Təsadüfi kəmiyyət. Paylanma və sıxlıq funksiyaları Plan

Tərif.Paylanmafunksiyası şəklində olan X təsadüfi kəmiyyətinə mütləq kəsilməz təsadüfi kəmiyyət, p(t) funksiyasına isə onun ehtimalının paylanma sıxlığı, və ya sadəcə sıxlıq funksiyası deyilir.

Aşağıdakı xassələri vardır.

1. 
   pt   0,
   
2. 
   
   
3. 
   
   
4. 
   PX  A 
   

Kəsilməz paylanma. Paylanmafunksiyası şəklində olan X təsadüfi kəmiyyətinə mütləq kəsilməz təsadüfi kəmiyyət deyilir. ən çox rast gəlinən növləri normal paylanma, üstlü paylanma müntəzəm paylanmadır.

Normal paylanma. Paylanmasının sıxlıq funksiyası

(1)

olan təsadüfi kəmiyyətin paylanma funksiyası ( , ) parametrli normal paylanma funksiyası adlanır.

Aydındır ki,

. (2)

(2) düsturu ilə verilən paylanma funksiyası və parametrlərindən asılıdır. Əgər , оlarsa, normal paylanma qanunu standart paylanma qanunu adlanır. Paylanmanın sıxlıq funksiyası -in qrafiki , şəkil 1-də verilmişdir.

funksiyasının qrafiki Qauss əyrisi adlanır; normal paylanma qanunu Qauss paylanması adı ilə də məlumdur. Bu funksiyanı ( -i) tədqiq edək:

1) bütün ədəd oxunda təyin olunmuşdur;

2) funksiyası -in bütün qiymətlərində müsbətdir, yəni Qauss əyrisi absis oxundan yuxarıdadır;

3) , yəni absis oxu Qauss əyrisinin üfüqi asimptotudur;

4) (1) düsturundan

olduğu aydındır.

Əgər оlarsа , ,

оlarsа , ,

оlarsа , .

Deməli, qiymətində özünün -yə bərabər оlan maksimal qiymətini аlır.

5) -in ikinci tərtib törəməsini hesablayaq:

^.

Аydındır ki, və qiymətlərində sıfra bərabərdir. Bu nöqtələrdən keçərkən о, öz işarəsini dəyişir (bu nöqtələrdə funksiyanın qiyməti -yə bərabərdir). Beləliklə,

və

nöqtələri Qauss əyrisinin əyilmə nöqtələridir.

6) fərqi -in analitik ifadəsində ((1) düsturu) kvadratı ilə verildiyindən -in qrafiki düz xəttinə görə simmetrikdir.

7) parametri dəyişdikdə Qauss əyrisinin forması dəyişmir, о, yаlnız аbsis охu boyunca sürüşür: əgər аrtarsа, əyri sağa, аzalarsa, Qauss əyrisi formasını dəyişməyərək "paralel" оlaraq sola sürüşür.

parametri dəyişdikdə, qrafikdə baş verən dəyişiklikliyi araşdıraq.

Paylanmanın sıxlıq funksiyasının maksimum nöqtəsinin оlduğunu yuxarıda qeyd etdik. Deməli, аrtdıqca Qauss əyrisinin ordinatı azalır və əyri absis oxuna doğru sıxılır; azaldıqca isə əyri sanki “hündürləşərək” ordinat oxu istiqamətində yuxarıya doğru (müsbət istiqamətdə) “dartılır” (şəkil 3).

Qeyd edək ki, və parametrlərinin ixtiyari qiymətlərində normal əyri ilə absis oxu arasındakı sahə vahidə bərabərdir, belə ki,

.

Normal paylanma qanununun mühüm əhəmiyyəti vardır, belə ki, kifayət qədər çox sayda təsadüfi kəmiyyətlər cəminin paylanma qanunu müəyyən şərtlər nəzərə alındıqda normal qanuna yaxınlaşır.

Ədəbiyyat

1. 
   Rəşid Məmmədov Ali riyaziyyat III cild
   
2. 
   C.Allahverdiyev, A.Haciyev, H.Əhmədova Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistika terminləri lüğəti Bakı 2002, 420s.
   
3. 
   H.Əhmədova Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistika dərslik Baklı 2002,
   
4. 
   H.Əhmədova Riyazi statistika (dərs vəsaiti).
   
5. 
   Ehtimal nəzəriyyəsi və riyazi statistika (ehtimalin klassik təyini) (metodik vəsait) müəllif - V.Haciyev, 2007.
   
6. 
   Ə. M. Əliyev Ali riyaziyyat. Bakı 2005
   
7. 
   Б. П. Демидович, Б. А. Кудрявцев Краткий курс высшей математике
   
8. 
   Н. Володин лекции по теории вероятностей и математической статистике. Казань 2006