Tezislər / Theses

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
297
HİDROLOJİ PROBLEMLƏRİN ARAŞDIRILMASI
Rəhimova Firəngiz Rəfail, Məmmədova Aynur Fazil 
Az
ə
rbaycan Dövl
ə
t Neft v
ə
 S
ə
naye Universiteti 
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan 
[e-mail]
Elmi rəhbər: dos. Əmirov Sabir Qaraş 
Açar sözlər: 
içməli su, təmizləyici qurğular, sənaye, texnologiya
 
Yer kürəsindəki su ehtiyatlarının çox hissəsi çirklidir. Planetimiz 70% su 
ilə örtülsə də, hamısı insan istifadəsi üçün uyğun deyil. Sürətli sənayeləşmə, 
su ehtiyatlarından sui-istifadə və bir çox digər amillər suyun çirklənməsi 
prosesində rol oynayır. Hər il dünyada təxminən 400 milyard ton tullantı 
yaranır. Bu tullantıların əksəriyyəti su hövzələrinə atılır. Dünyadakı suyun 
ümumi həcminin yalnız 3% -i şirin sudur. Bu şirin su davamlı olaraq çirklənər-
sə, yaxın gələcəkdə su böhranı ciddi bir problemə çevriləcəkdir. Buna görə 
su ehtiyatlarımıza lazımi qayğı göstərmək lazımdır. Suyun çirklənməsi fakt-
ları çox böyük ekoloji problem və bu problemin ciddiliyini anlamağa kömək 
etməlidir. 
Suyun bir çox çirklənmə faktlarına diqqət etsək bunun böyük ekoloji təh-
lükələrə gətirib çıxaracağını görərik. Okeanlarda neft dağılması, geniş miq-
yaslı suyun çirklənməsindən məsul olan qlobal problemlərdən biridir. Hər il 
minlərlə balıq və digər su həyatı neft tökülmələri nəticəsində öldürülür. Neft-
dən əlavə okeanlarda da hər cür plastik məhsullar kimi çox miqdarda praktik 
olaraq parçalanmayan tullantılar var. Dünyadakı suyun çirklənməsi faktları 
gözlənilən qlobal problemdən ən üst sıralardadır.
Anbarlardakı suyun əhəmiyyətli dərəcədə pisləşdiyi bir evtrofikasiya 
prosesi var. Evrofikasiya nəticəsində həddindən artıq fitoplankton böyüməsi 
başlayır. Suyun oksigen səviyyəsi xeyli azalır və beləliklə balıqdakı və digər 
canlıların sudakı həyatı təhlükə altındadır [1,2].
İstehsalat müəssisələrindən qaynar su axınının yaratdığı termal suyun 
çirklənməsi artır. Yüksələn su temperaturu ekoloji tarazlığı pozulmasına gəti-
rib çıxarır. Bir çox su sakinləri istilik çirkliliyinə görə həyatlarını itirirlər. Çirk-
ləndirdiyimiz suyun uzun müddət bizə zərər verə biləcəyini anlamaq vacibdir 
Kimyəvi gübrələrin istifadəsinin azaldılması çirkləndiricilərin sudan təmizlən-
məsinin ən yaxşı yollarından biridir. Əks təqdirdə, bu yuyulmuş kimyəvi mad-
dələr yer üzündə su obyektlərini daimi olaraq çirkləndirəcəkdir. Suyun çirk-
lənməsi probleminin həlli üçün işlər görülür. Ancaq bu problem tamamilə həll 
edilə bilməz, çünki aradan qaldırılması üçün təsirli tədbirlər görülməlidir.
Su ehtiyatları tükənən sərvət olduğundan onun inteqrasiyalı və səmərəli 
idarə olunması çox vacib aspektdir. Belə ki, su ehtiyatlarının səmərəli idarə 
edilməsi BMT-nin 2030 Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin, təbii fəlakət risklə-

---