Texnologiya umumiy о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinfi uchun darslik

Yog‘ochning namligi. 
namlik daraxtning hayoti va uning o‘sishi uchun
kerak bo‘lgan asosiy omillardan biridir. namlik – daraxtning o‘sish sharoiti-
ga va turiga, yangi kesilgan yoki eski kesilganiga, quritilgan yoki quritil
-
maganiga qarab oz yoki ko‘p bo‘ladi. 
Yog‘ochning qurishi. 
yog‘ochda erkin va bog‘langan suvlar bo‘ladi. 
Yog‘ochning ichki bo‘shliqlarini, ya’ni hujayralar ichidagi va hujayralar
orasidagi fazoni to‘ldiruvchi suvlar erkin yoki kapillar namlik, hujayra 
pardalari tomonidan shimilgan suvlar bog‘langan yoki gigroskopik namlik 
deyiladi. 
Yog‘ochning nam tortib bo‘kishi. 
agar quruq yog‘ochni zax xonalar-
da yoki ochiq havoda saqlasa, u nam tortib bo‘kadi va o‘lchamlari, hajmi, 
og‘irligi ortadi, shakli o‘zgaradi. 
Yog‘ochning zichligi. 
yog‘ochning bu xossasi uning og‘irligiga aloqa-
dor bo‘lib, yog‘ochdagi nam va havo miqdoriga bog‘liq. Yog‘ochda nam va 
havo qanchalik kam bo‘lsa u shunchalik zich bo‘ladi. 
Yog‘ochning tovush o‘tkazuvchanligi. 
yog‘ochning tovush o‘tkazuv-
chanligi deb, yog‘ochning tovushni o‘tkazish qobiliyatiga aytiladi. Yog‘och-
ning tovush o‘tkazish qobiliyati yuqori. yog‘och tolalari yo‘nalishi bo‘yi-
cha tovushni havoga nisbatan 15–18 marta, eni bo‘yicha 3–6 marta tez 
o‘tkazadi. 
Yog‘ochning issiqlik o‘tkazuvchanligi. 
yog‘ochning issiqlik o‘tkazish 
qobiliyatiga issiqlik o‘tkazuvchanlik deyiladi. yog‘och boshqa materiallar-
ga qaraganda issiqlikni yomon o‘tkazadi. 
Duradgorlikda ishlatiladigan yelimlar va bo‘yoqlar turlari,
xususiyatlari hamda ishlatilish sohalari
duradgorlikda yasaladigan buyumlarning barcha tirnoqli birikmalari ye-
lim bilan birlashtiriladi. yelim yog‘och to‘qimalari orasidagi bo‘shliqlarga 
kirib qotadi va shu tariqa yelimlanayotgan sirtlar son-sanoqsiz iplar bilan 
tikilgandek bo‘ladi. Bunda o‘zaro biriktirilayotgan sirtlar orasida yupqa ye
-
lim plyonkasi vujudga keladi. Duradgorlik buyumining mustahkamligi ana 
shu plyonkaning qattiqligiga bog‘liqdir. Shuningdek, yelimlashning mus
-
tahkamligi yopishtirilgan sirtlarga yelim eritmasining bir xil singishi, ana 

---

6
shu sirtlarning zichlashib turishiga ham bog‘liq bo‘ladi. taxta yelimi va 
kazein yelimi duradgorlikda eng ko‘p ishlatiladi.
Taxta (duradgorlik) yelimi hayvonlarning suyagi, tuyog‘i, shoxi, 
tog‘aylari va terisidan jigarrang plitkalar shaklida tayyorlanadi. Yelimning
sifatini uning shaffofligiga qarab aniqlash mumkin. U qanchalik tiniq bo‘lsa, 
shunchalik sifatli bo‘ladi.
taxta yelimini ishlatishga tayyorlash uchun uni suvda bo‘kkunicha 10–12
soat ivitiladi, so‘ngra yelim qaynatkichda qaynatiladi. Yelim qaynatkich bir-
birining ichiga qo‘yiladigan ikkita metall idishdan iborat bo‘lib, yelim kuyib 
ketmasligi uchun katta (tashqi) idishga suv quyiladi, kichik (ichki) idishga 
yelim solinadi (1-rasm). yelim qaynatkich taxminan 70–80°C gacha qizdi-
riladi. ana shu darajadagi haroratda yelim 
eriydi. Yelim qaynatkichni elektr plitada, 
kerogaz va hokazolarda qizdirish mumkin. 
yelim qaynatishda qattiq qaynab ket-
masligini va uzoq vaqt qizimasligi ni ku-
zatib turish kerak. Chunki ana shunday 
hollarda uning sifati yomonlashadi. odat-
da, yelim bir-ikki kunlik ishga yetarli qilib
tayyorlanadi. Negaki, u qayta qizdirilsa, 
buziladi. Juda quyuq yoki juda suyuq yelim buyumlarni yelimlashga yara-
maydi. Yelimning ishga yaroq liligini aniqlash uchun unga bitta payrahani 
tiqib olib, uning tomishiga qaraladi. Agar yelim payrahadan uzluksiz oqib 
tushsa, sifatli bo‘ladi, tomchilab tushsa (yoki butunlay oqib tushmasa) ish
-
latishga yaramaydi.
Qattiq (dub, buk va boshqa) yog‘och buyumlarni yelimlash uchun suyuq 
va yumshoq yog‘och buyumlarni yopishtirish uchun quyuq yelim ishlatila
-
di. yelimlangan buyumlarni namgarchilikdan saqlash zarur.