Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Tayanch iboralar 
Shovqin, titrash, baxtsiz hodisalar, jarohatlanishlar, kasbiy kasalliklar, 
avariyalar, yong‘in, dermotologik vositalar, portlashlar, himoya vositalari, 
dezinfektsiyalash, dezaktivatsiyalash. 
1. Shovqin va titrash haqida umumiy ma`lumotlar. 
Shovqin va titrash qattiq, suyuq, gazsimon va boshqa xil jismlarning 
mexanik tebranishlaridir. 
Me`yordan yuqori, uzoq ta`sir etgan shovqin va titrashlar, keyinchalik
organizmini zararlantirib, og‘ir kasbiy kasalliklar kelib chiqishi sababchisidir. 
Sukunatni buzib, foydali tovush eshitishga xalaqit beradigan tovushlarga
shovqin deb ataladi. 
Titrash qattiq jismlar, mashina va jihozlarning tebranishidir. Kuchli,
keskin va uzoq 
davom etadigan shovqin va titrashlar insonning sog‘lig‘iga salbiy ta`sir
ko‘rsatib, natijada insonni tez charchatadi, ish unumdorligini pasaytiradi, asab
va yurak tizimini ish faoliyatini buzadi.
Insoning eshitish organi mexanik tebranishning 16 - 20000 Gts.gacha
bulgan to‘lqinlarini eshitadi. 15 Gts. dan past chastotadagi shovqin infratovush, 
20000 Gts. dan yuqorisi esa ul’tratovush hisoblanib, inson organizmiga
salbiy biologik ta`sir ko‘rsatadi. 
Tovush intensivligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 
J=P
2 
/p·C 
bu erda: 
J
–tovush intensivligi, vt/m 
P
– tovush bosimining miqdori, Pa;

---

82 
ρ
– muhit zichligi kg/m
3 
; 
C
– tovush tezligi, m/s. 
Tovush to‘lqinlarining 20
0
S haroratli muhitidagi tarqalish tezligi 343 m/s, 
po‘latda 5000 m/s, betonda 4000 m/s. ga teng. 
Mashina va uskunalarda, kommunikatsiya va qurilmalarda
mexanizatsiyalarning harakatdagi qismlarining nosozligi sababli, suyuqlik va
gazlar quvurlar orqali bosim ostida uzatilganda paydo buladigan qisqa to‘lqinli
tebranishlar titrash deb ataladi.