Texnik mexanika

6-jadval

X-siljish koeffisinti	Z1
	1; 2	4
-1.0	v1≥(10,5+z2)m	v1≥(10,5+z2)m
-0.5	v1≥(8+0,006z2)m	v1≥(9,5+0,009z2)m
0	v1≥(11+0,006z2)m	v1≥(12,5+0,009z2)m
+0.5	v1≥(11+0,01z2)m	v1≥(12,5+0,1z2)m
+1.0	v1≥(12+0,1z2)m	v1≥(13,0+0,1z2)m

Ilova: Freza yordamida kesilgan cherveyaklar uchun m>11mm bo’lganda v₁ qiymati 25mmga, m=10-16mm bo’lganda v₁ni 35….40mmga oshiradi.

Chervyakli g’ildirakni asosiy geometrik o’lchamlaridan biri tish bo’luvchi aylanasining diametri d₂=mz₂ bunda; z₂-chervyakli g’ildirak tishlar soni. Quvvat uzatadigan uzatmalar uchun z_2min=26-28. Asosan z₂=32-63 olinadi, lekin z₂<80 bo’lishi kerak z₂ ni qiymati oshishi bilan chervyakli g’ildirak diametri kattalashadi, tayanchlar o’rtasidagi masofa oshadi, bu esa chervyakni deformasiyasini oshirish mumkin.

G’ildirak tishlarini balandligi oyoqchasini va kallagini balandligi h_a2=m; h_f2=1,2m.

3.20-rasm

Chervyakli g’ildirak tashqi va tish osti diametrlar:

d_a2=d₂+2h_a2=d₂+2m d_f2=d₂-2h_f2=d₂-2.4m

eng katta tashqi diometr

dat2≤da2+

G’ildirak eni

z₁=1, z₁=2 bo’lganda v₂≤0.75d_a1

z₁=4 bo’lganda v₂≤0.67d_a1

Chervyakli g’ildirakni qamrov burchagi 2δ;

O’qlararo masofa

Standart yopiq uzatmalar uchun a ning qiymat mm, xisobida; 40,50,63,80,100,125,160,200,250,315,400,500.

Nostandart yopiq uzatmalar uchun o’qlararo masofa qiymatni R_a40 qatordan olish mumkin.

Ilashish modulining taxminiy qiymatni formula yordamida aniqlash mumkin. Quvvat uzatadigan uzatmalar uchun q/z₂=0,12….0,14, bundan

Aniqlangan modul qiymatni standart bo’yicha yaxlitlab olinadi.

Aniqlangan a_mning qiymatni standart qatorga yoki R_a40 qatorga keltirish uchun siljitish koeffisiyenti ishlatiladi, bunda o’qlararo masofani butun son bo’lishi ta’minlanadi.

Siljitish koeffisiyenti chervyak uchun ishlatilmasdan, faqat chervyakli g’ildiraklar uchun ishlatiladi. Bunda o’qlararo masofa qiymati aniqlangach, siljish koeffisiyenti

X= /m-0,5(q+z )

=0,5(q+z +2x).

Siljish koeffisiyenti ishlatilganda g’ildirak diametri quyidagicha aniqlanadi:

d =d +2m+2xm d =d -2,4m+2xm.

G’ildirakning qolgan o’lchamlari o’zgarmaydi. G’ildirak tishlarining kesishish jarayenida tish osti kesilmasligi hamda tish uchi uchqur bo’lmasligi uchun siljish koeffisiyentining qiimati x=0,7 bo’lishi kerak (kamdan-kam 1,0.)

Uzatmada a_ωm,q qiymatlari berilgan bo’lsa (3) formula yordamida siljish koeffisiyent x ni qiymatlarni o’zgartirib z₂ va u ning xar xil qiymatlarni olish mumkin. Natijada bitta korpusda xar xil uzatish sonlarini olish mumkin.

Uzatish soni, u. Uzatmada chervyak o’z o’q atrofida bir marta aylanganda, chervyakli g’ildirak kirimlar soni z₁ ga bo’raladi. Chervyakli g’ildirak o’z o’q atrofida tuliq bir marta aylanishi uchun chervyak z_2/z₁ marta aylanishi shart, shuning uchun

Bunda z₁ tishli uzatmalardagi yetaklovchi tishli g’ildirakdek olinmoqda. Lekin z₁=1;2;4 bo’lganligi uchun, bir pog’ona uzatmada uzatish soni u ni qiymati nisbatan katta bo’lishi mumkin. Quvvat uzatadigan uzatmalar uchun uzatish sonini standart qiymatlari u: 8; 10; 12.5; 16;20; 25; 28; 31.5; 40; 50; 63; 80. Uzatishlar uchun u≥63 olish tavsiya etilmaydi, chunki bunda uzatmaning f.i.k keskin ravishda kamayadi. Knematik uzatmalar uchun u≥300 olish mumkin.

Uzatmada uzatish soni u chervyak kirim soni z₁ chervyakli g’ildirak tishlar soni z₂, xamda q koeffisiyent o’rtasidagi bog’lanish jadvalda berilgan
7-jadval

u	z1	z2	q
8	4	32	8
10		40	10
12,5		50	12,5
16	2	32	8
20		40	10
25		50	12,5
31,5	1	32	8
40		40	10
50		50	12,5
63		63	16

Chervyakli uzatmalarni mexanikasi. Chervyakli uzatmalarda harakat chervyak o’ramlarining chervyakli g’ildirak tishlari bo’yicha vintli juftdek sirpanish natijasida amalga oshadi, bunda v ,v aylanma tezliklarning yo’nalishi orasidagi burchak 90 bo’ladi. Sirpanish tezligi v chervyakning vint chizig’iga urinma ravishda yo’nalgan bo’ladi. Uning qiymatini chervyakli va g’ildirak aylanma tezliklarining qiymatlaridan foydalanib aniqlash mumkin.

bunda v ,v -chervyak va g’ildirakning aylanma tezligi, m/c;

d ,d -chervyak va g’ildirakning tish bo’luvchisining aylanasi, mm;

v -sirpanish tezligi, m/s;

γ-chervyak o’ramining ko’tarilish burchagi.

G’ildirak

tishi

Chervyak o’rami

3.21-rasm.

Sirpanish tezligini oshishi bilan yeyilish oshadi, F.I.K pasayadi, uzatmani moylash qiyinlashadi, bunda γ ning oshishi bilan v_s qiymati xam oshadi, shuning uchun γ ning qiymati chegaralangan γ<30⁰.

Uzatmani loyhalashda sirpanish tezligining taxminiy qiymatini quyidagicha aniqlash mumkin:

v  m/c

bunda n -chervyakning aylanish soni, min ;

T -chervyakning g’ildirak validagi burovchi momenti, N.m.