oyalari taosir etgan.
Xristianlik taolimotining shakllanish jarayoni bir necha asrga cho`zilgan.
Jahon Nikeya va Konstantinapolp saborlari ishlab chiqqan eotiqod timsoli bir
necha marta o`zgargan va to`ldirilgan. Bunda daxanaki janglar ko`p bo`lgan.
|
