Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

4.17-rasm. Yong‘inga qarshi himoya vositalari 
 
Yong‘inga qarshi aktiv himoya 
vositalari
 
tashkilotda yong‘in 
yuzaga kelgani haqida ogohlantirib, odatda tijorat, ishlab chiqarish 
joylarida va savdo uylarida o‘rnatiladi. Ushbu himoya usulining asosiy 
maqsadi yong‘inni binoning boshqa qismlariga tarqalmasligini oldini 
olish hisoblanib, yong‘inga qarshi chora ko‘rishda ma’lum ishlarning 
avtomatik yoki noavtomatik tarzda amalga oshirilishi talab etiladi.
Yong‘inga qarshi aktiv himoya tizimi suv sepish, tutun/yong‘indan 
ogohlantirish tizimlari, o‘t o‘chirish va turli suyuqlik (sprey) sepish 
tizimlarini o‘zi ichiga oladi.
Yong‘inga qarshi aktiv tizimlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi: 
-
yong‘inni aniqlash tizimi
yong‘in tarqalishidan oldin uni 
aniqlashga yordam berib, 
tutun aniqlovchilarini, alanga aniqlovchilarini 
va 
issiqlik aniqlovchilarini 
o‘z ichiga oladi.
 

---

120 
-
yong‘inni bartaraf etish tizimlari
inson aralashuvisiz yong‘inni 
dastlabki bosqichlarida uni bartaraf etib, zararni kamaytirishga va 
qurilmalarni yo‘q qilinishidan himoyalaydi. Yong‘inni bartaraf etish 
tizimlari avtomatik va avtomatik bo‘lmagan turlarga ajratiladi. Ushbu 
tizimlarga 
o‘to‘chirgichni (ognetushitel), suv purkash tizim
larini misol 
sifatida keltirsa bo‘ladi.
 
Yong‘inga qarshi passiv himoya
tizimlari bino bo‘ylab yong‘inni 
tarqalishini oldini olib, yong‘inga qarshi eshiklar, oynalar va devorlar 
himoya chorasi sifatida qaraladi, boshqa biror tizim tomonidan ishga 
tushirilishni talab etmaydi.
Amaliyotda ushbu tizimlar quyidagi usullar asosida amalga 
oshiriladi: 
-
yonuvchan materiallardan minimal foydalanish;
 
-
binoga yong‘inni tarqalishini oldini olish uchun qo‘shimcha 
qavat yoki xonalarni qurish;
 
-
binodan foydalanuvchilarni yong‘in sodir bo‘lganda qilinishi 
zarur bo‘lgan ishlar bilan tanishtirish;
 
-
yong‘inga qarshi tizimlarni to‘g‘ri madadlash;
 
-
yetarli sondagi qo‘shimcha chiqish yo‘llarining yetarlicha 
sonining mavjudligini ta’minlash.
 
Fizik xavfsizlikni nazoratlash: fizik to‘siqlar. 
Fizik xavfsizlikni 
ta’minlash, odatda turli fizik to‘siqlardan foydalanib, fizik chegarani 
umumiy hududdan taqiqlangan hududga ajratish yo‘li bilan, tashkilotda 
ruxsatsiz foydalanishni oldini oladi. To‘siqlarni, joylashuv o‘rniga ko‘ra: 
tashqi, o‘rta
va 
ichki
to‘siqlarga ajratish mumkin. Tashqi to‘siqlar 
odatda 
g‘ov, devor 
va boshqalarni o‘z ichiga oladi. O‘rta to‘siqlardan 
odatda olamon va insonlarni ruxsatsiz kirishlarini taqiqlashda 
foydalaniladi. Ichki to‘siqlarni esa eshiklar, derazalar, panjaralar, 
oynalar, pardalar va boshqalar tashkil etadi (4.18-rasm). 
a) Elektr to‘siqlar 
b) Metall to‘siqlar 
s) Tumbalar 
d) Turniket 
4.18-rasm. To‘siqlarga misollar 

---

121 
Bino ichida foydalaniluvchi fizik to‘siqlarning quyidagi turlari 
mavjud: 
-
devorlar/ elektr devorlar/ metall to‘siqlar
dan odatda taqiqlangan 
hududlarni, nazoratlanadigan hududlarni va ruxsatsiz kirishdan 
himoyani belgilashda foydalaniladi. Fizik to‘siqlarni amalga oshirishdan 
asosiy maqsad: 
o
hujumchini blokirovkalash va ushlab qolish; 
o
tashkilot chegarasini belgilash; 
o
xavfsiz hududni tashqi hujumlardan himoyalash; 
o
transportlarni kirishidan himoyalash; 
o
qo‘poruvchilik hujumlaridan himoyalash. 
-