Tezislər / Theses

ÜSULU 
Vəfa Babayeva Hidayət qızı, Səidə Hüseynova Məhməd qızı,
Nərgiz Salamova Valeh qızı 
AMEA-n
ı
n Y.H.M
ə
mm
ə
d
ə
liyev ad
ı
na
Neft Kimya Prosesl
ə
ri 
İ
nstitutu 
[e-mail] 
Elmi rəhbər: k.e.d., prof., Eldar Məmmədbəyli Hüseynqulu oğlu 
Açar sözlər: 
norborn
-5-en-2-karbon tur
ş
usu, trietilentetraamin, amid, s
ə
thi aktiv madd
ə
 
Səthi aktiv maddələr (SAM) - xalq təsərrüfatının bir çox sahələrində 
müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunan maddələrdir. Bu maddələr yuyucu 
vasitələr, köpük və emulsiya stabilləşdiricisi, flotoreagentlər, hidrofoblaşdırı-
cılar, antistatiklər, korroziya inhibitorları kimi istifadə olunur[1,2]. Təqdim 
olunan iş yeni yüksək keyfiyyətli norbornen tərkibli amid kompleksinin 
sintezinə və onun səthi aktivliyinin tədqiqinə həsr olunmuşdur. Bu məqsədlə 

---

THE 3
rd
 INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS 
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
412
ilk öncə bitsiklo[2.2.1]-hept-5-en-2-karbon turşusu və trietilentetraamin 
əsasında amid birləşməsi sintez olunmuşdur. Daha sonra amidin heksilbro-
midlə (1:1) mol nisbətində reaksiyasından alkilhalogenidli kompleksi alınmış-
dır [3]. Alınmış kompleksin müxtəlif qatılıqlarda suda məhlulları hazırlanaraq 
səthi aktivliyi təyin edilmişdir. Müqayisə üçün distillə suyundan istifadə edil-
mişdir. Reagentsiz halda distillə suyunun səthi gərilməsi 72.1± 0.2 mN/m-ə 
bərabərdir. Sınaq nəticələri cədvəl 1.-də göstərilmişdir:
Cədvəl 1
. Kompleksin səthi aktivliyinin nəticələri
Reagentlərin qatılıqları,
%-lə 
Reagentlərin səthi aktivliyi, mN/m 
NTA + C
6
H
13
Br 
0.0025 
66.25 
0.0075 
56.04 
0.01 
45.18 
0.025 
41.14 
0.05 
40.95 
0.075 
38.81 
0.1 
38.41 
0.2 
35.71 
0.3 
34.71 
0.4 
33.60 
0.6 
28.11 
Cədvəl 1-dən göründüyü kimi, qatılıq artdıqca səthi gərilmənin qiyməti 
azalır. Belə ki, ilkin səthi aktivlik 0.0025% qatılıqda 65.25 mN/m olduğu 
halda, qatılığın artması ilə 0.6% qatılıqda səthi gərilmənin qiyməti azalaraq 
28.11 mN/m olmuşdur.
Ədəbiyyat 
1. Гумбатов Г.Г., Дадшдиев Р.А., Асадов З.Г. и др. Неионогенные ПАВ. Характеристики, 
получение, свойства и применение. Баку: Элм, 2000, с. 129-174 
2. Плетнев М.Ю. Неионогенные поверхностно-активные вещества. Химическая 
промышленностъ, 2000, № 1, с. 48-61 
3. V. H. Babaeva. Synthesis of amide of norborn-5-ene-2-carboxyliic acidand its 
alkylhalogenide complexes, studying their influence on the process of biocorrosion. 
Processes of petrochemistry and oil refining.Vol.20, No.3, 2019, pp 223-232.