Texnologiya darslarini tashkil etish

3. Yangi mavzuni bayon qilish. 
Reja: 
1. To’g’ri ikki chokli yubka uchun hisoblash jadvali tuzish. 
2. To’g’ri bichimdagi yubkaning chizmasini chizish. 
3. Yubka uchun qancha gazlama ketishni aniqlash. 
To’g’ri bichimli yubka chizmasini chizish gavdadan olingan o’lchovlar 
va qo’shimchalar asosida amalga oshiriladi. Buning uchun hisoblash 
jadvali tuzib chiqiladi va shu asosda yubka chizmasi chiziladi. 
T/r Chizmadagi 
kesmalar 
Hisoblash formulasi 
Standart 
o’lchov 
Mening 
o’lchovim 
Yubkani to’r qismi 
1 
B
l
E 
KU 
55 
2 
B
l
B
k 
16-20yoki O
r
BU:2-1=36:2-1 
17 
3 
B
k
B
kl 
B
k
AYA+QB
k
=42+2 
44 
4 
B
k
B
k2
(B
k
AYA+ QB
k
):2-1=44:2-1 
21 
Yubkani old va orqa 
bo’laklari 
5 
B
k
B
k3
0,4 B
k
B
k2
=0,4 x 21 
8,4 
6 
B
kl
B
k4
0,4 B
kl
B
k2
=0,4 x 23 
9,2 
7 
Summa V 
(B
k
AYA+ QB
k
)-(B
l
AYA 
+QB
l
)=44-33 
11 
8 
B
l5
B
l6 
0,5 x summa V=0,5 x 11 
5,5 
9 
B
l7
B
l8 
0,3 x summa V = 0,3 x 11 
3,3 
10 B
l9
B
l10 
0,2 x summa V = 0,2 x 11 
2,2 
11 B
l5
B
l51
= 
B
l6
B
l61 
Doimiy o’lchov 
0,5 -1 
1 

---

AMALIY MASHG’ULOT .
Yubka chizmasini chizish. 
Kerakli asbob va moslamalar:masshtabli, 50 sm li chizg’ichlar va 
burchakli chizg’ich , lekalo, qalam –TM va 2M ,o’chirg’ich, albom , millimeter 
qog’oz,rangli qog’ozlar, qaychi.
Hisoblash jadvalining“ Mening olchovim” bolimi toldiriladi va 
masshtab 1: 4 da chizilgan chizma asosida oz olchamiga yubka chizmasi 
chiziladi . Asosiy chiziqlar 2M qora qalamida va yordamchi chiziqlar TM 
qalamida chiziladi.
Togri bichimli yubka chizmasi. ( 1-rasm) Qogozning chap tomon 
burchagiga B
1
nuqta qoyilib, undan pastga vertical chiziq otkaziladi. Bu chiziq 
boylab yubka uzunligi 55sm qoyiladi va E nuqta bilan belgilanadi. 
Shuningdek,bu vertical chiziqda bo’ksa chizig’igacha bo’lgan oraliq B
l 
B
k
=17 
sm qoyiladi . B
l
, B
k
, E nuqtalaridan gorizantallar o’tkaziladi. Bo’ksa chizig’i 
orqali yubka kengligi belgilanadi, ya’ni B
k
B
kl
=44sm.B
kl
nuqtasidan vertical 
o’tkaziladi va B
l1,
E
l
, B
kl
, nuqtalar belgilanadi. So’ngra old va orqa bolak 
kengliklari aniqlanadi, ya’ni yon chokining o’rni chizib olinadi. B
k
B
k2
=21sm. 
B
k2
nuqtadan yuqoriga va pastga vertikal o’tkaziladi,vertikalning bel va etak 
chiziqlari bilan kesishgan nuqtalari B
l2,
E
2
, bilan belgilanadi. Orqa bo’lak 
vitochkasining o’rnini aniqlash uchun orqa bo’lak kengligini 0,4 koeffitsientga 
,old bo’lak vitochkasining o’rnini aniqlash uchun esa old bo’lak kengligini 0,4 
koeffitsientga ko’paytiramiz. Orqa bo’lakda B
k
B
k3
=8,4sm va old bo’lakda 
B
kl
B
k4
=9,2sm vitochka o’rinlari belgilanib,B
k3
vaB
k4
nuqtalardan yuqoriga 
vertikal o’tkaziladi va bel chizig’i bilan kesishgan joyga B
l3
va B
l4
nuqtalar 
qo’yiladi.
So’ngra vitochkalarning umumiy qiymati topiladi. Buning 
uchun bo’ksa aylanasining yarmiga bo’ksa qo’shimchasi qo’shilib,undan bel 
aylanasining yarmiga qo’shilgan bel qo’shimchasi ayriladi va vitochkaning 
umumiy qiymati 11 sm topiladi. Bu miqdor yubkaning uchta joyiga,ya’ni yon 
chokka, old va orqa bo’laklarga taqsimlanadi. U quyidagicha bo’ladi : 
a)
B
l5
B
l6
=0,5 x summa V=0,5 x 11= 5,5 sm (yon tomoni vitochkasi); 
b)
B
l7
B
l8
=0,3 x summa V=0,3x11=3,3sm (orqa bolak vitochkasi); 
c)
B
l9
B
l10
=0,2 x summa V=0,2 x 11 = 2,2sm (old bo’lak vitochkasi). 
Bu qiymatlarning yarmini vitochkalarning o’rta chizig’idan bir 
tomonga, qolgan yarmini ikkinchi tomonga o’lchab qo’yiladi.Beldagi nuqtalar 
orqa bo’lak va old bo’lak vitochkalarining pastki uchlari bilan to’g’ri chiziqlar 
orqali birlashtiriladi. Yon chiziqda bel chizig’ining ko’tarilishi 0,5-1sm ga 
teng.B
l51
nuqta B
l 
nuqta bilan, B
l61 
nuqta B
l1 
nuqtalar bilan birlashtiriladi,bel 

---

vitochkalari shu chiziqqacha davom ettiriladi. Yon chhiziq xuddi 1-rasmda 
korsatilganidek egri chiziq bilan tutashtiriladi. 
Mustahkamlash: 
1.Yubkalar chizmasini chizish uchun qanday o’lchovlar va 
qo’shimcha o’lchovlardan foydalaniladi? 
2.To’g’ri bichimli yubka chizmasini chizish qanday bosqichlardan 
iborat? 
3. Hisoblash jadvali bilan hisoblash formulasining farqini izoxlab 
bering? 
4. Yubka chizmasida qanday formulalardan foydalaniladi?