Tez özetleri Astronomi ve Uzay Bilimleri Anabilim Dalı

JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ÖZGÜLÜK Yıldız
Danışman :Doç. Dr. Timur USTAÖMER

Anabilim Dalı : Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı

Mezuniyet Yılı : 2008

Tez Savunma Jürisi : Doç. Dr. Timur USTAÖMER

Prof. Dr. Sinan ÖNGEN

Prof. Dr. Hüseyin ÖZTÜRK

Prof. Dr. Fahri ESENLİ

Doç. Dr. Hayrettin KORAL

Gölova Masifi Doğu Kesiminin Petrojenezi

Gölova Masifi, Doğu Pontid’lerin güney zonunda, İzmir-Ankara-Erzincan kenet kuşağının kuzey kenarında yer alan ve başlıca bazik mağmatik kayaçlardan oluşan metamorfik bir kaya topluluğudur. Stratigrafik benzerlikleri nedeniyle Gölova Masifi, Batı Anadolu’daki Karakaya Kompleksi’nin bir bileşeni olan Nilüfer Birimi ile deneştirilmiştir. Gölova Masifi tabanda bazik volkanojenik kayaçlar ve bunlar ile ara katkılı karbonat ve çörtlerden oluşur. İstifin görünür en üst bölümünde kalın kireçtaşları yer alır. Bu istif tronjemitik bir intrüzyon ve çok sayıda dasitik dayk ve sil ile kesilmiş ve daha sonraki bir aşamada tüm birimler metamorfizma ve deformasyona uğramıştır. Metamorfikler Eosen döneminde kuvars-diyoritik bileşimli bir plüton ve dasitik sil ve dayklar ile kesilmiştir. Masif kuzeyden ve doğudan Paleosen yaşlı ofiyolitik kökenli kırıntılı sedimenter kayaçlar (Taşdemir Formasyonu) ile tektonik ilişkilidir.

Orta-Üst Eosen yaşlı Mendemebaşı Formasyonu hem metamorfik kayaçları hem de Taşdemir Formasyonu’nu uyumsuz olarak örten en yaşlı birimdir. O nedenle Masifin Orta Eosen öncesi yüzeylediği ve Taşdemir Formasyonu ile bir araya geldiği söylenebilir. Pliyosen yaşlı göl çökelleri (Kırantepe Formasyonu) inceleme alanında geniş bir yer tutar. Bu birim kendinden yaşlı tüm birimler üzerine açısal uyumsuzlukla oturur.

Gölova Masifi BKB-DKD gidişli bir eksen boyunca kıvrımlanmış, bu sünek deformasyon sırasında foliasyon ve uzama lineasyonu gibi mesoskopik yapılar da meydana gelmiştir. Masifin en son yüzeylemesi Kuzey Anadolu Fay Zonunun oluşumundan sonra gerçekleşmiş, bunun sonucunda yükselmeyle birlikte çok sayıda doğrultu atımlı fay da Masifi kesmiştir. İnceleme alanındaki fay zonları üzerinde yerel olarak travertenler de oluşmuştur. Hızla yükselime bir tepki olarak yatağını derine doğru kesen akarsu ve derelerde alüvyonlar ve alüvyal yelpaze çökelleri birikmiş, yerel olarak alüvyal taraçalar da vadi yamaçlarında korunmuştur.

Ada yayı ve levha içi volkanizmasının ürünü olan Gölova Masifi’nin bazaltik kayaları toleyitik ve alkali bileşimlidirler. Metabazitleri kesen metatronjemit kalkalkali bileşimli olup yay mağmatizması özellikleri taşır. Metabazitlerin yay karakteristiği, Gölova Masifi’nin Batı Anadolu’daki Nilüfer Birimi’nden çok farklı olduğunu ve onunla deneştirilemeyeceğini ortaya koymaktadır.

Gölova Masifi’nde farklı bileşimdeki iki volkanik ürünün aralarında herhangi bir uyumsuzluk olmadan bir arada görülmesi ve kalk-alkali mağmatiklerin bu istife sokulması, Gölova Masifi stratigrafisinin bir litosferik gerilme alanında oluştuğunu düşündürmektedir. Böylesine gerilmeli bir ortamda önce litosferik mantonun kısmi ergimesi ile yay tipi volkanikler, gerilmenin artmasıyla zaman içinde astenosfer kökenli levha içi tipi lavlar derin denizel bir ortamda püskürmüştür. Bu litosferik gerilmenin, varlığı Orta ve Doğu Pontid’lerde yapılan çalışmalar ile son zamanlarda ortaya konan ve Pontid’lerin güney kenarı boyunca oluşan Üst Kretase yaşlı, yeşilşist fasiyesinde metamorfizmaya uğramış bir mağmatik yayın riftleşmesi ile ilişkili olduğu düşünülmektedir.